جؤرپشته

يکی از اهداف بلندمدت ورگ، واکاوی نام‌واژه‌های گيلکی و رديابی تحريف‌های انجام‌گرفته در اين نام‌واژگان است.
نيما فريد مجتهدی، رفيق هميشه‌ی ورگ، بيشترين سهم را در اين تلاش دارد و هم‌او در ادامه‌ی دو يادداشت پيشين خود (در ارتباط با نام‌واژه‌های جؤرده و جؤردشت) اين‌بار با ارائه‌ی دو سند تاريخی در جهت اثبات بيش از پيش گفته‌های خويش برآمده است. يادداشت حاضر به همراه تصوير دو سند نام‌برده، دست‌رنج نيما فريد مجتهدی‌ست که با هم می‌خوانيم.

 

نگارنده پیش از این در دو نقد در رابطه با نام‌واژه‌های جؤرده (جواهرده رامسر) و جؤردشت (جواهردشت سیاهکلرود) سعی نمود، ادله و منابع مکتوب و مستندی برای رد فرضیاتی که سعی در توجیه نام‌واژه‌های تحریف‌شده‌ی جواهرده و جواهردشت داشت، ارایه نماید. هرچند منابع ارایه شده در این نقدها دارای اعتبار تاریخی و علمی بود، ولی متاسفانه به دلیل این که نگارنده به اسناد تاریخی به ویژه سندهای ملکی تاریخی روستاهای جؤرده و جؤردشت دسترسی نداشت، نتوانست علاوه بر آن منابع تاریخی، سندی دست اول نیز ارایه کند. اما وقتی به مطالعه‌ی اسناد مبادله‌ی املاک در شهر لاهیجان مربوط به دوره‌ی قاجار مشغول بودم، در چند سند مالکیت نکته‌ای توجه مرا به خود جلب نمود که انگیزه‌ی اصلی نوشتن این مطلب در رابطه با نام‌واژه‌ی جواهر‌پشته در شهر لاهیجان، که گویا دچار سرنوشتی مشابه با جؤرده و جؤردشت بوده، گردید.

بنابراین این نوشته دو هدف را دنبال می‌کند.
الف- سندی دیگر را در اثبات تحریف این گونه نام‌واژه‌ها برای مخالفان ارائه می‌کند.
ب- و هم‌چنین به طور خیلی خلاصه به واکاوی نام‌واژه‌ی جواهرپشته، که یکی از محلات قدیمی لاهیجان است، می‌پردازد.
این دو سند (برای ديدن اسناد با اندازه‌ی بزرگ‌تر، روی تصاوير کليک کنيد)، مربوط به انتقال یک باب خانه مربوط به شخصی به نام مشهدی محمدعلی، ولد مرحوم آقامحمد جعفر میدانی می‌باشد که در آن «…تمامی و عامی همگی و جملگی من حیث المجموع ششدانگ یکباب خانه سرسوفال فی الارض و الاعیان مشتمل بر حجرات عدیده تحتانی و ایوان، ذوغال دان، حیاط و چاه آب و مستراح و حصار و سردر و اشجار مثمر و کل ملحقات و متعلقات آن فی الداخله و الخارجه واقعه در محله جُورپشته فی محله میدان لاهیجان… در عوض مبلغ دویست و پنجاه تومان وجه سفید نقد….» به شخصی دیگر منتقل می‌نماید.
سند دوم هم در رابطه با همین معامله می‌باشد. همین‌طور که در سند مشاهده می‌شود، نام قبلی محله‌ی جواهرپشته، جؤرپشته بوده که در گذر زمان با تحریف، به شکل کنونی درآمده است‌. علت این نام‌گذاری نیز به طور کامل با وضعیت جغرافیایی و توپوگرافی این محله انطباق دارد. محله‌ی جؤرپشته (جواهرپشته) میان خیابان‌های فعلی امام خمینی ( شمال)، صفاری (‌شرق‌)، کاشف شرقی‌ (جنوب‌) و شهید کریمی (غرب‌) قرار گرفته است.
این محله علی‌رغم این‌که‌ در بخش مسطح و کم‌شیب شهر لاهیجان (نسبت به نواحی جنوبی و جنوب شرقی لاهیجان) قرار دارد، اما نسبت به زمین‌های اطراف خود با یک اختلاف ارتفاع مشخص بلندتر است. که نمود اصلی این مساله، ورودی پلکانی این محله (کوچه‌ی جواهرپشته) از سمت خیابان صفاری‌ست که به وسیله‌ی پلکان به داخل محله راه پیدا می‌کند. چنان‌که مشاهده می‌شود، این مکان نیز به دلیل ارتفاع بلندتر نسبت به محیط اطراف، جؤرپشته نام گرفته است.

سندی که در آن از واژه‌ی جؤرپشته استفاده شده است
سندی که در آن از واژه‌ی جؤرپشته استفاده شده است
سندی دیگر که در آن از واژه‌ی جؤرپشته استفاده شده است
سندی دیگر که در آن از واژه‌ی جؤرپشته استفاده شده است

این مساله در دیگر نام‌واژه‌های گیلکی نیز قابل مشاهده است همچون جؤرده= ده بالایی (جواهرده فعلی)، جؤردشت=دشت بالایی (جواهردشت فعلی) و ده‌ها محله به نام جؤرمحله، جیرمحله، جیرسر و…
این‌که از چه زمانی واژه‌ی جؤرپشته تبدیل به جواهرپشته گردیده، خود قابل تأمل و بررسی است. اما به طور یقین با توجه به تاریخ اسناد مورد اشاره (1330 قمری)، این مساله در 100 سال اخیر رخ داده است. به طوری که می‌توان با مطالعه مروری و پیوسته‌ی تاریخی در اسناد، به خصوص اسناد مالکیت، این مساله را روشن نمود.