جؤردشت آری، جواهردشت خیر!

نقدی بر کتاب جغرافیای تاریخی اشکورات با نگاهی گذرا به جواهردشت

پیشگفتار:
«بازیابی معانی و چگونگی نام‌گذاری واژه‌های جغرافیا کار پیچیده و دشواری است. توشه‌ای از دانش زبان‌شناسی، جغرافیا، تاریخ، جغرافیای تاریخی، دیرین‌شناسی، گیاه‌شناسی و جز این‌ها می‌خواهد. که بی‌تردید بایسته‌ی کاری گروهی است. بسیاری از این نام‌واژه‌ها از یک سو در بستر دگرگونی‌های زبانی رنگ باخته‌اند و یا در گذرگاه‌های گفتاری گونه‌گون شده و با گذشت سده‌ها و هزاره‌ها، بن‌مایه‌های خود را از دست داده‌اند و می‌توان گفت که لایه‌هایی از فراموشی و گمشدگی بر بدنه‌ی آن‌ها تنیده شده است و هم‌چنین از سوی دیگر توسط اهمال برخی دست اندرکاران و برخی افراد متصدی فرهنگی تغییر یافته‌اند. و ما نیز این واژه‌های نهان شده در لفاف زمانه را بر زبان می‌رانیم بی آن‌که از معانی آن چیزی بدانیم. با واکاوی این نام‌واژه‌ها می‌توانیم به برش‌های زیبای فرهنگ پیشینییان دست یابییم. از چگونگی نگاه و نگرش آنان به طبیعت و تاریخ و اسطوره، باورهای دینی و پیوندهای گوناگون فرهنگی آگاه شویم. بر ماست که در این راه از شیفتگی و ساده‌انگاری بپرهیزیم چون ره‌آوردی جز کژراهه ندارد.» (ایرج شجاعی‌فرد، گیله‌وا شماره ۲، صفحه‌ی ۱۵، با کمی تغییر)

در کتاب جغرافیای تاریخی اشکور، مولف محترم، در واکاوی نام روستای جواهردشت دچار اشتباهی گردیده‌اند که نگارنده‌ی این نقد با ارائه‌ی مستندات سعی نموده ضمن اصلاح آن، هم مولف را در چاپ‌های بعدی کتاب برای استفاده‌ی خوانندگان آن یاری نماید و هم این‌که با آگاهی دادن در این موارد، تغییر و تبدیل نام‌واژه‌های اصیل گیلکی به نام‌های بی‌ارتباط (1) به آن‌ها، در حد توان خویش تحریف‌های این چنینی را آشکار کرده و امید است دیگر دوستان ومحققان به نوبه‌ی خود در این امر مهم تلاش نموده تا آیندگان ما را به سهل‌انگاری متهم ننمایند. همان‌طور که خسارت‌های فراوانی از این تغییرنام‌ها چه در سطح ملی (خلیج فارس ودریای کاسپین) و منطقه‌ای شاهد بوده و هستیم. باشد که چنین باشد. در بخش نواحی ييلاقی کتاب مورد اشاره، صفحه‌ی 67، مولف در توضيح نام روستا و ييلاق جواهردشت دچار اشتباه واژه‌شناسی شده است که حداقل از فردی چون ايشان که از بوميان منطقه بوده وآشنا با فرهنگ و زبان گالشی می‌باشند، اين امر بعيد به نظر می‌رسد: «اين روستا همان‌طوري‌که از نام آن پيداست به سرزمين جواهر معروف مي‌باشد. به‌طور قطع اين معروفيت برمی‌گردد به وجود آثار ارزشمند و گرانقدری که از گذشته از دل خاک به مرور زمان کشف شده و پاره‌ای نيز توسط کسانی پنهانی به سرقت می‌رود» با توجه به نظر مولف محترم، بنابراين تمام منطقه‌ی اشکورات به دليل وجود آثار ارزشمند در دل خاک که به‌طور حتم از مناطق ييلاقی جؤردشت (جواهردشت) نيز بيشتر است، بايد جواهردشت يا جواهرکوه و… نام می‌گرفت. نگارنده با ذکر دلايلی به نقد اين مبحث می‌پردازد:
در استان گيلان ده‌ها محل و روستا به اين نام‌ها وجود دارند. مانند جؤرمحله، جيرمحله، جؤردشت، جيردشت، جؤرده، جيرده، جؤرکوه، جيرکوه، جؤرسر، جيرسر و… هم‌چنين در مناطق کوهستانی شرق گيلان و منطقه‌ی اشکورات به‌خصوص در اطراف کوه سمام‌موز دارای چندين روستا به اين نام‌ها می‌باشیم: جؤرده (جواهرده) رامسر، جؤردشت (جواهردشت) رودسر و خوشبختانه جؤرده و جيرده‌ی اشکور عليا.

روستای جؤردشت (جواهردشت) از توابع دهستان سياهکلرود، شهرستان رودسر مي باشد، نام قبلي اين روستا جؤردشت بوده و به خاطر تساهل برخی افراد و گذشت زمان به جواهردشت تبديل شده است.

ذکر دلايل زير به همراه منابع مکتوب را لازم مي داند:
1- جواهرده – جواهردشت کوههاي رامسر ، جئورده ، ده بالا / جئوردشت ، دشت بالا ، جئور = بالا / جير = بالا . (پاينده لنگرودي ، محمود ، 1372 ).
2- در کتاب رابينو صفحه 445 در بخش قراء رانکوه «سياهکلرود – ييلاق‌های جؤردشت در سه فرسنگی جنوب سياهکلرود واقع است»، «چاجان: چايی‌جان هم ناميده می‌شود. قسمتی از سياهکلرود است… در پشت دهکده‌ی ميان کوههای ييلاق‌های جؤردشت واقع شده است.

1) به این نکته باید اشاره نمود که مؤلف، در همین کتاب (جغرافیای تاریخی اشکور…) به مواردی از این تحریف‌ها اشاره نموده‌اند.

منابع:
1 . پاینده لنگرودی، محمود، «آئین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1377
2 . شجاعی‌فرد، ایرج. گیله‌وا، شماره 2. رشت.
3 . رابینو، ه . ل، «ولایات دارالمرز ایران، گیلان»، انتشارات طاعتی ، رشت، 1374
4 . یگانه چاکلی، حسن، «جغرافیای تاریخی اشکور، با نگاهی گذرا به جواهردشت»، تابان، تهران، 1381