این متن سخنرانی من است در مراسم یادبود و رونمایی از آثار مأمولی مظفری (محمدولی مظفری) که پنجشنبه، پنجم تیر ماه ۱۳۹۳ در خانه‌ی فرهنگ گیلان برگزار شد و به گمان خودم حرف‌های مهمی‌ست که همه‌ی تلاشگران فرهنگ و ادبیات گیلکی باید به‌ش فکر کنند. چهار کتاب مجموعه آثار مأمولی را در پیشخوان ورگ (۱، ۲، ۳ و ۴) می‌توانید ببینید.
مأمولی مظفری چره مؤهمه و چره خأ اینˇ کارؤنه خؤندن؟ این همه شائر و نویشتنکس و پژوهشگرˇ مئن کی گیلکی ادبیات و فرهنگˇ مئن فعالیت کأدرن، مأمولی مظفری اهمیت کؤره’؟
مأمولی شئرؤنˇ مئن، تمثیل دایم تکرار بنه. پیوند بوده خاله، خؤنه’سر، دامؤن و واج‌بومأداز و هوتؤ بگیرین بأین تا کرکˇلنگه منظومه که یکته تاریخه تمثیلˇ همره روایت کأدره که تو ندؤنی کؤره تمثیله و کؤره شائر رئالیستؤنˇ مورسؤن خالی نقل کأدره و کؤره ای تخیله گه تأ پیش برده‌دره.
مأمولی، دوبیتی قالبه کی گیلکؤنˇ مئن پور طرفدار دأنه خو تمثیلؤنˇ همره جوری جهت دئنه گه دئه خالی او جور دوبیتی نیه گه بجارسرخؤندگی یا عشق‌وعاشقی‌ئبه کفایت بکونه.
زمین و آسمؤن حتا ستاره/ به‌جای ایمسال أمره خون بواره/ کی گولدؤنه بکأشتیم گول بچینیم/ پیسˇکلاج بیارد دؤنه دماره.
تمثیل به‌کنار، هرجا گه مأمولی خو شئرؤنˇ مئن رئالیستی پیش شنه، بنه یکته قصه‌گو. جوری أمئبه نقل کؤنه که دئه بخیاله شئر و داستان تویمأبؤ. نوغؤندار و روباری و گالش و کبله‌مم‌صالح، خالی چنته نمونه ایسن ای قصه‌گویی و رئالیسمˇ جی گه اوشؤنˇ مئن مأمولی هم آدمؤن و اوشؤنˇ مئنˇ وضعیت و مناسباته گؤزارش کؤنه و همأنی خو شخصیت‌پردازی و تعلیق و دکش‌واکشˇ همره یکته چیره‌دست نویشتنکسˇ مورسؤن، داستان روایت کأدره.
امما ایشؤن همه، اونی نین گه مأمولی مظفری و اینˇ کارؤنه مؤهم کؤنن. اینˇ شئرؤنه الؤن شأنه نقد گودن و گوتن کی کؤره شئر ایسن و کؤره شعار یا هرجور دیگه شأنه اینˇ کارؤن و بنویشته’نه واشکاتن؛ امما، مأمولی مظفریه خأ یکته دوراییˇ سر، واخؤندن. دورایی‌یی گه دهه‌ی شست و هفتادˇ مئن، گیلؤنˇ اهلˇ فرهنگه دوته مسیرˇ مئن پیش ببرده. یکته مسیر او مسیری بو گه «کارˇ رؤشنفکری» و مؤدرنیته و تجددˇ همره خو نسبت و ربطه حفظ بوده و بدأشته و کم و زیاد و جیر و جؤر هو راهیه بمته کی مشروطه جی سرأیته‌بو. اؤکته مسیر امما «کارˇ فرهنگی»یه دؤجین بوده و دهه‌ی هفتادˇ اواخر و دهه‌ی هشتادˇ مئن، خو حقسأیه بوده کی همه چی جی سیاسته پیته بگیره.
أگه او زمت شئر و قصه نویشتن و مجله بیرون أبردن، با فولکلور ثبت گودن و فلان محلˇ باز‌ی‌ئن و مراسم و سنتؤنه ضبط گودن تویم بو؛ کم-کمئی ای دوته کسؤنأجی سیوا ببؤن و دئه ایتؤ نیه گه هرکی یکته کتاب راجه به بازی‌های محلی یا فولکلور در بأره، حتمن رؤشنفکر ببون. أمه الؤن کارˇفرهنگی دأنیم که خو دم‌ودسگا و خو بازار و خو مخاطبه دأنه.
مأمولی مظفری کار امما، کارˇفرهنگی نبو. عدالت و آزادی نأجه، فقری گه جامعه مئن دئه‌دبو، او جؤنکنشی گه کأدبو تا خو سواد و دؤنسنه جؤر و جؤرتر ببره و او زور و انگیزه‌یی گه اینه یکته ساده چلنگرˇ جی چاگوده مردومˇ شائر، ایشؤن همه، او تاریخ و فضا و شرایطˇ مئن، توشکه بخؤرده بو با سیاست و رؤشنفکری.
أگه خو هنه‌شرˇ مئن کار کأدبو و دؤنس که خو زوان یعنی گیلکی خو محدودیتؤنه دأنه امما اینˇ چومفارس او دورˇشرؤنه دئه‌دبو و خو سال پنجا و هشتˇ نوارکاستˇ مئن نیما یوشیجˇ جی نقل کؤنه و خوشˇ کاره اونˇ همره مقایسه کؤنه.
دوبیتی قالبˇ مئن که چندین قرنه ای سامؤنˇ مردومˇ دیلˇ گبه خوشˇ مئن بوته دأنه، گونه:
مو او ورفم گه دریا مئن چینأیتم/ مو او جیمم گه أفتؤه چینأيتم/ مو او خونم گه خاکˇ مئن جوؤن بوم/ مو او نؤمم گه چین و ماچینأیتم. بازین ای شئره تقدیم کؤنه به م.راما. مأمد امین لاهیجی.
مأمولی هی قالبˇ مئن تینه ای‌جور استعاره جی خو بیانه بیرون هکشه کی بگؤ:
می سر ای تشتˇ بون تا کئن ببون گیج؟/ کوتأنئنˇ جی تشتˇ دیل ببون ویج/ ببون بَینم گه می آزادی وأسر/ گولئه پوشت، کاردˇسؤه بؤدره تیج؟
یا ای یکته شئره تقدیم کؤنه به صمد بهرنگی و گونه کی اونˇ «مایی سیاه کوچولو» جی تأثیر بیته دأنه:
ماهی گؤ: یأسˇ خؤنه’ در نزنیم/ دئه نشیم «مایی‌مشو» سر نزنیم/ همرأ-همرأ روخؤنه’ سرجیرأبیم/ تا بشیم دریا میئن پر بزنیم!
مأمولی مظفری، او روخؤنه جی الهام گینه کی ایرانˇ مئنˇ رؤشنفکرؤن، دهه‌ی پنجاهˇ مئن اونأجی آؤ خؤردن. حماسه‌یی گه ۱۹ بهمن ۴۹ رقم خؤنه و هنده سیاستˇ خونه دکؤنه ادبیات و فرهنگˇ رگˇ مئن. هیتؤ بنه گه مأمولی ای دوبیتیه تقدیم کؤنه به کسی گه دؤنه کاکو کؤره’ و قشنگˇأفتؤˇ کاکو چیسه:
قشنگ أفتؤ بزأ کاکو تیوکؤنه/ سورخˇ چاشؤ وارگنته ای گیلؤنه/ ونألین گیلکؤن او ابر و باده/ بیه‌ی هنده ببوره چاشؤؤنه.
یا یکته قدیمی لالایی سر، یکته خوروم ترانه چاکؤنه به نام «هوهو» و او لالایی‌ئه تبدیل کؤنه به یکته مرثیه و اوروشواره، تا خو زماتین واقعیته شهادت بده.
مأمولی دغدغه، خالی این نبو گه فولکلوره ثبت بکونه و موزه راتؤده. مأمولی، زندگی جی نویشت و زندگی، موزه جی بیرون وؤشتنه. خلق گودن و چاگودنه. هینˇ وأسی یکته گیلان‌شناسˇ مورسؤن بی‌طرف نیه و أگه یک‌طرفه گینه، او طرف، سنتˇ طرف نیه. وختی راجه به «شیلان‌کشی» و بارؤن‌خایی دعا نویشته‌دره، خیلی ظریف لاجؤنˇ شیلان‌کشی و سیاحˇ آمریکایی جریانه نقل کؤنه و ایتؤ یکجور خو موضوعˇ مطالعه جی فاصله گینه که بدؤنیم مأمولی موضع دأنه. راجه به خو زمت، راجه به خو جامعه، راجه به خو فرهنگ و خو سنت موضع دأنه. ای موضع نی، هو رؤشنفکری دیسکورسˇ جی هنه کی مأمولی کار، اونه توشکه بؤخؤرده بو.
مأمولی مظفری، او کاریه کأدبو گه یکی دو دهه بازون، گیلان‌شناسی و کارˇفرهنگی عنوانˇ جیر بشؤ موزه’ن و کتابخؤنه’نˇ دیمه؛ امما ای کاره او دیکسورسˇ مئن کأدبو گه بمأ بو زیندگی وأسی، خلاقیت و چاگودنˇ وأسی.
ندؤنم أگه مأمولی مظفری زنده بئسأبو، خو هو مسیره سره دأ یا اونم بنأبو گیلان‌شناس و از اهالیˇ کارˇ فرهنگی؛ امما اینه دؤنم گه مأمولی کار و زیندگی، اوشؤن‌ئبه الهام و انگیزه ایسه کی خأنن موزه’ن جی بیرون وؤزن و زیندگی جی چاکونن. بئتر روز ئبه چاکونن. بئتر زیندگی‌ئبه./
دیدگاه‌ها
3 پاسخ به “مأمولی کار”
تو سیاهکل خیلی محترم شمرده میشه. بابامو عمه م بعضی از شعراشو حفظ هستن.
روحش شاد.
عالی بو برا جؤن.
«هینˇ وأسی یکته گیلان‌شناسˇ مورسؤن بی‌طرف نیه و أگه یک‌طرفه گینه، او طرف، سنتˇ طرف نیه. وختی راجه به «شیلان‌کشی» و بارؤن‌خایی دعا نویشته‌دره، خیلی ظریف لاجؤنˇ شیلان‌کشی و سیاحˇ آمریکایی جریانه نقل کؤنه و ایتؤ یکجور خو موضوعˇ مطالعه جی فاصله گینه که بدؤنیم مأمولی موضع دأنه. راجه به خو زمت، راجه به خو جامعه، راجه به خو فرهنگ و خو سنت موضع دأنه»
هو روزن وختی اینه بیشتؤسم خئلی حال بؤدم
جؤن ساق