نویسنده: ورگ

چن سور پیش یکته دۊستؤن (ستار نؤم) يکته ايده مطرح بۊده «ماندي گۊدن» ٚ سر کي جالب بۊ. گۊت: گيلکي مئن يکته کلمه دأنيم، مانده؛ کي تازه بچئه گۊساله’ گۊنيم. وختي شۊکؤم‌دار گؤ فارغ بنه، خئلي بيحال ؤ واکته’. شاید «ماندي کۊدن» هينأجي بمأبۊن. يعني هأني خسته بۊبؤم کي بخيالي شۊکؤم‌دار گؤ ٚ مۊرسؤن تازه مأنده (ماندي) بچئم (بۊدم). اينم دؤنيم که گۊدن ٚ فعل زأک ؤ کۊته ؤ کۊله به کارأگيته بنه. مثلا فلؤن مؤجۊد زأک کؤنه. پس گيلکي مئن مأنده (ماندي) کۊدن «گوساله به دنيا آوردن» معني دئنه. ادامه خواندن “ماندي کۊدن ؤ یکته نؤکته”

به بهانهٔ انتشار جشن‌نامهٔ م.پ. جکتاجی به کوشش رحیم چراغی

توضیح بیرون از متن: این مقاله در پاسخ به درخواست رحیم چراغی برای چاپ جشن‌نامهٔ م.پ. جکتاجی نوشته شده بود اما پس از تحویل مطلب، جناب چراغی مقاله را نپسندیدند و در نامه‌ای مفصل، چاپ آن را مشروط به حذف نیمهٔ دوم مقاله کردند. حال آن جشن‌نامه با کوشش و پیگیری فراوان رحیم چراغی چاپ و منتشر شده و از آن‌جایی که همیشه آرزو داشتم حس و تجربهٔ خود را دربارهٔ مرد بزرگی که خود ر ا شاگردش (و نه پیروش) می‌دانم بنویسم و این متن جامانده از آن مجموعه، صورت عملی این آرزوست که تصمیم گرفتم به بهانهٔ چاپ جشن‌نامه، تقدیم اؤجا کنم. این متن از نقطهٔ عزیمت نسبت و ربط جکتاجی و نثر گیلکی آغاز شده و تلاش کرده این نسبت را به کلیت وضعیت فرهنگی و تاریخی ما و جایگاه تاریخی م.پ. جکتاجی گره بزند. باشد که روشنفکران، موبدان آتش پرسشگری و نقد در این سامان باشند تا خاموشی نگیرد.

ادامه خواندن “جکتاجی جوان، گیله‌وای پیر”

اتفاق خوبی که اخیرا افتاده اینه که بچه‌های گروه نرم‌افزاری جنگل وبسایتی مختص تقویم باستانی گیلکها یعنی تقویم دیلمی راه انداختند.

میتنونید از این آدرس به این سایت برسید:

http://giltime.ir

این سایت امکانات جالبی داره از جمله اینکه میتونید تاریخ تولدتون رو بر اساس تقویم دیلمی بدونین. توی تبدیل تاریخ یادتون باشه شمارهٔ مربوط به پنج روز پنجیک در قسمت شمارهٔ ماه، عدد صفره؛ همینطور عدد مربوط به روز ویشک در بخش شمارهٔ روز هم صفره.

این سایت البته هنوز کم و کاستی‌هایی هم داره که باید به مرور بهتر شه. مهمتر از همه هنوز راهی برای ارتباط مخاطبان و گزارش مشکلات و ایده‌ها نداره. بدون شک اين مهمترین راه بهبود تدريجی این سایت خوبه.

یا هنوز این امکان رو در اختیار وبلاگ‌نویس‌ها و مدیران سایت نذاشته که این تقویم رو توی قالب سایتشون قرار بدن.

یه پیشنهاد دیگه هم اینه که اپلیکیشن مناسب گوشی تلفن همراه هم داشته باشه.

دم بچه‌های جنگل گرم. مدتها بود به چنین چیزی نیاز داشتیم.

لندفیل نامي‌ست که یکي از اهالی سراوان برای محوطه‌اي استفاده می‌کند که بزرگترین محل دفن زبالۀ استان است. می‌گوید: «این نام زیباتری از «آشغالی»ست که مردم سراوان به آن منطقه می‌گویند.» بالاخره وقتي بیش از سی سال یکي از مناطق جنگلی استان را به محل دفن زباله‌ها تبدیل کنند، طبیعی است که اسم منطقه هم تغییر می‌کند. اما این تغییر متأسفانه فقط در اسم ایجاد نشده و به این موضوع زماني پرداخته شد که مردم منطقه از بوی بد و بیماری و هجوم مگس‌ها به ستوه آمده بودند و جلو درب ورودی سایت ایستادند و مانع ورود ماشین‌های زبالۀ استان شدند. مردمي که نیرویشان بار دیگر مسئولین را مجبور به پاسخگویی کرد.
اوایل آبان‌ماه امسال که هوا رو به سردی می‌رفت. مردم، از زن و مرد و کودک و حتی کهنسالان سراوان جلو درب ورودی و نزدیک اتوبان تجمع کردند تا برای چندمین بار به وضعیت به‌وجود آمده اعتراض کنند. پاسخ سه دهه صبوری را با انباشت بیشتر زباله گرفتند و اینک با زباني دیگر سخن می‌گفتند. ادامه خواندن “سراوان و تجمعي که خواب مسئولین استان را برآشفت”

به بهانهٔ انتشار کتاب گول‌باهار، مجموعه داستان‌های گیلکی علیرضا بشردوست

أمي نتاج
ببئه دارؤنن-
ؤ زمت
أمي پیلˇ مأرؤن
کۊ کارکیا ببئه دسˇ جي
تیتي بۊدیم
کي أمي دس
دأره’؟

(حسین طوافي)

أول أدبيات یا أول علم؟

شمرأني أگه مثلاً فرؤیدˇ کارؤنه پی بگيرين یا جامعه-شناسؤنˇ کارؤنه بۊخؤنين ؤ بأزين داستایوسکي ؤ بالزاکˇ بنويشته’نه بنين ايشؤنˇ ورجه، شاید اينه خۊدتؤن أجي وأپۊرسين کي: أول أدبيات بۊ یا أول علم؟ بأزين کؤکته اؤکته’ پيش دره؟

داستایوسکي خۊ قصه’نˇ آدمؤنه وختي چاکأدبۊ، روانکاوي کتابؤن هلئه در نمأبۊن کي اۊن بنيشه أول اۊشؤنه بۊخؤنه، بأزين برادران کارامازؤف بنويسه. یا هيتؤرأني فلؤبر یا بالزاک جامعه-شناسي ؤ سياسي-اقتصاد نۊخؤنده خۊشؤنˇ زمتˇ کتابؤنه بنويشتن.

ادامه خواندن “نيويشتنکسˇ قلمˇ قدˇ قۊربؤن!”

این متن به درخواست دوستانم در نشریه قاف در پاسخ به پرسش درباره «گویش معیار در زبان گیلکی» نوشته و در شمارهٔ اخیر این فصلنامه چاپ شد.

یکی از مهمترین پرسش‌های پیش‌روی نویسندگان و شاعران و فعالان قومی گیلک، پدیدهٔ چندگویشی یا چندلهجه‌ای بودن زبان گیلکی است. پیش از اینکه در باتلاق بحث قدیمی و بی‌مزهٔ «گیلکی زبان است یا لهجه یا گویش و اصلاً هر یک از این سه چیستند؟» گیر کنیم با شتاب از روی سنگ‌های واقعیت عملاً موجود بپریم و به کمک این سنگ‌ها و جای پاها که گذشتگان ما برای ما تعبیه کرده‌اند خود را به این پرسش برسانیم که با این چندگویشی بودن یا در‌واقع بس‌گانه بودن زبان گیلکی چه کنیم؟ زبان گیلکی طیفی پیوسته از رضوانشهر تا مناطق گسترده‌ای از مازندران را دربرمی‌گیرد، از گیلکی بیه‌پس تا گیلکی مرکز استان تا گیلکی بیه‌پیش و گیلکی گالشی (دیلمی) و گیلکی تبری و… و منابع متعدد مکتوب تاریخی و شواهد متعدد موجود محلی و میدانی نام این زبان را گیلکی یا گلکی (به کسر گاف و لام) می‌نامند. برخی این چندگویشی را تشتت می‌دانند و از آن با عنوان مشکل یاد می‌کنند؛ مثل خود من، اگر که چند سال پیش از من می‌پرسیدید. بسیار پیش آمده که فلان شاعر یا نویسندهٔ هم‌ولایتی در پاسخ به این پرسش که «چرا در کنار کارهای فارسی، به زبان مادری‌ات هم نمی‌نویسی؟» پاسخ داده باشد «آخر به کدام لهجه؟» و نویسندگان و شاعران و روزنامه‌نگاران گیلکی‌نویس هم با این پرسش دست به گریبان اند و چه بسا بسیارانی از هر دو گروه که خلق شاهکارهای ادبی در زبان گیلکی را به بعد از حل این «معضل» موکول کرده‌اند و البته این گروه اغلب منظورشان از حل معضل، راه حل مشخصی است که در ذهن دارند. بله. راه حل گویا مشخص است و فقط راه رسیدن به آن صعب است که مسالهٔ ما چند دهه لاینحل باقی مانده. به عنوان مثال در خانهٔ فرهنگ گیلان جلسه‌ای برای بررسی این مشکل برگزار می‌شود و اسم این نشست، خود راه حل پیشنهادی برگزارکنندگان است. همیشه، راحت‌ترین کار رجوع کردن به عادت‌های ذهنی و عرفی است؛ کمترین شوک را به ما وارد کرده و بیشترین امتیاز را به نفع وضع موجود می‌دهد. تغییر اما داستان دیگری دارد.
ترجیح می‌دهم برای توصیف این پدیده از مفهوم بَسگانگی استفاده کنم. زبان گیلکی همچون هر زبان زنده و طبیعی دیگری بَس‌گانه (Multiple) است. چه از نظر تنوع لهجه‌ها و چه از نظر پیوند طیفی میان این لهجه‌ها و پیوند طیفی این زبان به طور کل با زبان‌های همسایهٔ خود. پس موضوع این متن رودررویی با این ویژگی است که اگر از من بپرسید خواهم گفت رودررویی با زبان، چون زبان بس‌گانه است. ادامه خواندن “بس‌گانگی در زبان گیلکی”

کمترین خوبی این خبر اینه که بعد از این کاربران اندروید توی گوشی‌های تلفن همراه و تبلت‌های خودشون مجبور نیستن برای تغییر به/از کیبرد زبان گیلکی مراحل اضافه‌ای طی کنن و میتونن از تنظیمات زبان و کیبرد خودشون گیلکی رو اضافه و تایپ کنن.

خوبی‌های بزرگترش البته پیش رفتن چند گام مهم برای کمک به ترویج گیلکی‌خوانی و گیلکی‌نویسی در اینترنت و تلفن‌های همراهه و البته به وجود اومدن امکان جستجو به زبان گیلکی در گوگل.

اگه میخواین دربارهٔ کیبرد یا صفحه‌کلید گیلکی بیشتر بدونین اینجا همه چی توضیح داده شده.

و نکتهٔ مهم اینه که با هرچه بیشتر استفاده کردن از کیبرد گیلکی به گسترش اون و گسترش خواندن و نوشتن به زبان گیلکی کمک کنید.

در همین باره: آرما توضیح داده و از تاریخچهٔ زحمات گروهی ساخته شدن کیبرد گیلکی نوشته.

پی‌نوشت: کیبرد گیلکی مازندرانی هم در کنار گیلکی گیلان به لیست زبان‌های گوگل اضافه شده. همون طور که می‌دونید من بر این اعتقادم که زبان ما در دو استان یک زبانه که گلکی یا گیلکی نامیده می‌شه و در واقع طیف وسیعی از گویش‌های مختلفه و امیدوارم روزی همهٔ این رنگین‌کمان زیبای گویش‌های زبان گیلکی با استفاده از خطی واحد به اتحاد و همدلی ما بیشتر کمک کنه و چه بسا این خط با تکاملش در خدمت همهٔ زبان‌های ایرانی مثل تالشی و لری و بلوچی و… قرار بگیره. آرزو بر جوانان عیب نیست.