دئبارˇ نسق (سو ته واوین)

توضیح ضروری: سه پاره از کتاب عهد عتیق را به گیلکی برگردانده‌ام و این توضیح لازم است که این برگردان از زبان انگلیسی به گیلکی انجام شده و برای Old Testament (در فارسی: عهد عتیق) از ترکیب «دئبارˇ نَسَق» استفاده کرده‌ام. دئبار در گیلکی گالشان به معنی دوران کهن و قدیم است و نَسَق نیز به معنی بنچاق، سند، قرارداد، قباله‌ی پدربابایی و… است و البته در جاهایی به معنی ادب کردن هم آمده که من نزدیک‌ترین واژه برای Testament یافته‌ام.
دلیل انتخاب بر اساس ذوق و علاقه‌ی خودم (با تاکید روی جنبه‌های روایی این پاره‌ها یا باب‌ها) بوده و امیدوارم در آینده پاره‌هایی از متن‌های مقدس دیگر (عهد جدید و قرآن) نیز تقدیم خواننده‌های ورگ کنم. و توضیح آخر این‌که شرح برخی واژه‌ها در پایان آمده که بد نیست ابتدا آن‌ها را بخوانید و بعد این سه باب را.

بنه‌گودن/یازدهؤمی واوین/بابلˇ بؤرج
دونیا یکسر یکته زوان بو و یکته لفظ. ایتؤ ببؤ کی وختی [نوحˇ نواده‌ٰن] خورتاؤˇ جی کوچ بودن، «شئن‌آر»ˇ سامان یکته سارایی بیاتن و اؤره فنیشتن و کس‌به‌کس بوتن: «بایین خشت چاکونیم و خشتؤنه خؤب بپجیم» و ایشؤن، سنگˇ جا آجور داشتن و گرجˇ جا قیر. بازون بوتن: «بایین خوره یکته شأر بنابکونیم و یکته بؤرج کی آسمؤنه سر واسینه، کی خوره نؤمی ببیم، نکتا زمینˇ مئن دپاشیم و اویرأبیم» بازون خودا جیر بمأ کی آدمˇ زأکؤنˇ بنابوده‌شأر و بؤرجه فندره و خودا بوته «یکته قؤم ایسن و ایشؤنˇ زوان همه‌ته‌یی یکچی‌ئه و ای کاره سرأیتن و دئه الؤنه هرکاری‌ئه سرأگیرن ایشؤنه وناشتن نشأنه» پس خودا ایشؤنه اؤره جی دپاشؤنه زمینˇ مئن و شأره بناگودنˇ جی وابمؤنسن. هینˇ وأسی اؤرهٰ دخؤندن «بابل» چون کی خودا اؤره دونیا آدمؤنˇ لفظه وراشین بارده و خودا ایشؤنه اؤره جی دپاشؤنه زمینˇ مئن.

بنه‌گودن/سینزهؤمی واوین/ابرامˇ فنیشتن، مصرˇ مئن
او سامان خوشایی دکته و «ابرام» بشؤ فنیشته مصرˇ مئن تا چن زمت اؤره زندگی بکونه چون خوشایی فترات کأدبو. مصرˇ نزدیکی کی فرسه، خو زنای «سارای»ه بوته: «مو دؤنم تو چی خوجیری زنأکی. مصری‌ئن تأ بدئه پسی خأ بگؤن: این، اونˇ همسره. بازون مأ خأ بکوشن امما تأ زنده بنئن. بگو می خاخؤری، کی تی وأسی مئبه خئیر وکه و می زندگی تی جی دبون.
ابرام کی فرسه مصره، مصری‌ئن بدئن کی سارای پور خؤجیره. فرعؤنˇ امیرؤن کی اونه بدئن، فرعؤنˇ پیش اینه آفرین بوتن و اینه ببردن کاخˇ دورون و اینˇ وأسی، ابرامˇ همره خوروم وکتن. ابرام گوسند و گؤ، کل و مألی اولاغ، غولامؤن و کنیزؤن و شوتورؤنه صاحاب ببؤ.
خودا امما ابرامˇ همسر سارایˇ وأسی، فرعؤن و اینˇ خؤنه آدمؤنˇ سر بلا فوخسانه. فرعؤن نی ابرامه دخؤنده، بوته «چی بودی می همره؟» بازون بوته «چره مأ نوتی کی اون تی همسره؟ چره بوتی اون می خاخوره؛ کی مو اونه به زنی بیتم؟ ایسه ای تی همسر. اینه ورأگیر بشو!» بازون فرعؤن خو آدمؤنه فرمان بدأ کی ابرام و اینˇ همسر و هرچی کی دأشته روانه بکونن.

بنه‌گودن/هیجدهؤمی واوین/سو ته مهمان و ابرامˇ شفاعت سادؤمˇ واسی
خودا «ممری» پیلˇ دارؤنˇ نزدیکی «ابراهام»ˇ پیش کی روزˇ گرما جی خو خیلˇ درˇسر نیشته‌دبو، پئیدا ببؤ. ابراهام خو سره جؤرأیته نیگا بوده بدئه سو ته مردأی اینˇ پیش ایسأن. وختی اوشؤنه بدئه، وتولأبؤ خو خیلˇ درˇ سرˇ جی بشؤ اوشؤنˇ استقبال و زمینˇ سر سجده بوده.
بوته «ارباب! اگه تی چیشمˇ مئن ارزش بیاتم، تی بندهٰ رها نکون. بدأر اننئی آؤ بأرن، بازون شمه تینین همه‌ته‌یی شیمه پایه بشؤرین و ای دارˇ جیر چوم بزنین. ایسه کی شیمه دوار به شیمه بنده بخؤرده، بدأرین یکچی شمره هدئم خؤردن‌ئبه کی جؤنأگیرین و بازون شیمه رایه سره بدین.»
اوشؤن آؤجا بدأن «خئلی خؤب. اون‌چی کی بوتی بکون.»
پس ابراهام دؤأیته خیلˇ دیرین «ساراه» ورجه و بوته «توند بباش! سو سیهه [اصلی وؤتˇ مئن هیتؤ بمأ. یکجور قدیمی واحده:تقریبن ۱۶ کیلوگرم بنه.] بئترین آرده ویگیر، خمیر بگیر و اننئی نؤن چاکون.»
بازون دؤأیته گلله طرف و یکته خؤرؤم‌ˇ ترˇتونگوله مندهٰ دؤجین بوده، هدأ خو نؤغانداره کی تونداتوند بشون اونه آماده بکونه. بازون ایپچه سرشیر و شیر و چاگوده‌ببؤ مندهٰ بأرده و بنأ اوشؤنˇ پیش. هوتؤ کی اوشؤن خؤرده دبؤن، ایشؤنˇ نزدیکی، دارˇ جیر بئسأ.
اینه واپورسئن «تی زنأی ساراه کؤ ایسأ؟»
بوته «اؤره، خیلˇ مئن»
بازون یکته اوشؤنˇ جی بوته «سالˇ دیگه هی مؤقه وگردنم تی ورجه و او زمت تی زنأی ساراه یکته ریکأی دأنه»
ایسه ساراه خیلˇ درˇ سر کی این [ابراهام]ˇ پوشت بو اشتؤسه‌دبو. ابراهام و ساراه پور پیر بؤن و ساراه زأک‌أوری سندˇساله دوأرسه بو. هینˇ واسی ساراه خوش‌ئبه خنده بوده و فیکرأشؤ «مو ایتؤ دؤرسسه و می مردأی پیر، بنه مگه ای خوشیه بدأریم؟»
بازون خودا ابراهامه بوته «چره ساراه خنده بوده و بوته: راسه-راسه مأ زأک بنه ایسه کی مو پیرم؟ هیچ‌چی خودای‌ئبه سخت بنه؟ مو سالˇ دیگه هو زمت کی ورخه بنأیم وگردنم و ساراه خأ یکته ریکأی بدأره.»
ساراه بترسه، هینˇ واسی دورؤ بوته «مو خنده نودم.»
[خودا] بوته «أهأ. خنده بودی.»

وختی مردأکؤن ویریسأن کی بشون، رو بودن به «سادؤم» و ابراهام اوشؤنˇ همره بمأ تا ایشؤنه بدرقه بکونه. بازون خودا بوته «ایا مو وا اونچی کی خأ بکونم، ابراهامˇ جی جیگا بدئم؟ ابراهام خأ یکته پیله پورزور قؤمه بنا بنه و زمینˇ مئنˇ همه‌ته قؤمؤن خأ اینأ جی برکت هگیرن.[خوشؤنˇ دؤعا و تبرؤکˇ مئن اینˇ نامه بأرن.] چون مو اینه دؤجین بودم و خوشˇ پسی خو زأکؤن و خو خؤنه آدمؤنه رانمایی کؤنه کی راسی و عدلˇ کاره گودنˇ همره خودا رامتهٰ پئی بگیرن تا خودا اون‌چی که ابراهامه ورخه بدأ اینه هده.»
بازون خودا بوته «سادؤم و گمؤره جی دئه شکایت زیادأ بؤ و ایشؤنˇ خوسیر امبستأ بؤ و مو شنم جیرا بینم کاری کی بودن هونقدر بده کی می ورجه شکایت بودن؟ اگه نأ دئه مو دؤنم.»
مردأکؤن رادکتن بشؤن سادؤمˇ طرف امما ابراهام خودا پیش هوتؤ ایسأ بو.
بازون ابراهام خودا ورجه پیش بمأ و بوته «تو خأ خوبکار و بدکاره کسؤنأجی هاروجی؟ اگه پنجا ته خوبکارˇ آدم شأرˇ مئن بئسه چی؟ راسه-راسه [او شأره] هاروجنی و او پنجا ته خوبکار آدمؤنˇ واسی کی اونˇ مئن ایسأن اؤرهٰ نبخشنی؟ هوزاره اگه ای کاره بکونی! کی خوبکاره بدکارˇ همره بکوشی و خوبکار و بدکارئبه برابر کار بکونی. هوزاره! سراسرˇ زمینˇ داور، انصاف نکؤنه؟»
خودا بوته «اگه مو پنجا نفر خؤبکار سادؤمˇ شأرˇ مئن بیاتم، تمامˇ اؤرهٰ اوشؤنˇ وأسی بخشنم.»
بازون هنده ابراهام بوته «ایسه مو کی هیچ‌چی نیم جوز خاک و خاکستاره، جسارت بودم خودا همره گب بزنم؛ اگه خؤبکارؤنˇ عده پنجا ته جی پئن ته کمتر ببون چی؟ او پئن نفر کسری واسی تمامˇ شأره فگردنئنی؟»
بوته «اگه چلˇ پئن نفر بیاتم، فنگردنئنم.»
یک‌دفأ دئه اینه بوته «اگه خالی چل نفر اؤره بیاتی چی؟»
بوته «چل نفرˇ خاطرˇ وأسی ای کاره نکؤنم.»
بازون [ابراهام] بوته «نأجه دأنم خودا وانتؤیی! امما بدأ بگؤم. اگه خالی سی نفر شأسته‌بون اؤره یاتن چی؟»
آؤجا بدأ «اگه سی نفر اؤره بیاتم ای کاره نکؤنم.»
ابراهام بوته «ایسه مو خئلی جسارت کأدرم کی خودا همره گب زئه‌درم؛ اگه خالی بیس نفر شأسته‌بون اؤره یاتن چی؟»
بوته «بیس نفرˇ خاطرˇ واسی، اونه فنگردنئنم.»
بازون بوته «نأجه دأنم خودا وانتؤیی! امما بدأ خالی یک دفأ دئه بگؤم. اگه خالی دأ نفر شأسته‌بون اؤره یاتن چی؟»
بوته «دأ نفرˇ خاطرˇ واسی، اونه فنگردنئنم.»
وختی خودا خو گبه ابراهامˇ همره تمنأ گوده، بشؤ و ابراهام وگرسه خؤنه.

/کلمه‌ٰن/
بنه‌گودن: Genesis جا بأردم. بنه‌گودن یعنی در أمأن. گول گودن. خلق بؤن. تولید و تکوین بؤن. آفرینش و خلق بؤن. هو Genesis معنی همره نزدیکه.
خورتاؤ: شرق. اؤره کی خور (خورشید) تاؤنه.
خوسیر: گناه. نافرمانی.
خوشایی: خشکسالی.
خیل: خیمه. چادر.
فوخسانه: خسانئن مصدر جی. نازل گودن.
دؤرسسه: پیر و فرتوت و درب و داغون.
سادؤم: Sodom. یکته شأر نؤمه.
شأر: شهر.
شئن‌آر: Shinar. یکته شأر (شهر) نؤمه.
فگردنئنی: فگردنئن مصدر جی. یعنی واژگون گودن. ویران گودن.
کل: نر. نرینه.
گرج: /garj/ گچ. ساروج.
گمؤره: Gomorrah. یکته شأر نؤمه.
مألی: ماده. مادینه.
ممری: Mamre. یکته جیگا نؤمه.
نکتا: مبادا.
نؤمی: مشهور. معروف.
واوین: وابئن یا واوئن جی بمأ. هونی ایسه گه فارسی مئن «پاره»، «بریده»، «قسمت» یا «بخش» گونن.
وانتؤیی: عصبانی نبی. واتؤسن: خشمگین بؤن.
ورخه: وعهده. قول و قرار.
وکه: وکتن مصدر جی. یعنی: ببون. ببه. وَکَتن: بؤن. بؤستن. (واکتن همره تؤفیر دأنه کی مانده بؤن یا خسته بؤن ایسه)
هاروجی: هاروتن مصدر جی. یعنی جارو گودن. ائره یعنی همهٰ جارو همره هاروتن و از بین بردن.
هوزاره: ای امان! ای دریغ!