لیستی که میبینید، مجموعهای از مصدرهای مرکب در زبان گیلکیست که مسعود پورهادی گرد آورده و چندی پیش برای انتشار در ورگ به من سپرد. من به این لیست، علاوه بر ترجمهٔ فارسی و آوانگاشت لاتین، صورت نوشتاری گیلکی را هم افزودهام و بر اساس حرف اول همین صورت و به ترتیب حروف الفبا مرتبش کردم. این مجموعه بیشک همهٔ مصدرهای گیلکی نیست اما مجموعهٔ بسیار خوبیست و در ترجمهٔ برخی از مصدرها ممکن است منطقه به منطقه تفاوتهای وجود داشته باشد که خوشحال میشوم در بخش «گب» این موارد را تذکر دهید تا این لیست کاملتر شود.
نکتهٔ اول: اگر میخواهید از این لیست استفادهٔ راحتتری کنید تا کلمهٔ مورد نیاز خود را بیابید کافیست از امکان واژهیابی مرورگر خود (ctrl+f) استفاده کنید.
نکتهٔ دوم: براى نمايش صداى “او” (مثل توپ، کور، شور) از “ۊ” استفاده شده تا از “و” (مثل تولد، وارد، گاو) و نيز “ؤ” (مثل پٌل، شٌل و…) متمايز شود. به همين منوال براى “ى” (مثل ياور، يک و…) از “ى” استفاده شده که در هر دو حالت چسبان و جدا بدون نقطه است و براى “اى” (مثل شير، ايران و…) از “ي” استفاده شده که در هر دو حالت جدا و چسبان داراى دو نقطه در زير است. به زودى در ورگ دربارهٔ اين دو علامت بيشتر خواهيد خواند.
نکتهٔ سوم: چند پرسش و توضيح ذیل برخی مصدرها هم در انتها به زبان گیلکی افزودهام.
أبچابؤستن/ گس شدن، از مزه افتادن/ abč.â bostən
أبچابؤن/ گس شدن، بی مزه شدن/ abč.â bo:n
أجيش گۊدن/ چندش شدن، سیخ شدن موی بدن براثر ترس و سرما/ ajiš gudən
أجيکاکۊدن/ دچار بیماری پوستی شدن، خارش کردن/ ajik.â kudən
اۊچۊک کۊدن/ اوج گرفتن، عمودی پرواز کردن پرنده/ učuk kudən
أخماچئن/ اخم آلود شدن/ axm.â čēn
اۊرامؤن/ غمزه کردن، اطوار داشتن/ ur.amōn
أرده کۊدن/ اردکردن/ ardə kudən
اۊرزا کۊدن/ به خوشه نشستن، خوشه زدن/ urzâ kudən
اۊر فۊکۊدن/ غمزه و عشوه کردن/ ur fukudən
آرنامۊس داشتن/ پرده پوشی کردن، خجالت کشیدن/ ârnâmus dâštən
ازاري بؤستن/ از کوره دررفتن/ âzâr.i bostən
اۊسه کۊدن/ روانه کردن/ use kudən
آشابؤن/ له شدن/ âš.â buon
أشبلا فۊکۊدن/ آسوده خاطر شدن، تخم ریزی کردن/ ašbəl.â fukudən
آشکؤنيکا کۊدن/ ریخت و پاش کردن/ âškonikâ. kudən
اۊکۊخۊردن/ یکه خوردن/ uku xurdən
ألش کۊدن/ اندازه چیزی را مشخص کردن، عوض کردن/ aləš kudən
أنديفه گيفتن/ اعتنا کردن، ارج گذاشتن/ andifə giftən
أنگاره گيفتن/ مقدمه چینی کردن/ angârə giftən
أوال داشتن/ سرحال بودن، تندرستی داشتن/ avâl dâštən
آوۊجادؤن/ بانگ زدن، پاسخ دادن به صدا/ avuj. â dān
اؤختابؤستن/ مأنوس شدن/ oxt.â bostən
اؤختاگيفتن/ اُخت شدن/ oxt.â giftən
أويرابؤستن/ گم شدن، دربدر شدن/ avir.â bostən
أويرا کۊدن/ گم کردن/ avir.â kudən
ائستئفا کۊدن/ پرسیدن، تجربه کردن/ estef.â kudən
ائشتؤ زأن/ طعنه زدن/ eštow zān
ايدسکي گيفتن/ سبک انگاشتن، بی اهمیت گرفتن کسی/ idəski giftən
ايس کۊدن/ ماندن، توقف کردن/ is kudən
ايورابؤستن/ تعادل جسمی و سلامتی خود را از دست دادن، کج شدن/ ivər.â bostən
باد أوردن/ خسته شدن از تکرار یک مطلب/ bâd avərdən
ببراگيفتن/ پذیرا شدن/ bəbər.â giftən
بتۊکاگيفتن/ پرخاش کردن/ bətuk.â giftən
بچنگادأن/ آسان به حریف دادن، از دست دادن/ bəčəng.â da:n
بديلاگيفتن/ آزرده و مترصد تلافی کردن/ bədil.â giftən
براز کشئن/ محدود کردن زمین و باغ به وسیله حصار و چیزهای دیگر/ bərâz kəšēn
برزخابؤن/ کفری شدن، عصبانی و آزاری شدن/ bərzəx.â buon
بسرأمؤن/ دم آمدن، دم کشیدن/ bəsər amo:n
بفسکادأن/ لودادن/ bəfəsk.â da:n
بفسکاشؤن/ لو رفتن/ bəfəsk.â šo:n
بۊک أردن/ حالت گریه و قهر داشتن/ buk ardən
بگزاگيفتن/ به خطرانداختن، به گرفتاری دچار کردن/ bə gəz.â giftən
بنانأن/ آموزش، رسم کردن/ bənâ nəan
بنهبر کۊدن/ راه پیشروی حریف را بستن، سدکردن/ bənə bər kudən
به گۊل أمؤن/ نشئه شدن، سرکیف آمدن/ bə gul amo:n
به گۊل أوردن/ کسی را سرکیف و نشاط آوردن/ bə gul avərdən
بئنداکۊدن/ درگیرکردن، بندکردن/ bend.â kudən
بيپاکۊدن/ هدردادن/ bipâ kudən
پا ايشکيل نأن/ ایجاد اشکال کردن/ Pâ iškil nəan
پاپئى بؤستن/ دقت عمل داشتن، دنبال کردن/ pâpey bostən
پاتاکۊدن/ دولپه کردن لوبیا/ pât.â kudən
پاترس دأن/ خط و نشان کشیدن، تهدید کردن توخالی/ pâtərs dān
پاچۊک نيشتن/ چمپانه زدن/ pâčuk ništən
پأختابؤن/ هموار شدن، در سطح پهن شدن/ paxt.â buon
پاکچيناکۊدن/ پاک کردن کشت کار از زمین (پایان کار کشاورزی)/ Pâk čin.â kudən
پۊستاکۊدن/ پوست کندن/ pust.â kudən
پستاواکۊدن/ از پی خود بیمناک بودن/ pəstâv.â kudən
پندامه گيتن/ پناه گرفتن/ pəndâmə gitən
پيتأبؤستن/ تاب برداشتن/ pit.â bostən
پيتابؤن/ تاب برداشتن/ pit.â buon
پيترؤگۊدن/ کار برداشت محصول را به اتمام رساندن/ pitrow gudən
پيشاگيفتن/ آموخته ها را از کسی پرسیدن/ piš.â giftən
تابؤن/ دولا شدن/ tâ buon
تاختازئن/ تاختن/ tâxt.â zēn
تادي کۊدن/ شتاب کردن، عجله کردن/ tâdi kudən
تاسياني داشتن/ اشتیاق شدید به کسی یا چیزی داشتن و آرزوی دیدارش را کردن/ tâsiyani dâštən
تاشادأن/ لغزاندن، سُرخوردن/ tâš.â dān
تامازئن/ ساکت شدن/ tam.â zēn
تأمشىأت دأن/ آرایش کردن(زنان)/ tamšeyat dān
تاوادؤن(۳)/ پرتاب کردن، انداختن/ tâv.â da:n
تۊرابؤن/ دیوانه شدن/ tur.â buon
تۊرۊش زئن/ پوشیده شدن سطح بدن با عرق خفیف/ turuš ze:n
ترمادأن/ هل دادن، با فشار چیزی را به جلو یا عقب حرکت دادن/ tərm.â dān
تسابؤستن/ دچار رخوت شدن و احساس تنبلی و سستی کردن/ təs.â bostən
تۊش ايسأن/ بربر نگاه کردن/ tuš isān
تۊشکازئن/ گره زدن/ tušk.â zēn
تکادأن/ چیزی را به کسی تحمیل کردن/ tək.â dān
تلمادأن/ آبستن کردن/ təlm.â dəan
تمادگادن/ حریص کردن، به هوس انداختن/ təm.â dəgâdən
تما دئن/ فرو کردن، چپاندن/ təm. â dəan
تناشؤن/ گلاویزشدن، سرشاخ شدن/ tən.â šo:n
تؤخساکۊدن/ پخش کردن، تقسیم کردن/ toxs.â kudən
تيتالاکۊدن/ مشغول کردن/ titâl.â kudən
تيتالاگيتن/ بازیچه قراردادن/ titâl.â giftən
تيترؤ اؤدن/ انتریک کردن، تحریک کردن/ tirtow owdan
تيرابؤن/ خیزش، تحریک شدن/ tir.â bo:n
تيراکۊدن/ برانگیختن، تحریک کردن/ tir.â kudən
تير کشئن/ درد ناگهانی و انتشار آن در یک جهت/ tir kəše:n
تيکيلا بؤستن/ گم شدن/ tikil.â bostən
تينتير أمؤن/ سوسو آمدن/ tintir amo:n
جۊتابؤن/ به تته پته افتادن/ jut.â buon
جخترادأن/ فراموش کردن/ jextər.â dān
جۊدۊکي دکفتن/ به تته پته افتادن، الکن شدن/ juduki dəkəftən
جستن کۊدن/ پریدن، تکان خوردن غیرارادی/ jəstən kudən
جۊش کۊدن/ فراوان بودن چیزی در جایی/ Juš kudən
جغاگيفتن/ در تنگنا گذاشتن، فشردن/ jəq.â giftən
جۊکابؤن/ همدست شدن/ juk.â buon
جکˇجا کۊدن/ مرتب کردن، جابه جا کردن/ jəkə. jâ kudən
جۊلفاکۊدن/ عمیق کردن/ julf.â kudən
جماخۊردن/ پیچیدگی و ضرب خوردن عضلات/ jəmâ xurdən
جمجالاکۊدن/ سرگرم کردن/ jəmjâl.â kudən
جۊمجۊمه اۊسادن/ دچار وهم و خیال شدن/ jumjumə usâdən
جندر دگادن/ زیرچشمی نگریستن/ jəndər dəgâdən
جؤغدازئن/ سردرگریبان فروبردن، در لاک خود فرورفتن/ joqd.â ze:n
جيپيتادأن/ جیم شدن، یواشکی در رفتن/ jipit.â dān
جيراشؤن/ به زیر حریف رفتن/ jir.â šuon
جيراشؤن/ حرف کشیدن از کسی/ jir.â šo:n
جيگاخۊردن/ پنهان شدن/ jigâ xurdən
جيگادأن/ پنهان کردن/ jigâ dəan
جيويزادأن/ دررفتن، گریختن/ jiviz.â da:n
چأپؤ کۊدن/ غارت کردن/ capo. kudən
چاکۊدن(۱)/ تعمیرکردن، تلافی کردن/ čâ kudən
چتابؤن/ تهی شدن، پوچ و حقیر شدن/ čət.â bo:n
چۊ دکفتن/ شایع شدن/ ču dəkəftən
چۊ دگادن/ شایعه در انداختن/ ču dəgâdən
چرˇسر نيشتن/ کمین کردن، سر راه کسی کمین کردن/ čər.ə sər ništən
چۊرۊش زئن/ جراحت کردن دُمل/ čuruš ze:n
چۊ زئن/ انگولک کردن، ته و توی قضیه ای را با زیر و بالا کردن بیرون آوردن/ ču zēn
چۊ زئن/ تحریک کردن/ ču zəen
چسک زئن/ لب نگشودن/ čəsk ze:n
چف أردن/ آماس کردن، نوعی ناسزا/ čəf ardən
چکˇپر زئن/ دست و پا زدن به اضطراب/ čəkəpər ze:n
چکن زئن/ پرچانگی کردن، وراجی/ čəkən ze:n
چۊمۊرابؤستن/ پیرشدن دست و پا در حمام/ čumbur.â bostən
چۊمليس گيفتن/ نیشگون گرفتن/ čumlis giftən
چناکۊدن/ خیط کردن/ čət.â kudən
چنگرابؤستن/ گرفتگی عضلات نوک انگشتان بر اثر سرما/ čəngər.â bostən
چؤ بؤن/ خشک شدن، ناکار شدن/ čo buon
چؤ دؤگادن/ شایعه کردن/ čo dogâdən
چيتينابؤستن/ ملال آورشدن/ čitin.â bostən
چيکادأن/ از دست دادن/ čik.â dəan
چيليک زئن/ پرحرفی کردن/ čilik zēn
چيليک زئن/ وراجی کردن، براثر گریه به هق هق افتادن/ čilik ze:n
خۊ أردن/ بدخلق شدن/ xu ârdən
خاکناکۊدن/ خاک آلود کردن/ xâk.ənâ.kudən
خۊشادأن/ بوسیدن/ xuš.â dəan
خفتاگيفتن/ تنگ حوصله شدن، بیزار شدن/ xəft.â giftən
خف کۊدن/ از ترس دم فروبستن/ xəf kudən
داک زئن/ سر و گوش آب دادن/ dâk zēn
دالده گيتن/ گوشه گرفتن، انزوا طلبی/ dâldə gitən
دانه فۊکۊدن/ دام گذاشتن/ dânə fukudən
دۊته گۊدن/ گیسوان را بافتن/ dutə gudən
درازه دأن/ طول و تفصیل دادن کار و گفتار/ dərâzə da:n
درده دأن/ خون جگر کردن/ dərdə da:n
درس کۊدن/ ایست کردن آب در فرورفتگیهای مسیر خود/ dərəs kudən
دس اۊسادن/ صرف نظر کردن/ dəs usâdən
دس اۊسادن/ صرف نظر کردن، بی اعتنا شدن و به حال خود گذاشتن/ dəs usâdən
دسپراگيفتن/ مورد تمسخر قراردادن، بازی دادن/ dəspər.â giftən
دسکلازئن/ کف زدن/ dəskəl.â zēn
دۊسکۊل زئن/ هل دادن، با دست و شانه کسی را راندن/ duskul zēn
دشتاکتن/ آشکارشدن، ظاهرشدن/ dəšt.â kətən
دۊکۊ زئن/ با دست به پهلوی کسی زدن و هل دادن/ duku zēn
دگلادأن/ قالب کردن چیز تقلبی به کسی/ dəgal.â dān
دنگازئن/ افشاگری، بیان اسرار مگو، بدگویی/ dəng.â ze:n
دوالادأن/ در رفتن، جیم شدن/ dəvâl.â dân
دوال دأن/ امروز فردا کردن، طفره رفتن/ dəvâl da:n
دؤ أمؤن/ شاخ و شانه کشیدن/ dow amo:n
دؤرشين زئن/ آشفته و درهم برهم کردن/ doršin zēn
دؤرشينکاکۊدن/ بههم زدن و پراکندن خاک/ doršinkâ kudən
ديل دأن/ دقت کردن، دل دادن به کار/ dil dəan
رابه کۊدن/ پیشروی رندانه به قصد تجاوز کردن/ râbə kudən
رۊ أمؤن/ بالاآمدن، پیشی گرفتن/ ru amo:n
رۊ بردن/ فراگیرشدن، پُرکردن/ ru bərdən
رچ أمؤن/ میزان درآمدکار، جورشدن/ rəč amōn
رچگي داشتن/ خصلتی را به ارث بردن/ rəčəgi dâštən
رخشناگيفتن/ شکلک درآوردن/ rəxšən.â giftən
رۊ دگادن/ روانداختن، توقع داشتن/ ru dəgâdən
رئى گيفتن/ برآورد کردن/ rey giftən
رىؤ أمؤن/ به هم خوردن (کلاف نخ، کوکوی سبزی و…)/ reyo amōn
زاغازئن/ نگاه کردن (با چشم گشوده و بی حرکت)/ zâq.â zēn
زافچين أوردن/ ناتوان شدن، دل ضعف آوردن/ zâfčin avərdən
زالش أردن/ گرمازده شدن، بی حس شدن از تشنگی/ zâləš ardən
زرخاشؤن/ کزکزکردن دست و پا از سرما/ zərx.â šuon
زۊزۊ دأن/ حسرت دادن/ zuzu dəan
زهار کۊدن/ هوارکشیدن، جیغ و دادن کردن/ zəhâr kudən
سۊأىتن(۲)/ آب افتادن در میوه/ su aytan
سراشؤن/ سرریزشدن، لبریزشدن/ sər.â šōn
سراکۊدن/ گذراندن، پشت سرنهادن/ sər.â kudən
سراوؤشتن/ از روی چیزی پریدن/ sər.â voštən
سراوؤشتن/ پریدن از روی چیزی/ sər.â voštən
سرسۊم شؤن/ سکندری خوردن/ sərsum šōn
سرˇکؤرأگيفتن/ به یادکسی افتادن/ sər.ə korr.â giftən
سرگمجاگيفتن/ سرگرم کردن/ sər gəməj.â giftən
سۊ سۊ دأن/ وسوسه کردن/ su su da:n
سۊقۊلتمه زئن/ سیخونک زدن/ suqultəmə zēn
سۊک ايسأن/ روی زاویه ایستادن/ suk isān
سکˇسۊ زئن/ رونق داشتن/ sək.ə su zēn
سۊکۊله پنج فيچئن/ بهانه جویی کردن، عذر برتر از گناه آوردن/ sukul.ə pənj fičēn
سياکۊدن/ سرکارگذاشتن/ siyâ kudən
سيلاکۊدن/ فلس ماهی را گرفتن/ sil.â kudən
سيل چرسن/ شره کردن آب دهان از گوشه لب/ sil čarasan
سيم کشئن/ آب کشیدن زخم/ sim kəšēn
شاخافاکشئن/ رفع مزاحمت کردن/ šâx.â fâkəšēn
شلار دأن/ با آب و تاب حرف زدن/ šəlâr dəan
شنده دکتن/ گیرافتادن، به موضوع غیردلخواه کشیده شدن/ šəndə dəkətən
شيتابؤستن/ کارهای غیرمنطقی کردن/ šit.â bostən
شيتا کۊدن/ تحریک کردن کسی، کودک را لوس تربیت کردن/ šit.â kudən
شي زئن/ عرق کردن/ ši zēn
شىلان کشئن/ شکم از عزا در آوردن/ šeylân kəše:n
شيل دوستن/ سد بستن بر گذرگاه ماهی/ šil dəvəstən
شيم گۊدن/ غارت کردن، چپاول کردن/ šim gudən
عاطيلاکۊدن/ از اهمیت و ارزش انداختن/ atil.â kudən
علاوه کۊدن/ اندوده کردن، اندودن/ âlâvə kudən
فترات کودن/ غارت کردن، دعوا و مرافع راه انداختن/ fətərât.kudən
فچار کۊدن/ فروکش کردن آب مزرعه/ fəčar kudən
فۊرۊز أمؤن/ افتادن از حال و هوای خاص، سربزیر شدن/ furuz amōn
فرنه کشئن/ بازدم شدید از راه دماغ کشیدن مانند یابو/ fərnə kəšēn
فۊزما کۊدن/ حرکات نمایشی در میدان کشتی گیله مردی/ fuzəm. â kudən
فک أردن/ بدبیاری آوردن/ fək ardən
فلاسک زئن/ روی زمین بی حال و بی رمق نشستن/ fəlâsk ze:n
فۊلکادأن/ بادکردن (پلک و گونه بر اثر رطوبت یا بیماری)/ fulk.â dəan
فؤ کۊدن/ بادکردن/ fo kudən
فيتادأن/ تحریک کردن/ fit.â dān
فيتاکۊدن/ تحریک کردن/ fit.â kudən
في زئن/ قیمت گذاشتن/ fi zēn
فيلاکۊدن/ به رشته یا قلاب کشیدن آویختنی ها/ fil.â kudən
قاچانأن/ گریز زدن و در رفتن قاچاقی/ qâč.â nəan
قاقۊ کشئن/ مالیدن دوره سوخته ی اسپند میان دو ابرو/ qâqu kəše:n
قۊراب زئن/ لاف زدن/ qurâb zēn
قۊلاى دگادن/ غافل شدن/ qulây dəgadən
قؤلقازئن/ سر در لاک خود فروبردن، بی حوصله در گوشه ای نشستن/ qolq.â ze:n
کاس بؤن/ زمین گیرشدن انسان و خربزه/ kâs. buon
کام زئن/ لنگیدن/ kâm ze:n
کرادأن/ به تدریج کم شدن درد/ kər.â da:n
کرادأن/ فروکش کردن درد/ kər.â dəan
کرادأن/ کیف کردن/ kər.â dān
کرچابؤن/ ترد و شکننده شدن/ kərč.â bo:n
کۊرره گۊدن/ زیاد شدن، تولیدمثل کردن/ kurrə kudən
کشاگيفتن/ در آغوش کشیدن/ kəš.â giftən
کشکابؤن/ خودنمایی به حد ابتذال کردن/ کشکابؤن/ kəšk.â bo:n
کلابؤن/ شق شدن، راست کردن/ kəl.â bo:n
کۊلاچئن/ در هم پیچیدن پاها در نشستن/ kul.â čēn
کل کۊدن/ جوانه زدن/ kəl kudən
کۊن نيشتن/ ورشکسته شدن، از اوج به زیر افتادن/ kun ništən
کؤلادأن/ تحمیل کردن، باری روی دوش گذاشتن/ kol.â dəan
کؤلکابؤستن/ کرچ شدن/ kolk.â bostən
کؤلکاله بؤن/ کلافه شدن، پیچش در مو افتادن/ kolkâlə buon
گۊأن کۊدن/ پرشدن و برامدن پستان گاو نزدیک به زایمان/ guan kudən
گۊده کۊدن/ گلوله کردن/ gudə kudən
گرادأن/ غلت دادن/ gər.â dəan
گراگأنئن (کۊت گئنتن)/ طاقت از دست دادن/ gər aganēn(kut.gentan)
گۊرشابؤن/ جزغاله شدن/ gurš.â buon
گرکه بؤستن/ حلقه زدن به دور خود و خود را جمع کردن/ gərkə bostən
گۊلاز کۊدن/ افتخار کردن، مباهات کردن/ gulâz kudən
گۊلاز کۊدن/ رجزخواندن، قمپز در کردن/ gulâz kudən
گؤگئله کۊدن/ قال و مقال کردن/ gogelə kudən
گيلار وؤشتن/ به رقص برخاستن/ gilâr vəoštən
لا بؤن/ هدر رفتن، حرام شدن/ lâ buon
لأمابؤستن/ لمس شدن، لنگ شدن/ lam.â bostən
لبلاگيفتن/ طرفداری کردن از کسی/ ləblâ giftən
لۊچان زئن/ پشت چشم نازک کردن، ابراز تنفرکردن/ lučân zəen
لسمه کۊدن/ کمانه کردن، حالت فنری و ارتجاعی گرفتن/ ləsmə kudən
لمبه زئن/ زبانه کشیدن، شعله ورشدن/ ləmbə ze:n
لۊنتۊز تاودأن/ قمپز در کردن، رجزخواندن بیهوده/ luntuz tâvədan
ليسکاکۊدن/ لوس کردن/ lisk.â kudən
ماتابردن/ خیره به جایی نگریستن/ mât.â bərdən
ماتابؤستن/ مبهوت و متحیرشدن/ mât.â bostən
ماتابؤن/ حیران شدن، گیج شدن/ mât.â bōn
ماتازئن/ خیره شدن/ mât.â zēn
ماتۊره کۊدن/ لب ورچیدن/ mâturə kudən
مأرأشا نأن/ کرم نهادن، کرمکی شدن/ maraš.â nān
ماندچيناکۊدن/ رفع خستگی کردن، ماندگی را هرس کردن/ mandəčin.â kudən
مچه کۊدن/ چانه را فشردن به حالت قهر کردن/ məčə kudən
مزاقاگيفتن/ ادای کسی را در آوردن، مسخره کردن/ məzâq.â giftən
مۊس کۊدن/ کپک زدن/ mus kudən
مۊس نيشتن/ کمین کردن، زُل زدن/ mus ništən
مصدر مرکب
مۊقۊر أردن/ اعتراف گرفتن، [مۊقۊر أمأن:] اقرار کردن/ muqur ardən
منتراکۊدن/ الت دست کردن/ məntər.â kudən
منتراکۊدن/ مسخره و تحقیرکردن/ məntər.â kudən
مندالاکۊدن/ آلودن، بدشستن لباس/ məndâl.â kudən
ناجه داشتن/ آرزو داشتن/ nâjə dâštən
نالش زئن/ ناآرامی کردن/ nâləš ze:n
نۊمۊد داشتن/ جلوه داشتن، جالب بودن/ numud dâštən
نئشتابؤن/ چروکیدن، کیس خوردن لباس و پارچه و کاغذ/ nešt.â buon
نئک زئن/ چانه انداختن/ nek zēn
نئک زئن/ هق هق کردن/ nek ze:n
هأپراگؤفتن/ هذیان گفتن/ hapər.â goftən
هأچل دأن/ به چنگ حریف دادن/ hačəl dān
واتا أردن/ پشیمانی آوردن، زیر قول خود زدن/ vâtâ ardn
واتاب أمؤن/ متغیرشدن، واکنش نشان دادن/ vâtâb amo:n
واج أمؤن/ دلخواه و مطیع شدن، از کار درآمدن/ vâj amōn
واج أمؤن/ سرحال آمدن/ vâj amo:n
واچماکۊدن/ زیرنظرگرفتن/ vâčəm.â kudən
واچؤرتاشؤن/ به چرت افتادن/ vâčort.â šōn
واچؤسابؤستن/ هدر رفتن/ vâčos.â bostən
واچؤسابؤن/ بی ارزش شدن/ vâ čos.â bōn
واخابابؤن/ آگاه و هوشیار شدن/ vâxâb.â buon
واخاباشؤن/ به خواب رفتن/ vâxâb.â šon
واخرابؤستن/ پرروشدن، خرشدن/ vâxər.â bostən
واداگيفتن/ اندازه چیزی را گرفتن/ vâd.â giftən
وا دأن/ دست برداشتن/ vâ dəan
وازده آمؤن/ به ستوه آمدن، به تنگ آمدن/ vâzdə amōn
وازده أمؤن/ تاب و تحمل از دست دادن/ vâzədə amo:n
وازده أوردن/ مستاصل کردن/ vâzədə avərdən
وازده کۊدن/ مستاصل کردن/ vâzədə kudən
واساز کۊدن/ تبانی کردن/ vâsâz kudən
واقازئن/ متعجب شدن/ vâq.â zēn
واکف داشتن/ بهانه گیر مزاحم بودن/ vâkəf dâštən
واکئراشؤن/ به دام افتادن/ vâker.â šo:n
واگۊىاکۊدن/ بازگو کردن/ vâgu.yâ. kudən
واگيراکۊدن/ تصدیق کردن/ vâgir.â kudən
والابؤستن/ گشاد شدن/ vâl.â bostən
والنگ زئن/ کوتاه آمدن، منصرف گردیدن/ vâləng zēn
واهيلابؤستن/ به ناامیدی دچارشدن، به هول و هراس افتادن/ vâhil.â bostən
واوئلان دأن/ دهن کجی کردن/ vâvelân dân
وراچۊکادأن/ کسی را با کسی جفت کردن/ vər.â čuk.â da:n
وراگيفتن/ رفیق راه گرفتن، دربرگرفتن/ vər.â giftən
وراگيفتن/ شریک و همراه گرفتن، دربرگرفتن/ vər.â giflən
وراورابئن/ سر و ته بریدن پارچه و تخته/ vər.â vər.â bēn
ورا-وراشؤن/ اُریب رفتن/ vər.â vər.â šōn
وراوراواؤدن/ عرضی پهن کردن سفره و پارچه و…/ vər.â vər.â vaowdan
ور دکفتن/ لج افتادن، پیله کردن به کسی/ vər dəkəftən
ورره خاندن/ کسی را با نجوا کردن در گوش اش برانگیختن/ vərrə xândən
ورک دأن/ تحریک کردن به سخن و اشاراتی/ vərək dān
وزن دأن/ کشیدن ناگهانی چیزی از جایی یا از دست کسی/ vəzən dəan
ول زئن/ شعلهور شدن/ vəl zəen
ون أردن/ اشکال تراشی کردن/ vən ardən
وۊنها کۊدن/ نهیب زدن/ vunhâ kudən
وهارابؤستن/ به اوج رسیدن شوق جنسی بهاری، بهاری شدن/ vəhâr.â bostən
وئرجيناکۊدن/ هرس کردن علف و خار از باغ و مزرعه/ verjin.â kudən
وئر زئن/ عبورکردن/ vēr.zēn
وئلاکۊدن/ رهاکردن، آزادکردن/ vel.â kudən
ويگير داشتن/ آموختن رموز کار خانه و زندگی/ vigir dâštən
ويليسکابؤن/ پهن شدن، ولو شدن/ vilisk.â buon
ىأسه واؤدن/ اشتیاق شدید به کسی یا چیزی داشتن و آرزوی دیدارش را کردن/ yâss.ə vaowdən
ىپرتألاق گۊدن/ آواره کردن کسی، پرتاب کردن/ yapartəlâq gudən
ىراقچيناکۊدن/ آماده شدن برای انجام کاری/ yarâqčin.â kudən
حاشیه:
۱. مسعود پورهادى، چاکودنه توىم مصدر (مصدر مرکب) حساب بۊده اما مألۊم نۊده کي “چا” چيسه ؤ کؤره جي بمأ؟
۲. سۊأىتن، واتؤسن ؤ خشم گيتن ؤ عصبانى بؤنني معني دئنه.
۳. اي دۊرۊسه کي تؤدأن ىا تاوادأن هۊ “تؤ دأن” ىا “تاو دأن” ايسه اما الؤن کي دئه اي مصدر بيدينˇ اينکه کومکي فعلˇ سر تأکيد بۊبۊن صرف بنه (تۊدى، تؤدي، تۊدأن ؤ…) هنده مرکب محسۊب بنه؟
دیدگاهها
12 پاسخ به “مصدرهای مرکب گیلکی”
با سپاس فراوان از شما و جناب آقای پورهادی عزیز
پۊر ممنۊن
پور ممنون جناب پورهادی
1. گرمأبؤن – گرم ؤدن
2. سردأبؤن – سرد ؤدن
3. والأ بؤن – وال ؤدن
4. آشأبؤن – آش ؤدن
جناب ورگ عزیز من روش شما در اگاهی بخشی به مردم گیلان و شمال را می ستایم و امیدوارم همیشه ادامه داشته باشد.ولی متاسفانه یه مشکلی ما در گیلان داریم که جوانان ما معمولا به دنبال شناخت تاریخ و فرهنگ زیبای سرزمین باستانی خود نیستند و بیشتر وقتشان را در اینترنت به بطالت می گذرانند. که غم انگیز ان درگیری های لفظی جوانان رشت و انزلی دو شهر در یک استان با یک زبان و فرهنگ در صفحات مجازی هست که البته من این را یک دسیسه از سوی غیر بومی ها برای اختلاف در بین مردم شمال و تداوم سلطه و چاپیدن منابع ها شمالی ها می دانم و امیدوارم مردم سرزمین اصلیم روز به روز بیدار تر شوند..شاید حرف من را سانسور کنید ولی دوست دارم ارزویم را بنویسم “زنده باد شمال ازاد از انزلی تا گرگان”فکر کنم این تنها راه پیشرفت ما باشد تا دوباره شمال را برای شمالی بسازیم…یک گیلانی از شهرستان زیبای املش
ببخشید اصلاح میکنم از استارا تا گرگان جدا معذرت می خواهم
براتون متاسفم جناب ورگ که نظرم را ثبت نکردید پس ما گیلکها کجا باید درد دلمان را بنویسیم من تا الان فکر میکردم که جناب گیل آمرد به گیلان خیانت می کنند
agha amir
نگرانی های شما نسبت به این مسائل قابل تحسین است در این چند خطی که شما نوشتنید شش بار از کلمه “شمال” استفاده کردید که در جغرافیا نام یک جهت است و اسم خاص نیست و این کلمه جعلی که بویی از فرهنگ ، زبان ، تاریخ و … نبرده را برای منطقه کاسپین بکار بردید. کلمات و نام ها دارای ویژگی ای هستند که با مرور آن ها جایی یا مکانی یا فردی … در ذهنمان ترسیم میشود . کلمه “شمال” نه تنها نشانگر فرهنگ غنی گیلان و مازندران نیست بلکه آن چه تصور میشود ویلا ، تفریح ، دریا و… میباشد . امیدوارم بومیان کاسپین با تاثیرگیری از مسافران هویت جعلی برای خود نسازند.
« چند توضيح ذیل برخی مصدرها هم در انتها به زبان گیلکی افزوده ا م » اما « توضیح » پرسش در آمد : دو نکته از سه مورد ، توضیح نیستند .
به هر حال . « چاکودن » آمیزه یی است از « چاق » و « کودن » : چاقا کودن > چاکودن = تعمیر ، سالم کردن .
هنوز دو جزء « تاوه دئن » یعنی « تاو : تاب » و « دئن » از هم متمایز و قابل تشخیص هستند ؛ « ن » نفی هم پس از جزء نخست می آید : « تانودئن » . ( مقایسه شود با « فرستادن [ فر + استادن ] » د ر فارسی که یکپارچه شده و« ن » پس از « فر » می آید : نفرستادن . )
بیژن یوسف پور
بیشترین دانستنها از پرسشهای ما برمیآید نه از پاسخهامان.
نمیدانم این قرار کجا بسته شده که توضیح نمیتواند پرسنده باشد؟ با این حال شاید باید به جای توضيح از کلمهٔ تحشیه استفاده میکردم تا ذهن خردهگیر آسوده باشد.
دربارهٔ فرضیهٔ “چاق+کودن” به نظر نياز به دليل و سند بیشتری هست. چرا که حتی یک مورد از استفادهٔ این فعل هم در تلفظهای مختلفی که من تاکنون شنیدهام “چاقکودن” استفاده نشده و نمیشود. مورد “چاق کودن” هم که برای چیزهایی مثل قلیان استفاده میشود، میتواند پیشوند بگیرد (چاق بوکودم) یا حتی با حذف پيشوند واج ميانجی جايگزينش را بگيرد: چاقاکودم. پس واضح است که این چاق ربطی به چا در چاکودن ندارد.
دربارهٔ تؤدأن گویا شما متوجه پرسش من نشدید. پرسش من این بود که آیا تؤدأن را باید همچنان (به این خاطر که از فعل کمکی به علاوهٔ تؤ/تاو درست شده) مصدر مرکب در نظر گرفت یا حالا دیگر بعد از دفرمه شدن (به این خاطر که جوری صرف میشود که انگار فعلی ساده است) میتوان آن را مصدر ساده دانست؟
یکی رو میشناختم خیلی ادعاش میشد میگفت قزوین اول بوده قازوین و غاز زیاد داشته حالا اون ق این غ کاری نداریم
این فرمایش شما منو یاد اون دوست انداخت.
چاق در گیلکی فکر میکنم چاه آب معنی میده جان ر بیمیرم..
درود .
1 ـ اصلاح : « مقایسه شود با « فرستادن [ فر + استادن ] » د ر فارسی که یکپارچه شده و« ن » پس از « فر » می آید : نفرستادن » ؛ باید می نوشتم : « پیش از « فر » .
2 ـ « ذهن خرده گیر » بایسته جهان پرتکاپو است و به آسایش نمی رسد ( آرامگاه همان گور است ) .
بیژن یوسف پور؛
۱. ساختار افعال و قواعد حاکم بر آنها در دو زبان گیلکی و فارسی چندان مطابق هم نیست که این طور مثال بیاوریم. حرف من این است: این فقط افعال مرکب نیستند که هنگام نفی، ن نفی در میان دو بخش سازنده (میان به اصطلاح “فعلیار” و “همکرد”) قرار میگیرند× بلکه افعال سادهٔ پیشونددار نیز از همین قاعده پیروی میکنند:
پيله بؤن -> پيله نۊبؤن
دکشئن -> دنکشئن
که میدانیم دومی فعل مرکب نیست.
۲. آنچه در وصف ذهن خردهگیر فرمودید بیشتر در حکم ذهن انتقادی صدق میکند. گرچه برخی در فارسی برای نقادی، اصطلاح فارسی “خردهگیری” را پیشنهاد میکنند. در هر حال ممنونم از دقت نظر شما.