آقای پان و احوالاتش

این نوشته‌ی علیرضا نابدل در مهد آزادی آدینه (تبریز)، شماره ١٢٧٨، ٣١ تیرماه ١٣٤٥ [شمسی] ص ٦و٧ چاپ شده است اما موضوع آن در این روزهای خاورمیانه هنوز تازگی و اهمیت دارد.

«هرگز نژاد باعث هیچ افتخار نیست.این افتخار ماست نژاد آفریده اند.» مفتون

نابدل۲
اروپا بعد از گذشتن بیست سال هنوز نتوانسته است خاطره ی ننگین فاشیسم را از ذهن خود پاک کند و هنوز گاه و بیگاه نفرت خود را به صورت رمان‌ها، نمایش‌ها و فیلم‌ها نسبت به درنده خوترین برتری جویان تاریخ ابراز می دارد. با وجود این همه می دانند که امپریالیزم اروپایی دیگر هرگز نخواهد توانست عروسک های تازه ای از نوع هیتلر را به روی صحنه بیاورد.
جوانان اروپایی دیگر هیچگاه این ننگ را نخواهند پذیرفت، اما اگر تسلط مجدد فاشیسم بر اروپا رویائی بیش نباشد، هنوز در اینطرف دنیا سوداگرانی هستند که خیلی مایلند تخم نئو فاشیسم و پرو فاشیسم[۱] در ذهن نوجوانان پرشور و پر انرژی آسیا و آفریقا پراکنده شود. این جوان ها تا چشم باز می کنند، خود را اسیر محرومیت های فراوان می یابند و کمی که بزرگتر می شوند، با حقایق تلخی آشنا[یی] می‌یابند مثلا در مورد عقب ماندگی، عدم رشد، استعمار و…
و «آقای پان»[۲] در یک چنین گیروداری نبوت خود را ظاهر می‌کند «هم‌میهن گرامی! نیاخاک ما روزی از دریای مشرق تا دریای مغرب ادامه داشته است. و نیاکان ما برای تأدیب اسرای ملل پست مغلوب تازیانه هائی از چرم کرگدن می ساخته اند. هم میهن گرامی! حالت چشمان و بینی تو نشان می دهد که صددرصد از نژاد پاک نیاکان هستی، زیرا بینی تو عیناً شبیه بینی بنیانگزار امپراتوری ماست. برخیز با ما همداستان شو تا ملل پستی را که خو، زبان، و فرهنگ پلید خود را بر نیاخاک ما تحمیل کرده اند و جلو رشد نژاد پاک ما را گرفته‌اند، و مسئول تمام بدبختی‌های ما هستند، از صفحه روزگار پاک کنیم… زیرا بلاشک نوبتی هم باشد نوبت ماست که حق توحش بگیریم، استعمار کنیم و صاحب نژاد برتر، زبان برتر، مذهب و مرام برتر و پیشوای برتر باشیم»؛ بدین ترتیب عقده های حقارت را که تا دیروز جنبه‌ی فردی داشت، می‌خواهند «ملی» کنند.
«آقای پان» همیشه قبل از هر چیز فکر «تجدید عهد باستان» را پیش می‌کشد، اما نه واقعیات تاریخی و جنبه‌های انسانی تاریخ را، بلکه داستان قلدری‌ها را، تسلط چماقداران قبیله‌ی خود بر قبایل دیگر مطرح می کند. برای آقای پان وجود حافظ‌ها، ابن‌سیناها، پاستورها، ویکتورهوگوها و بتهوون‌ها چیز مهمی نیست. فقط شاید برای اثبات «نبوغ ذاتی» قوم خود از چنین کسانی نام ببرد. همچنین از کشتارهای دسته‌جمعی و چپاولگری نسبت به ملل تحت اسارت و طبقات رنجدیده توسط امپراتوران قوم برتر (مثل کشتار هواداران مزدک) به عنوان «گوشمالی یاغیان» و «سرکوبی دشمنان» یاد می‌شود. امروز «پان»های آناطولی و همچنین یونان بر سر مساله‌ی قبرس فریاد آزادی و تساوی حقوق‌شان گوش فلک را کر می‌کند و هرکدام به فکر «آزاد کردن» برادران خود هستند. حال آن‌که از نظر همین آقایان رفتاری که طی قرون و اعصار در امپراتوری‌های یونان و عثمانی با ملل مغلوب و کوچک شده است، برحق و عادلانه بوده. آری این مسائل مهم نیستند. مساله‌ی مهم مثلا برای «پان‌های ایرانی» اینست که خشاریارشا در هجوم به یونان (که میلیون‌ها نفر از قبایل وحشی و نیمه‌وحشی را علیه یونان تجهیز کرده بود) چندبار دریا را شلاق زد و جنس شلاق او به رسم آرین‌های اصیل از چرم کرگدن بوده است یا چرم گاو. همین‌طور برای «پان‌های رومی» این مطلب مهم است که بدانند روم در عهد کدام‌یک از امپراتوران خود ملل شرق و غرب را بهتر به زنجیر کشیده است.
وگرنه میراث حافظ‌ها و ابن‌سیناها، داوینچی‌ها و بتهوون‌ها و تسوایک‌ها برای پان هرگز قابل بهره‌برداری نخواهد بود چون از غزلیات حافظ به هیچ وجه اندیشه‌ی برتری «آرین‌های ایرانی» برنمی‌آید و ابن‌سینا و ذکریای رازی چیزی برای منکوب ساختن ملل پست غیرایرانی اختراع نکرده‌اند. استیفن تسوایک ملت خود را بسیار دوست می‌داشت و سال‌ها برای اعتلای مدنیت و فرهنگ این ملت کوشیده بود، اما معتقد نبود که ملت او خمیره‌ای برتر از سایر انسان‌ها داشته باشد و فاشیست‌های وطنش را مجاز نمی‌دانست که سایر ملت‌ها را اسیر کنند. تأثر او به حدی بود که با همسرش رفتند و در دیار غربت انتحار کردند.
شوونیست‌ها و پروفاشیست‌ها ضدمذهب هم تشریف دارند، اما نه از جهت این‌که ماتریالیست باشند. خیر! بلکه ایده‌آلیست‌تر از پاپ هم هستند؛ علت مخالفت اینان با مذهب اینست که اولا جاذبه‌ی عقاید مذهبی مانع از آن می‌شود که معتقدین به مذهب حرف‌های آقای پان را گوش کنند.

نابدل۱

ثانیا آن‌چه مسیحیت یا اسلام طی قرون متمادی تعلیم داده است، به هیچ وجه با حرف‌های برتری‌جویان تنگ‌بین سازگار نیست و حرف‌های آقای پان در این مورد کاملا بازگشت به دوران کینه‌های قبیله‌ای و نوعی ارتجاع محسوب می‌شود. چرا که «پان»های این طرف کوه یک چیز می‌گویند و «پان»های آن طرف کوه چیز دیگر؛ هر کدام فریاد برتری ایل خود را سر می‌دهند و بدین‌سان زمین گنجایش بیش از یک «پان» را ندارد. و هرگز دو «پان» لااقل بر یک قاره نمی‌گنجند.
در صورتی که از نظر جهان‌بینی اسلام یا ناسیونالیست‌های مترقی قرن بیستم، ملل و قبایل، درویش‌هایی هستند که بر عرصه‌ی خاک به خوبی می‌گنجند، زیرا هیچ‌یک را ادعای برتری نیست، بلکه همگی می‌خواهند در شرایط مساوی و برابر، برادروار در کنار یکدیگر زندگی کنند. بدین‌سان شوونیست‌ها و پروفاشیست‌ها هرگز قادر نیستند یک تئوری عمومی در مسائل مرتبط به تاریخ داشته باشند. از نظر پان‌های ایرانی، خشایارشا یک پیغمبر بود در حالی که اسکندر «گجسته» و ملعون شمرده می شود. از نظر پان‌های یونانی درست برعکس. در صورتی که از نظر انسان‌های روشن‌بین قرن بیستم، تمام فاتحین جهان را باید با یک معیار سنجید. فکر تسلط بر ملل دیگر همیشه ناپسند بوده است و دفاع در مقابل مهاجم یک عمل شریف و نجیب. پس جهانگشایان هرگز درخور ستایش نیستند. خواه متعلق به قبیله‌ی ما بوده باشند و خواه قبایل دیگر.
باری، پان‌عربیست‌ها، پان‌ایرانیست‌ها و پان‌تورکیست‌ها و پان‌های دیگر از این قبیل هرگز قادر نیستند گرهی از کار ملل آسیایی بگشایند. اینان سنگریزه‌هایی هستند بر مسیر گردونه‌ی تاریخ و عروس‌هایی هستند که خیمه‌شب‌بازان روزگار در بعضی شرایط مساعد روی صحنه می آورند. حال آن‌که تاریخ نه بر خیمه‌شب‌بازان ابقا خواهد کرد و نه بر عروسک‌هایشان. اما در ایران متاسفانه مساله تنها به «پان‌های رسمی» ختم نمی‌شود، بلکه بقایای انواعی از شوونیسم و ناسیونالیسم افراطی مسخ شده، در بسیاری از شئون اجتماعی ما اثر گذاشته است به‌خصوص در فرهنگ این اثر، بارزتر است.
در کتاب‌های رسمی ما به «عرب سوسمارخوار» اشاره می‌شود و در واقع باید گفت قسمتی از هم‌وطنان ما از سوسمار خوارانند! همین‌طور مطالب کتب درسی ما در مورد سایر ولایات هم اغلب براساس طرزفکرهای فوق‌الذکر است. این موضوع به دلقک‌های بی‌سوادی مثل ابراهیم صفائی نام امکان می‌دهد که بیایند و مثلا ستارخان را انکار کنند (به مقاله ای که آقای بیت الله جمالی در مهد آزادی در همین زمینه نوشته بودند مراجعه کنید).

توضیح:
[۱] پرو: هواخواه
[۲] پان: در لغت به معنی همه می باشد که در مورد اسم بعضی از مکتب های سیاسی فلسفی به صورت پیشوند به کار رفته است. «پان‌اسلامیسم» هم از همین نوع اسامی است که مرحوم دهخدا در لغتنامه‌اش مقابل آن چنین نوشته: «عقیده‌ی اتحاد اسلامی که سیاستمداران اروپا سال‌های دراز با آن کلمه‌ی بی‌مفهوم اروپا را ترسانیده و به نام رفع آن انواع ظلم‌ها و تعدی‌ها و تجاوزات غاصبانه را در مشرق مرتکب شدند.
خویشتن نقش دیو می کردند
پس زبیحش غریو می کردند».


دیدگاه‌ها

14 پاسخ به “آقای پان و احوالاتش”

  1. ای آقای پان شخصیتی واقعی ایسه کی او زمت رمزی بنویشته؟ یا کللن نمادینه؟

    1. damoon؛
      خودت چی فکر کؤنی؟ از متن معلومه که در مورد شخصیت پان گب زئه‌دره. هی امروزه‌روزم هی جور شخصیت پان دأنیم فت فراوؤن!

  2. نمادینه

    ولی یه جور اشاراتی دأره گه آدم ویر کونه مخاطب خاص’ نی دأره

    هچی فت فراوؤن گونی ویلاکونی؟ ;)
    ….

    «پرو» کمته زوؤنˇ مئنه؟ انگیلیسی؟

    جی-میلˇ جی چی خبر؟

    1. damoon؛
      نمادین نیه. نمادین (Symbolic) وختی بنه کی أمه یکچیه نماد (Symbol) چاکونیم یکچی دیگه‌به. مثلن گولˇلاله’ چاکونیم شهادتˇ نماد یا سمبل.
      ائره «پان» یکجور مفهومه. آدمؤن تینن پان ببون یا نبون. ای نویشتنکس نی بمأ راجه به پان و پان بؤن بنویشته. عنوانه به ظنز بنأ «آقای پان». چون خأنه راجه به شخصیت آدمˇ پان گب بزنه. او نقلˇقؤلؤنه بأرده چون اغلبˇ پانؤنˇ مئن مشترکه. پس «آقایˇ پان» تیپ (Type) ایسه. هوتؤ کی مثلن آقایˇ نوزولخؤر یا آقایˇ آغوزدار یا آقایˇ دیکتاتور تیپ ایسن. ای به ای معنی نیه کی همه‌ته نوزولخؤرؤن یا همه‌ته آغوزدارؤن یا همه‌ته دیکتاتورؤن یکجور و یکسر فکر کؤنن و یکجور گب زئنن؛ بلکی چون ویشتری ایشؤنˇ گبؤن و استدلالؤن همدیگرˇ مورسؤنه پس أمه تینیم یکته تیپ فرض بکونیم و راجه به اون گب بزنیم.
      مثلن نوزولخؤرؤن اغلب گونن: ای پولˇ همره مو أگه کار بوده‌بیم الؤن دوبرابر بهره دأشتم.
      پس أمه تینیم یکته وؤتˇ مئن راجه به نوزولخؤری بنویسیم (به طنز؛ کی متاسفانه مو تازگی بفأمسم اغلبˇ أمی مردوم از بس تلویزیونˇ ماسکابازی‌ئنه طنزˇ جا بدئن دئه راجه به طنز و ظرافت و استعاره و اشاره ایشؤنˇ ذهن کول ببؤ!) آقایˇ [فرضی] نوزولخؤر گونه «ای پولˇ همره مو أگه کار بوده‌بیم الؤن دوبرابر بهره دأشتم.»

      تی ایمیله بدئم. سر فرصت آؤجا دئنم و تئبه نویسنم.

  3. علیرضا نابدل! کویه هیسابو؟ سایه مئنه اندیشمندن.
    1345؟! خم بدونئم الونم، هیسه کسی که تینئسه بون (بتانه) اویه ای جور بنویسه؟

    1. مسعود؛
      هو اول این نؤم سر لینک چاکودم به این صفحه ویکیپدیا مئن. پیله کس بو.

  4. بعله دورؤس گونی

    نمادین غلطه

    می منظورن نمادین جی هو تعریفی گه تیپˇ جی بؤتی بو

    ممنون

  5. بله،خاورمیانه 2020…

    وهابیت و سلفیت برای جنگ با شیعیسم.

    پانترکیسم و پانکردیسم و پانعربیسم و پانبلوچیسم برای جنگ با پانفارسیسم.

    آخر عاقبت نژادپرستی و بنیادگرایی…

  6. مرسی از مقاله خوبتون .

  7. امیر جان نفهمستم تی منظور چی بو کی اَ مطلب ءَ بنایی
    اَ مرداک ءِ حرفان ئم ای جور سرسری دئن ایسه
    بله ای چیزانی ءَ راس بوگوفته ، ولی چی نتیجه خاسسی بیگیره؟ ان ءِ نتیجه گیری ای جور گمراه کودن بو.
    دانی چره؟
    خب من بفهمستم کی “پان”بون بد ایسه، اسا چی واستی کودن؟
    من کی پان نیم ، اما اون کی پان ءِ امرا مرا واجاوارستن دره امرا چی واستی بوکونم؟
    مشکل ان نیه کی من پان ایسم یا نه
    مشکل ان ءِ کی پانان ایساییدی ، اسا امان اوشان ءِ بیجا چی واستی بوکونیم ، ان ءَ واستی جواب ءَ دی.

    پانان امرا واجاوارستن دریدی
    اصفهان و شیراز ءَ بوکودید چوماق امی سر زن درید ، حافظ و ابن سینا یَ بوکودید چوماق، شیراز امی پایتخت بو و اصفهان ءَ امان چاکودیم ، عبدالقادر گیلانی پیشتر از حافظ و مولوی عرفانی شعران گوفتید ، هوشنگ ابتهاج ءِ غزلان حافظ ءِ غزلان ءَ سر ایسه ، ابن سینا نامو بی قابوس ءِ وشمگیر بیجا ابن سینایی ءَ دونیا نیده ای
    6 دی ایران 80 ساله به ، ایتابونی میان بیدین – بعد بوگو امان پانان ءِ پیش چی واستی بوکونیم؟!

    1. ایتابون؛
      أمی تکلیف رؤشنه. أمه أمی کاره کؤنیم. قرار نیه چون «دیگری» پانه و أمره فترکنه، أمه خودمؤن روشه عوضأکونیم و بگؤیم هرکی أمی همره پانگیری بوده أمنم پانگیری همره آؤجا دئنیم.
      هرکی خو کار و بار مئن خأ خو اصوله بدأره. أمنم هیتؤ. ایسه أمی اصول أگه پانگیری ببون یا اونه نزدیکابون، کار زاره. ای وانیویس بنویشتکس نی خأس هینه بگؤ.
      أهأ. دوروسه کی ای مئنه یک سری فرصت‌طلب نی ایسأنکی هر کی خو قوم و ملت و زوان ئبه کونوش کأدره اینه انگ زئنن و پان دخؤنن امما أمه تینیم هیتؤ کی ائره بنویشتکس بوده هم «پان»ه تعریف بکونیم و کی مردوم بدؤنن پان واقعی کیسه و هم خودمؤن اصوله پان و پانگیری جی پوکأکونیم. مثلن ائره’ بخؤن:
      http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=64131
      این همه پیشه‌وریه تهمت و افترا زئنن و اینه پان و جودایی‌طلب دخؤنن امما ای وانیویس خود پیشه‌وری بنویشته ایسه. آدم بئتره اول بشون خود او آدم گبه گوش بکونه بینه چی گونه. بشو بخؤن بین ای آدم اندیشه مئن چی گوذرنه و بازین یک موشت پان‌ایرانیست و پان‌تورک چوتؤ این افکار و آرمانه ببردن خوشؤن تارکینا فیکر مئن و اینه چاگودن یک نفر آدم عوامی کی توند شنه و خالی خأنه آذربایجانه سیوا بکونه.
      همزمان خأ «پان»فکرؤن پیش و «سرکوب»فکرؤن پیش ایسأن. ایشؤن هردوته جرگه یکته خصلت دأنن کی أمه اونه نخأ بدأریم: ایشؤن هردوته منئن خوشؤن مخالفه تحمل بکونن و هرکی ایشؤن مورسؤن فیکر نکؤنه، اینه انگ و تهمت زئنن.

  8. آفرین
    قشنگ بوگوفتی
    اما نوگوفتی او زمات کی خو پا یَ بنا می گولی سر ، می نفس بیگیفت ، د کرا مردن درم اَ زیاده خا «پان» ءِامرا چی واستی بوکونم ؟

    بیدین ، ای وخت فارسه کی د هرکاری بوکونی نتانی جیویزی ! د تومان ءَ بوسته! من خایم بیدینم چی واستی کودن «پان» ءِبیجا؟
    ان کی بینیشینیم بیگیم پان بد ایسه کی امی درد ءَ دوا نوکونه ! بله پان بد ایسه اما ان ءِ مقابل چی واستی کودن؟

    1. ایتابون؛
      مو تی جوابه بدأم. اما بخیاله تو خالی تی جوابه خأنی: پان بباش!
      مو ندؤنم کی و چوتؤ تی گولیه دخشارده‌دره امما دؤنم الؤن مملکتˇ مئن هیچ پانی قؤدرت ندأنه کی أمی گولیه دخشاره. أگه کسی یا جرگه‌یی جایی بدوبیراه نویسنه یا تهمت زئنه یا گیلکؤنه فؤش دئنه یا مثلن گونه تا رشت امی شی ایسه، قرار نیه أمی فیکر و ذیکر و زوره بنیم ایشؤنˇ همره چکن بزنیم.
      خأ أمی کاره بکونیم. أمی زوان و فرهنگه برسیم. أمی زوانه خوروم باموجیم و أمی شئر و داستان و ادبیاته بخؤنیم و بشناسیم. چره خیال کؤنیم یکچی أمی دس دره کی باخی خأنن أمی جی هگیرن؟ مأمد بؤشرا قؤلی:

      «نانم
      جه بد
      چقدچی بدتره،
      أگر دسا دیبی و-
      دیلا دینه بی.»

      می جواب هرچی ببون، پان بؤن نیه.

  9. مانی معصومی راد

    تازه خواندم. عالی یک از بهترین مطالب ورگ!