نوروزبل ۱۵۸۹ در راه است؛ ده سال پس از اجرای نخستین مراسم نوروزبل

از نوروزبل ۱۵۷۹ تاکنون که نوروزبل ۱۵۸۹ در راه است نزدیک به ده سال می‌گذرد. ۱۵ مرداد ۱۳۸۵ را هرگز از یاد نمی‌برم. روزی بود که گیله‌وا و حلقۀ جوانش به مدد اهالی خونگرم روستای «ملکوت» (از روستاهای کوهستانی املش) نخستین مراسم نوروزبل گیلان باستان را بر فراز تپهٔ روستا برگزار کرد و وقتی شعله‌های آتش، شامگاه آن روز در کوهستان برکشید، تمام شادی سال نو بر جان‌ها افتاد. خنده بود که بر لب‌ها نشست؛ آغوش‌ها بود که به روی هم گشوده شد و دوستی و صفا باز به مردم برگشت و این دومین بار در آن سال بود که آیین سال نو به دو شیوه پاس نگه داشته شد. نخست، شادی نوروز ملی ۱۳۸۵ که نوروز مشترک همهٔ ایرانیان است و دو دیگر، شادی نوروزبل ۱۵۷۹ دیلمی (گیلان باستان) که شادی عموم گیلکان و گیلانیان است. گزارش این مراسم را در صفحات ۳۸ و ۳۹ شمارهٔ ۹۰ (شهریور و مهر ۱۳۸۵) خوانده‌اید.

یک سال بعد، ۱۵ مرداد ۱۳۸۶ (نوروزبل ۱۵۸۰) سازمان میراث فرهنگی گیلان هم که تولیت میراث فرهنگی و معنوی مردم این استان را برعهده دارد وارد عرصهٔ کار شد و با چاپ پوستری به همکاری گیله‌وا و حلقه‌اش شتافت. فراخوان و تبلیغ گسترده‌تر، از طریق سایت سازمان و برپایی تورهای گردشگری موجب شد تا جمعیت بیشتری در مراسم حضور داشته باشند. شرح آن در صفحات ۲۶ تا ۳۰ شمارهٔ ۹۵ (مرداد و شهریور ۱۳۸۶) درج شده است.
۱۷ مرداد ۱۳۸۷ (نوروزبل ۱۵۸۱) باز در ملکوت برای سومین سال پیاپی این جشن باشکوهتر از دو سال پیش و با حضور جمعیتی بیش از ۲۰۰۰ نفر برگزار شد. گروه اجرایی ورزیده‌تر، برنامه‌ها متنوع‌تر و شادی جمعی مضاعف شده بود. پای گردشگر به میزان انبوه جداً به این روستا و منطقه کشیده شد. گزارش مراسم و چگونگی آن را صفحات۱۴۰  تا ۱۴۳ شمارهٔ ۱۰۰ گیله‌وا (مرداد و شهریور ۱۳۸۷) به ثبت و ضبط کشیده است.
۱۶ مرداد ۱۳۸۸ (نوروزبل ۱۵۸۲) چهارمین جشن نوروزبل که اینک کاملاً جا افتاده بود در دیلمان با همکاری شهرداری شهر و بخشداری منطقه برگزار شد که با نمایشات جنبی دیگری نیز همراه شد. جمعیت حاضر و شرکت‌کننده در مراسم که اینک از همه جای استان و کشور می آمدند به گفتهٔ شهرداری دیلمان بیش از ۷۰۰۰ نفر برآورد شد. صفحات ۱۰ تا ۱۷ شمارهٔ ۱۰۵ گیله‌وا (مرداد و شهریور۱۳۸۸)) متضمن شرح این مراسم است. اما این تاریخ تقارن داشت با انتخابات خرداد۱۳۸۸ و کم‌بینان و خرده‌بینان از منظر سیاسی وارد شدند و از آن پس مسایلی را پیش کشیدند که با جوهر وجودی این رسم و آیین کهن و باستانی دور بود.
۱۵ مرداد ۱۳۸۹ (نوروزبل ۱۵۸۳) جشن نوروزبل در قالب جشنوارهٔ بازی‌های بومی محلی در خسیل‌دشت املش گنجانده شد و برای آن بنرهای متعدد در رشت و شهرهای سر راه نصب گردید، کتابچه ای در خور ارزش از سوی سازمان میراث چاپ گردید و پوستر زیبایی پخش و همه جا نصب شد. اما بعد از اجرای بازی‌ها و مراسم بومی که مدیر کل میراث فرهنگی وقت نیز حضور داشت، زمانی که باید مقدمات جشن نوروزبل گرفته می‌شد از برپایی آن جلوگیری به عمل آمد. در حالی که گروه گروه تورهای گردشگری و جمعیت مشتاق با خودروهای شخصی و مینی‌بوس می‌رسیدند. گیله‌وا مقاله‌ای تحت عنوان «حکایت میزبانی که به مهمان جفا کرد!» چاپ کرد و تلخ و شیرین آن را در نقد کار سازمان میراث فرهنگی که دیگر بخش خصوصی را کنار گذاشته بود نوشت که نقد آن البته بی‌پاسخ ماند. بنگرید به صفحات ۱۸ تا ۲۱ شمارهٔ ۱۱۰ (مرداد و شهریور ۱۳۸۹).
از مرداد ماه سال ۹۰ تاکنون برگزاری این مراسم به صورت متمرکز و نمادین توسط سازمان میراث فرهنگی تعطیل شده است. اما به صورت خودجوش و مردمی هر سال در جاهایی برگزار شده است، اگرچه برگزاری این مراسم بیشتر جوششی است و به صورت پراکنده صورت می گیرد اما در هر حال برگزار می‌شود و گیله‌وا در تمام این سال‌ها در زمان برگزاری، خبرهای آن را گزارش کرده است.
اینک نوروزبل سال ۹۴ (۱۵۸۹ گیلان باستان) در راه است. اشتیاق و مطالبهٔ عمومی برای آن وجود دارد. دولت اعتدال و تدبیر سرکار آمده است که بدون شک سازمان میراث فرهنگی گیلان هم باید میراثی از این اعتدال و تدبیر به ارث برده باشد. گفتنی است در طول این ده سال سه مدیر کل مصدر امور سازمان میراث گیلان بوده‌اند؛ نخستین آن در برگزاری مراسم نوروزبل (از سال دوم تا آخر) پای همراهی و پای مردمی داشت و خود مستقیماً در آن شرکت می کرد، دومین آن میزبانی بود که به مهمانانش جفا کرد و در هیچ یک شرکت نکرد و سومین آن که اکنون مصدر کار است گویا دودل است چه بکند!

با رسمی چنین دیرپا و باستانی که به دلایلی آشکار دچار فراموشی شده اما به صورت پراکنده و محدود در سرتاسر کوهستان‌های البرز تا چندی پیش برگزار می‌شده و ده سال پیش به صورت متمرکز احیا گردید، برخورد دوگانه داشتن کار ناصوابی است. آتش نوروزبل سوزنده نیست، علامتی است شبانگاهی برای اعلام تحویل سال نو از فراز بلندترین کوه‌ها به دهکده‌هایی دوردست و آن گاه اجرای نیایش و شکرگزاری از خداوند متعال که یک سال به بندگانش نعمت و سلامتی داد که کار کنند و زنده و سرزنده باشند.
با این نماد و نشانه عناد ورزیدن درست نیست. بدیهی است هیچ کس منتظر نمی‌ماند سازمان حتماً  وارد عمل شود.کوه‌نشینان قرن‌ها و سال‌هاست این مراسم را برگزار می‌کنند و هیچ‌کس هم جلودارشان نیست. اصرار در ورود سازمان، با همهٔ آسیب‌هایی که در حاشیه دارد به خاطر تمرکز مراسم در یک مکان به صورت تعریف شده (و نه تحریف شده) برای برپایی جشنوارهٔ سالانهٔ نوروزبل جهت پذیرش گردشگر، زنده نگهداشتن آیین‌های ریشه‌دار و ارتقای مسألهٔ گردشگری و توسعهٔ پایدار در منطقه است.
اکنون سال هاست که از حوادث سال ۸۸ دور  شده ایم؛ ۱۷ مرداد ۹۴ ماه رمضان را به کلی پشت سر می‌گذاریم و بهانه‌ای پیش رو نداریم. سازمان میراث کنونی هم بخشی از دولت اعتدال و تدبیر و امید است. فرمانداران عوض شده اند، زمان انتخابات نزدیک است و کاندیداها فرصت استفاده از این را دارند که در چنین مراسمی سوء استفاده کنند و برای خود تبلیغ و یارگیری کنند! ظاهراً همه چیز آمادهٔ از سرگیری مراسم متمرکز در یک مکان است.
ببینیم امسال چه می‌شود؟

منبع: گيله‌وا. شمارهٔ ۱۳۶. ص۶.