هشت اصل نوروزبل

نوروزبل امسال هم مثل یک دههٔ اخیر برگزار شد. این بار در هألي دشت (هلو دشت) املش. در تمام این ده سال، با همهٔ فراز و نشیب‌ها و مشکلاتی که از جاهایی خاص اعمال شد، آتش نوروزی گیلکان خاموش نموند و این باعث افتخار و خوشحالی همهٔ ماست.

خوشبختانه خبرگزاری‌های بسیاری هم خبر برگزاریش رو پوشش دادند* تا دیگه مثل سالهای اول نیازی به وبلاگ ورگ نباشه؛ پس امسال فقط هشت اصل بسیار مهم دربارهٔ برگزاری این جشن رو یادآوری می‌کنم. اصول هشتگانه‌ای که طی سالها مطالعه دربارهٔ تقویم دیلمی و تلاش برای احیا و برگزاری این جشن بهشون رسیدم.

۱. نوروزبل به مجوز نیاز نداره. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی، تشکیل اجتماعات و راه‏پیمایی‏ها، بدون حمل سلاح، به شرطی که مخل به مبانی اسلام نباشه آزاده.
اما نوروزبل حتی میتینگ سیاسی یا کنسرت و… هم نیست. همون طور که می‌دونید در زمان رضاخان برگزاری مراسم سوگواری سیدالشهدا ممنوع بود. اما بعدها، این مراسم به عنوان مراسمی که جزو میراث فرهنگی و علائق مردم محسوب می‌شه آزاد شد و به واقع هم مراسمی مثل عاشورا (که در گیلان با سنتها و ویژگی‌های منحصربه‌فردش برگزار می‌شه) و نوروزبل، فارغ از عزا یا شادی بودنشون، به عنوان سنتهایی کهن که به صورت جمعی و در فضای عمومی برگزار می‌شن، به مجوز نیاز ندارن؛ صد البته که به هماهنگی نیاز دارند چون برای برگزاری هر دو اینها، لازمه که نیروی انتظامی، مراکز اورژانس و آتش‌نشانی و مراجع تامینی محل برگزاری، هماهنگ و در جریان باشند، مجوز اما، نه! طی همهٔ قرنهایی که نوروزبل برگزار می‌شد مردم هرگز از هیچ دستگاهی درخواست مجوز نمی‌کردند و بعد از فراموشی این جشن و باز احیاش در دههٔ اخیر هم این جشن فارغ از این بحثها همیشه برگزار شد.

۲. نوروزبل هیچ ربطی به جماعت دوربین‌به‌دست و مونوپاد به دوش نداره! اگر افرادی رو می‌شناسید که این روزها کلی عکس و فیلم از نوروزبل پخش می‌کنند، بهشون اعتماد نکنید. اونها توی جشن جضور نداشتند. کل مدت جشن داشتند از توی دوربینهاشون به جشن نگاه می‌کردند و با دوربینها و مونوپادهاشون برای اجرای جشن و شادی مردم مزاحمت ایجاد می‌کردند. این دسته تنها تماشاچیانی بیگانه با نوروزبل هستند و نه نوروزبل جشن اونهاست و نه اونها نقشی مثبت در این جشن داشتند؛ نقش منفی و مزاحم چرا! اینها در واقع مهمترین تهدید نوروزبل هستند چون این جشن رو از جشنی واقعی به یک شوی بی‌مزهٔ پر از عکاس و فیلمبردار تبدیل می‌کنند.
این جشن متعلق به کسانیه که در جشن مشارکت می‌کنن، همراه با موسیقی دست‌افشانی و شادی می‌کنن و از دیدن نمایش و شنیدن موسیقی و دید و بازدید سالانه با دوست و آشنا در طبیعت لذت می‌برن، نه زامبی‌های گوشی به دست.

۳. این بی‌معنیه که هر سال در یک جا نوروزبل برگزار بشه. یک بخش نگرانی کسانی که -به اشتباه- فکر می‌کنند نوروزبل به مجوز نیاز داره از همین‌جاست و در این یک مورد حق دارند چون شما فرض کنید هر سال به طرفداران نوروزبل اضافه بشه؛ تا کجا باید پیش رفت؟ چند هزار نفر؟ چطور باید این جمعیت رو کنترل کرد که از جشن لذت ببرند و سختی نبینند و گرفتار ترافیک و دردسر نشن؟ معلومه که باید به این سمت پیش بریم که هر شهر و روستایی (و یا هر چند تا روستا با هم) نوروزبل داشته باشند. مثل مراسم علم‌واچینی. اون وقت هر منطقه بر اساس علاقه و سلیقهٔ مردم همون منطقه، برنامه‌های نوروزبل رو تدارک می‌بینه.

۴. نوروزبل مطلقا غیردولتی و غیرخصوصی، بلکه عمومی و متعلق به مردمه و هیچ مقام مسئول و مدیر رسمی نباید از نوروزبل به عنوان تریبون سخنرانی استفاده کنه. اینکه در جایی برای برگزاری نوروزبل مشکلی ایجاد نکردند، تشکر لازم نداره. این وظیفهٔ مسئولانه که برای فرهنگ و آداب و جشن و شادی و عزای مردم مشکل ایجاد نکنند. با اضافه کردن تشکرها و سخنرانی‌های دولتی و رسمی و وارد شدن به رقابتهای جناحی، مردم رو نسبت به نوروزبل بی‌اعتماد نکنیم.

۵. مناسبترین روز و وقت برای برگزاری نوروزبل آخرین روز سال دیلمی یعنی اسفندار ما ۳۰ (۱۶ مرداد) و هنگام غروبه. یکی از آسیبهای تمرکز نوروزبل در یک جا همینه که برای تسهیل آمدن افراد، روز برگزاری اغلب به نزدیکترین روز تعطیل منتقل می‌شه و این اشتباهه. اجازه بدیم اگر نوروزبل برای افرادی مهمه، اونها کارشون رو تعطیل کنند یا این تعطیلی رو از کارفرماهاشون بخوان. (مگر اینکه دنبال جذب دوربین‌به‌دست‌ها و مونوپاد به دوش‌ها هستید که هیچ نقشی در نوروزبل ندارند خودشون رو بیرون از جشن می‌دونند و همیشه مثل مشتری یا ارباب رجوع طلبکار هستند.)

۶. نوروزبل یک جشن و فستیوال فصلی با محوریت آتش و جایی برای اجرای موسیقی و نمایش توسط گروه‌ها و هنرمندان مختلف و فروش و توزیع مجله و کتاب و سی‌دی و همه جور محصول فرهنگی گیلکیه، نه جنگ شادی، یا جایی برای سخنرانی و تقدیر و تشکرهای رسمی از این و اون. و نه جایی برای ساخت مستند و عکاسی. (عکس و فیلم بگیرید، اما حق ندارید روند جشن و حضور مردم رو بر اساس نیازهای فیلم و عکستون تغییر بدین و مزاحم بشین.)

۷. محور جشن نوروزبل آتشه. کسانی که بعد از این همه سال همچنان روی این ایده پافشاری می‌کنند که این آتش‌پرستیه، اون‌قدر کودکانه و نابالغ فکر می‌کنند که حتی نباید برای قانع کردنشون وقت صرف کرد. تازه اگر واقعا صادقانه این حرفها رو می‌زنند و خدای‌نکرده مقاصد دیگه‌ای پشت این تحریک حساسیتهای مذهبی پنهان نکرده باشند؛ چون امروزه حتی کودکان هم می‌دونند که خود زردتشتی‌ها هم آتش‌پرست نیستند، چه برسه به گیلکانی که هرگز -جز موارد استثنایی و خیلی محدود- دین زردتشتی‌گری به سرزمینشون وارد نشده.

۸. نام این تقویم دیلمیه چون از دورانی به دست ما رسیده که در اون زمان به کل سرزمین این مردم دیلم گفته می‌شد. اما این تقویم متعلق به همهٔ مردم گیلکی‌زبان این منطقه است، چه گالش، چه کلایی و چه گیلمرد. من این سه گروه رو در یک گروه قومی و با الهام از نام زبانشون (گیلکی)، گیلک می‌نامم و منظورم از گیلک، اون گیل موجود در ترکیب گیل و دیلم نیست. من گیل و دیلم رو یک قوم (قوم گیلک) و نام باستانی این قوم رو دیلمی می‌دونم. در واقع معتقدم که نامهای گیل و دیلم بر اساس سیر تاریخی جایگیری قدرت سیاسی در زمانهای مختلف به بخشهای مختلف یک مردم مشخص اطلاق می‌شده و امروزه این مردم رو گیلک می‌نامم.

پی‌نوشت: این هم تیتر خبرگزاری‌های مختلف دربارهٔ نوروزبل ۱۵۹۰
املش ما، لاتˇلیل، گیل‌نگاه، آرما
اینجا هم می‌تونید به وضوح ببینید که گویا بعد از چند سال سکوت، حالا که دوباره نوروزبل با تلاش افرادی مستقل تونسته بدون مشکل قانونی برگزار بشه، صدایی از میراث فرهنگی در اومده و باز متوجه تعهداتش در قبال نوروزبل شده! در حالی که تمام این سالها در مقابل اون حواشی سکوت و کرنش پیشه کرده بود.
گزارش اشاره‌ای به محتوای حواشی نکرده و متاسفانه با ایجاد ابهام، جای ظالم و مظلوم رو تغییر داده و مخاطب رو سردرگم می‌کنه که لابد این حواشی از سوی برگزارکنندگان یا حاضران سالهای اخیر بوده! در حالی که همه می‌دونیم حواشی مذکور از طرف کسانی بوده که به بهانه‌های مختلف سعی کردند جلو برگزاری این جشن رو بگیرند.
متاسفانه گزارش ادعای به بیراهه رفتن نوروزبل رو داره! این سالها که همه سکوت کرده بودید و نبودید، راه کدام بود دوستان متخصص و کارشناس؟ به هر حال با کنار رفتن حواشی و برداشته شدن سایهٔ ترس و نگرانی از نوروزبل، باید منتظر حجم بیشتر نظرات از این جنس و جنم باشیم. ايشؤنه وأبدين، شيمئه نؤرۊزبل مۊبارک بۊبۊن (;