[گذشته مردود یا گذشتهٔ راه نجات / مردم کِبِک کانادا، بومیان استرالیا و اوکسیتان‌ها / جنبش‌های ملی و مبارزات اجتماعی لنگر در گذشته دارند: بورژوازی و مردم/ تله‌های گذشتهٔ اسطوره‌ئی: دقت علمی و گذشت ناپذیری سیاسی / «سال ۰۱» چون قطع و توقفی در زمان.]
در مبارزهٔ با نظام موجود، این گرایش
طبیعی در ما هست که گذشته و ستم نامهٔ آن را دور بریزیم. «از گذشته لوح پاکی
بسازید!» در انقلاب فرانسه، مجسمه‌ها را می‌شکستند، زرادخانه‌ها را نابود
می‌کردند، شجره‌نامچه‌ها و اسناد مالکیت فئودالی را به‌آتش می‌کشیدند. شعار انقلاب
فرهنگی چین روبیدن «چهار کهنه» بود، یعنی اندیشه‌های کهنه، رسوم کهنه، فرهنگ
کهنه، و عادات کهنه.
امّا ردّ و نفی گذشته مانع از توسل به‌گذشته
نیست. مردم برای آن که با روایت رسمی گذشته – یعنی گذشته‌ئی که آن را بنابر منافع
«ساخت قدرت» مثله و تحریف و سانسور کرده‌اند – از
در مخالفت درآیند روایت دیگری از آن به‌دست می‌دهند که با آمال‌شان همسازتر باشد و
غنای راستین تاریخ آنان را منعکس کند.
کشکي من،
حجحجي بۊبؤستي‌بیم،
حجحجي
کي پرنده’ن ٚ میاني کۊلیه.
*
دئه بازۊن،
شهر به شهر ٚ مردۊمان،
مي أمؤن’ چۊم‌برایي کشٚدي،
کي أکئه،
اي رۊز’ ، صؤب ٚ سر،
افتاب ٚ گۊل‌گۊل ٚزار
من بهار ٚ گۊل ٚ کۊلبار’ به دۊش،
بأیم أبران’ سوار.
دیل مي شین،
غۊرصه’ غنیم.
گب مي شین،
شادي’ هۊزار.
کشکي من،
حجحجي بۊبؤستي‌بیم،
حجحجي
کي پرنده’ن ٚ میاني کۊلیه.
*
امما وختي نیشینم به‌فیکرأشم،
دینمه،
حجحجي بؤستن أ دۊنیا دۊرۊني،
خیلي‌یم آسان نیه.
وسي دئن،
تره مردۊم تأنیدي،
ایته آزاد ٚ حجحجي مانستان،
فأندیرید؟
کي بیشي خۊمه بني،
بي‌دیل ؤ بي‌غم ؤ بي ترس ؤ هراس،
اۊشان ٚ خانه’ن ٚ زگبل ٚ پیش،
دۊچچه کش،
سۊتۊن ٚ جؤر.
زاکان’ گرم ٚ بهار ٚ أمره،
پیله’کۊني،
پرأدي؟
هي کس ٚ دس نأیه تي خۊمه میان،
تي زاکان
اي نفر دیگر ٚ جغلان ٚ اي دم شادي خؤني،
پر-ایشکن،
درد ٚ آواره نیبید.
تا به دۊنیا دریدي،
خۊشان ٚ هممه‌ی ٚ عؤمر’
أسیري نکشید.
وختي تنهایي مرأ تنها وابم،
به‌فیکرأشم،
دینم أ غم‌بیگیفته پیله دۊنیا دۊرۊني،
کي اي جا جنگ’ شواله دیهیدي،
اي طرف دئه، مردۊمان
کرأ گۊشنه‌شکم ٚ أمره طلا گنجان ٚ سر،
میریدي.
اي جا آزادي نهه، فچم‌فچم،
اي جا دئه‌م، خنده‌خنده أمٚره،
کرأ آزادي’ کۊشتاندریدي.
خیلي‌یم حجحجي بؤن،
نیه آسان اۊتؤ کي فیکر کۊنم.
نیه آسان اۊتؤ کي فیکر کۊنم.
حجحجي: پرستو.
کۊلي: ماهی کوچک.
غنیم: دشمن.
هۊزار: فریاد.
خۊمه: آشیانه.
زگبل (z6gb6l): چوب‌بست بام خانه.
دۊچچه: دو چوبی که موازی هم در دو طرف بالای ستون ایوان خانه‌های قدیمی گیلان می‌کوبیدند و روی آن کفش و ظرف و خربزه و هندوانه و… می‌نهادند.
جغلان: بچه‌ها.
خؤني: به‌خاطر. برای.
پر-ایشکن: پرشکسته. پرشکن.
شواله: شعله.
فچم‌فچم: خمیده و یواشکی. پنهانی.
آخري خبرم اينکه مسعود پورهادي، هفتهٔ پیش خانهٔ فرهنگ گیلان ٚ مئن سؤخنراني بۊده. این ٚ سؤخنراني مؤضۊع بۊ: زبان گیلکی و ارتباط آن با زبانهای کهن ایرانی. اي سؤخنراني’ تینین اي تلگرامي کانال ٚ مئن بشتؤیین.
مردم ایران در سال‌های سیاه استبداد پهلوی، تصویر واضح و روشنی از میرزا کوچک و جنبش جنگل نداشتند و اگر تلاش‌های ابراهیم فخرائی در کتاب «سردار جنگل» نبود، اتهام دزد و راهزنی که همراه با اتهامات سیاسی تجزیه‌طلبی و وابستگی به اجانب، از میرزا و جنبش جنگل مطرح می‌شد، در اذهان می‌ماند. در زمانی که کلمات به گنه‌کار و بی‌گناه تقسیم می‌شد و هر تصویری ابتدا باید مطابق تصور همایونی ارائه و مصوب می‌شد تا مردم بتوانند ببینند و بدانند، جز عکس‌هایی در قاب‌های چوبی رنگ و رو رفته -که آن زمان چندان هم امکان تکثیر نداشتند- از میرزا و یارانش در پستوها نبود. پس از انقلاب اما امکان بازسازی چهرۀ مرد انقلابی جنبش جنگل فراهم شد. با این وجود سینمای ایران علیرغم تولید آثاری چند با مضمون جنبش جنگل و میرزا کوچک، هنوز نتوانسته تصویر درستی از این حماسۀ ملی در اذهان شکل دهد.
اینم دومي وبمجي! اگه اي وبلاگ’ دۊمبال کؤنین ؤ دؤنین بیس‌دئقه چیسه، پس حتما اینم دؤنین که مۊ خئلي رۊمي عددنیویسي’ دۊس دأنم. هۊتؤ که بیس‌دئقه برنامه’ن’ رۊمي عددؤن ٚ جي نیویسنم، تصمیم بیتم وبمجي مطالبم رۊمي اعداد ٚ جي شۊماره بزنم. أگه خأ بۊدؤنين دئباري رۊم (رۊم ٚ باستان) ٚ مئن نؤمره’ن (عددؤن) چۊتؤ بنويشته بنأبۊن، ائره’ بۊخؤنين.
أمما برسیم اي ماه ٚ وبمجي’. یعني ۱۵۹۲ مۊردال ما وبمجي:
– پیشتر علیرضا پنجه‌اي یکچي بنویشته بۊ راجع به عاشۊرپۊر ؤ پۊررضا ؤ مسعۊدي؛ بأزین امین حق‌ره یکته نقد بنویشته پنجه‌اي وانیویس ٚ سر. اي نقد جالبه چۊن یپاره پیشفرضؤن’ بئنه سؤال ٚ جير کي اغلب همه اي پیشفرضؤن’ چیشم‌دبسته دۊرۊس گینن. اي نقد’ ائره تینین بۊخؤنین.
– تایم ٚ مجلله، سال ۲۰۱۸ بئترین اختراعؤن ؤ تکنؤلؤژيئن’ لیست بۊده. اي مجلله معیار اۊتؤ کي خۊدش گۊنه اینه کي کۊ اختراع ؤ تکنؤلؤژي، امئه دۊنیا’ بئتر ؤ هۊشمندتر ؤ حتی سرگرمأکۊن‌تر چأکؤنه. حتما بشین اي لیست ؤ این ٚ تؤضیحات’ ائره به فارسي بۊخؤنین کي خئلي جالبه.
– نۊدؤنم چني کلاسیک ٚ مۊزیک’ خۊش دأنین ولي دؤنم اي اجرا’ اگه گۊش بدین کئف کؤنین. اي آهنگ، یکته چئللؤ کؤنسرتؤ ایسسه که ائلگار (Elgar، پیله آهنگساز) چأگۊده ؤ ائره، ژاکلین دۊ پره، لندن ٚ فیلارمۊنیک ٚ اؤرکستر ٚ همرأ اجرا کأدره. حتما بینین ؤ بشتؤیین.
– حتما دئه تایسه خبردار بۊبؤین که خۊزستان ٚ مئن، هفت‌تپه کارگرؤن اعتصاب بۊدن ؤ خۊشؤن حق ؤ حۊقۊق ؤ خۊشؤن ٚ کارگري شؤرای ٚ سر بجنگسن ؤ خئلئنم ایشؤن ٚ همرأ همدل ؤ همصدا بۊبؤن. یکته اي همدلي‌ئن ؤ همصدایي‌ئنم، شکیب مصدق ٚ صدا بۊ که اي ویدئؤ کیلیپ ٚ مئن، هفت تپه کارگرؤن ئبه بۊخؤنده. ترانه البته کامیار فکور ٚ شي ایسسه. هم ترانه، هم آهنگ هم ویدئؤ محشره! حتما اي ویدئؤ بینین.
– ایسه کي مۊزیک ٚ گبه، نشأنه پینک فلؤید ٚ جي گب نزئن! اي جرگه (Band) یکته آهنگ دأنه که مۊ خئلي دۊس دأنم. اصلا هي آهنگ ؤ هي ویدئؤ کیلیپ باعث بۊبؤ مۊ راک ٚ مۊزیک’ خۊش ویگیرم! اين ٚ ویدئؤئه کي درواقع یکته أنیمیشنه، تینین ائره بینین ؤ أگه راک (Rock) دۊس ندأنین شاید مي مۊرسؤن، اي کیلیپ ٚ پسي این’ دۊس ویتین.
– قؤم چیسه؟ ملت چیسه؟ ایشؤن چي فرقي دأنن؟ امه چۊتؤ تینیم أمئه قؤمیت یا ملیت‌ئبه حقسأی بکۊنیم بیدین ٚ اینکه دککیم شؤونیسم ؤ ناسیۊنالیسم ؤ نژادپرستي مئن یا بي اینکه آدمؤن ٚ مئن تفرقه ؤ سیوایي’ ویشترأکۊنیم؟ پیشنهاد کؤنم اي مطلب’ بۊخؤنین.
– گیلؤن ٚ مئن، زمین فۊرتن ؤزمین‌خؤري دئه هني زیادأبؤ که جؤرجؤري‌ئنم به‌گب بمأن. یک نفر که این ٚ شؤغل ٚ نؤم ایسسه «معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان» بۊته که زمین ٚ اؤضاع خراب اندر خرابه. خؤدتؤن بۊخؤنین بینین چي بۊته!
– تأمین اجتماعي، یکته سازمانه کي قرار بۊ مردۊم ٚ پۊشت ؤ پناه ببۊن. قرار بۊ مردۊم ٚ زحمت بکشئه پۊل ٚ جي کي خۊشؤن ٚ دسمؤزد ٚ جي زئن ؤ هأدأن تأمین اجتماعي یکته صندۊق چأگۊده ببۊن تا مردۊم دئه بهداشت ؤ درمان ؤ بازنشستگي غم’ ندأرن. ولي اخیرا گۊته درن تأمین اجتماعي ورشکست بؤدره ؤ امکان دأنه اين همه آدم ٚ. حق ؤ حۊقۊق بایه ببۊن! جریان چیسه؟ اي مقاله مفصل ؤ دقیق، تأمین اجتماعي سیر تا پیاز’ تؤضیح دئنه شمئبه.
– اینم آخري، اصل ٚ جنس! یکته هأکشي وانيويس کي فرانسه مئن ٚ جلیقه زردؤن ٚ جي گۊنه. محشره اي وانیویس!
*شمرأني أگه لینک یا مطلب یا چیز ٚ جالبي دأنین یا شناسنین حتما کامنت بنین یا ایمیل بزنین که وبمجي مئن معرفي ببۊن. شیمه قۊربؤن.
توفان گردوخاک برآمده از صحرای ترکمنستان، چالش پیش‌روی سواحل شمالی ایران
شهرداران کفن رسمی بر تن کردند هدیه شان؛ قفل زرینی بود! بوی نعش من و تو، بوی نعش پدران و پسران از پس در می آمد شهرداران گفتند: نسل در تکوین است نعش ها نعره کشیدند: فریب است، فریب مرگ در تمرین است!
نصرت رحمانی
شرایط زیستی کشورمون هر روز بدتر از روز پیش میشه و توی این سراشیبی، هر روز یه چیز روشنتر میشه و اون این واقعیته که سرنوشت ما به مادی ترین و بی واسطه ترین شکل ممکن با سرنوشت مردم کشورهای همسایه و منطقه و حتی به طور کلی مردم کل سیاره گره خورده و راه حل های موجود در نظم سرمایه سالار جهان مثل استفاده از کارشناسان در خدمت دولتها و شرکتها که مثلا برای کاهش تولید کربن مصرف روغن پالم رو در امريکا تجویز کردن و منجر به فاجعهٔ جنگل تراشی در اندونزی و رها شدن چندین برابر کربن شد يا اشغال نظامی کشورهای دیگه و یا حبس و سانسور منتقدان زیست محیطی و… هم نه تنها جوابی نداده بلکه یادآوری میکنه که عامل اصلی این فاجعه همین دولتها و شرکتها هستن. ما در وبلاگ ورگ پیشتر هم دربارهٔ فاجعهٔ در آستانه نوشتیم و حالا توی این یادداشت که سمانه نگاه (دکتر در هواشناسی) و نیما فرید مجتهدی (دکتر در آب و هوا شناسی) در ادامهٔ پژوهشهای خودشون نوشته ن، ديد واضحتری از اين فاجعهٔ در راه داریم. با هم اين مطلب رو بخونيم:
نگاهم به زبان معطوف به خصلتهای طبیعی زبانه و یکی از این خصلتها مسیریابی زبان به عنوان بخشی از روبنای اجتماعی در مسیرهای گوناگون و گاه شگفتی‌آوره. مثلا توضیح و موضع شما در قبال یک «فومنی ساکن لاهیجان» که برای فعل «دارند» میگه «دأند»، چیه؟ آيا نميشه تحولات و توافقهای زبانی رو هم در سايهٔ نوعی خودگردانی (Autonomy) دید؟ یعنی مثلا طبق تعریف کورنلیوس کاستوریادیس از خودگردانی: همهٔ تصمیمها را، جمعي میگیرد که موضوع تصمیمگیریها هربار به او مربوط است. ادامه خواندن “باز هم دربارهٔ بسگانگی زبان و تقابلش با ایدهٔ قدیمی گویش معیار.”
