امه دوزوانه ایسیم. گیلکی و فارسی همره پیله بنیم. ای چن دهه مئن گیلکی امه مئن ضعیفأبؤ و فارسی ویشتر ارج بیته. او طرفأ جی ای سالؤن می نسلˇ مئن یه پاره تصمیم بیتن کی خوشؤنˇ مأری زوانه رو بکونن و حتا اگه خوشؤنˇ پئر و مارˇ سابˇ واسی ای زوانه بلد نبون، بشون یاد بگیرن. هینˇ وأسی می نسل یکته تازه مسأله دأنه و اونم اینه کی گاگلف لازم بنه خو فارسی گبؤنه به گیلکی واگردؤنه تا کم-کمئی گیلکی نویشتن و گب زئنه تمرین بکونه. دوروس هئره ایسه کی می نسلˇ گیلکی گب زئن و گیلکی بنویشته او گیلکی همره کی قدیمˇ نسلˇ جی بشتؤسه دأنیم اننئی تؤفیر دأنه. ای تؤفیر دو جوره. یه پاره اینˇ وأسیه کی به هر حال ای گیلکی امروزˇشی ایسه و نبنه کی اونˇ رنگˇبو و حال و هوا و حتا اونˇ جیر و جؤر و ریتم و آهنگ هوجور ببون کی پیشتر بو. پیشتر ای زوان ارباب-رعیتی زندگی و کشاورزی و دیهاتی مؤناسباتˇ همره ویشتر توشکه بخؤرده بو و الؤن نسلˇ جوان وختی خأنه گیلکی گب بزنه و بنویسه خو دونیا مئن و خو دونیا جی گب زئنه و نویسنه. امما یه پاره تؤفیرؤنم اینˇ وأسی ایسه کی می نسل -ویشتری- گیلکیه خو پئر و مأرˇ جی یاد نگینه. کتاب و اینترنت و رفئقˇ جی یاد گینه. هینˇ وأسی ایسکالئی ماشینی و مصنوعی بنه. می نسل هنوز این‌ئبه سخته کی گیلکی فکر بکونه و بازون گیلکی گب بزنه یا بنویسه. چون تاهیسه هرچی بدئه و بشتؤسه فارسی بو و هرچی به گیلکی بشتؤسه نه اینˇ شی، بلکی خو پئر و مار و فامیل و پیلترأکؤنˇ شی بو. هینˇ وأسیه کی گاگلف اینترنت یا دؤرˇ ور یک جور گیلکی خؤنیم یا اشتؤنیم کی او گیلکی همره که امی پئر و مارˇ جی اشتؤسیم تؤفیر دأنه. امی حواس وا جمع ببون کی بدؤنیم ای تؤفیر او تؤفیری نیه کی مثلن مأمولی مظفری شئرون با خو هم‌محلی‌ئنˇ گیلکی دأشت. چون یکته زوانˇ مئن تازه چی أردن و تجرؤبه گودن یک‌چی‌ئه و اونˇ مئن ماشینی و خؤشک و خالی قاعده‌نˇ جی عجیب و غریب جؤمله چاگودن یکچی دیگر! ای وؤت خأنه هی دومی گبه پیش بکشه و راجه به اونچی کی ای چن ساله به تجرؤبه بدئم گب بزنه.
-I-
وختی گیلکی مئن خأنیم یکچی بگؤیم کی پیشتر فارسی مئن دأشتیم، بدترین کار اینه کی واژه-به-واژه اونه واگردؤنیم به گیلکی. ای جور جؤمله‌ٰن هیتؤ چاگوده ببؤن: پور ممنون (کی هو «خیلی ممنون» یا «خیلی متشکرم» ایسه)، خودا نامˇ همره (کی هو «با نام خدا» یا «به نام خدا» ایسه).
ائره بئتره کی واگردیم به امی زوان و بینیم خودˇ زوان چی دأنه. دوروسه کی گیلکی مئن، پور، خیلی یا خئلی معنی دئنه امما نوا جخترادیم کی خودˇ خئلی‌م گیلکیه و تازه «پور» نی همه جور «خئلی» نیه. پور کیفی نیه، کمی ایسه. پس مثلن امی لیسانسˇ دؤره کی چار ساله، وختی اونˇ جی سو سال بوگذشته، تینیم بگؤیم: پور بشؤ، کم بمؤنسه. یا وختی یکجا خئلی آدم ایسأ تینیم بگؤیم: اؤره پور پورˇ آدمه. امما وختی خأنیم بگؤیم «خیلی ممنونم»، بئتره یکچی بگؤیم کی پیشتر گیلکی مئن بشتؤسه دأنیم: تی دس درد نکونه. یا: تی دسˇ قروبؤن. یا: خئلی ممنونم. أهأ. چی اشکالی دأنه هینه بگؤیم؟ نأ خئلی و نأ ممنون، هیته گیلکی مئن غریبه نین.
هیتؤ «خودا نامˇ همره» مئنم تینیم اننئی ویشتر گیلکیه وامجیم؛ گیلکی مئن دو ته اصطلاح دأنیم کی ای جور موقه‌ٰن گونن. یکته «تَهَت» و اؤکته «نؤمی». مثلن وختی گونیم «بشو او باغˇ جی مئوه بچین می تَهَت» یعنی «برو به آن باغ و به اعتبار من میوه بچین»؛ یا وختی گونیم «وام هیتم تی نؤمی» یعنی «به نام تو وام گرفتم». پس تینیم بگؤیم: خودا نؤمی. (هوتؤ کی «به قول فلانی» بنه «فلانی قؤلی.)
-II-
یه پاره عبارت دأنیم کی فارسی جی هنن گیلکی مئن و هوتؤ واژه-به-واژه گیلکی بنن امما نتیجه یکچی بنه کی هم ثقیله و هم غریب! مثلن ایشؤن: ای فرصت هرگز امره هدأ نبؤ (این فرصت هرگز به ما داده نشده است)، مو سرعتˇ همره أمأدرم (من دارم به سرعت (سریعا) می‌آیم)، ایشؤن عبارت ایسن جه: … (این‌ها عبارت‌اند از: …)، شؤنˇ مئن مأ بوته (در حال رفتن به من گفت)، شیمه دس درد نکونه (دست شما درد نکند)، جوفˇ مئن وامجیم (توی جیب بگردیم)، خو هدفه دس بیاته (به هدف خود دست پیدا کرد)، الؤن ارج پیدا بوده (حالا ارزش یافت)، تا او جیگه کی خبر دأنی (تا جایی که خبر داری) و این‌جا پر از خبرچین است (ائره پور جه گب‌خبربره).
تینیم ایشؤن جا او عبارتؤنیه بأریم کی گیلکی صرف و نحوˇ مئن دأنیم یا چاگوده تینیم:
– «داده شدن» ترکیبی ایسه کی فارسیه و حتمن نوا هونˇ سر گیلکی مئن بدأریم. شأنه گوتن «هرگز ای فرصته أمره هندأن».
– سریعا و به‌سرعت قئید ایسن و ایشؤنˇ جانشین گیلکی مئن تونداتونده. لازم نیه همه جا «به» و «با» جا بگؤیم همره! تینیم ائره بگؤیم: مو تونداتوند أمأدرم.
– «عبارت‌اند از…» هو فارسی مئن نی مسأله‌داره چی برسه به گیلکی. خئلی راحت شأنه نویشتن: «ایشؤن، ایشؤنن: …» یا «ایشؤن… ایسن».
– هر جا «در» بديم قرار نیه «مئن» بأریم. قئید یکجور پستایی (پتانسیل) ایسه هر زوان‌ئبه. شأنه گوتن: شؤدبؤ مأ بوته. دقت بکونیم کی شؤ دبو (šo dəbu)، شؤدبؤ (šo-dəbo) همره تؤفیر دأنه. «شؤ دبو» یعنی «داشت می‌رفت» کی «شؤ» و «دبو» مئن نی فاصله نأ. امما «شؤدبؤ» بی‌فاصله بنویشته بنه و «در حال رفتن» معنی دئنه. اولی فعلˇ مستمر ایسه و دومی قئید.
– فارسی مئن، احترامˇ وأسی دوم شخصˇ مفرده، جمع چاکؤنن. امما گیلکی مئن همچین چیزی ندأنیم. البته گیلکی مئن احترام دأنیم امما نأ مخاطبˇ جمع دَوَستنˇ همره. امی مخاطب تینه یک نفر باقی بمؤنه امما محترم نی ببون. پس بئتره بگؤیم: تی دس درد نکونه.
– ائره‌م هنده لازم نیه حتمن چون تو (در) دأنیم توند بشیم واژه‌نامه مئن اونˇ معادله بیاجیم. ای جور موقه‌ٰن گیلکی مئن علامتˇ مفعولی «ه» یا «أ» دوروسه. پس تینیم بگؤیم: جوفه (جوفا) وامجیم.
– «دست پیدا کردن» یا «دست یافتن» وختی هیتؤ واژه-به-واژه هنه گیلکی مئن خنده‌دار بنه. چره خئلی ساده نگونیم «خو هدفه فرسه» یا اگه خأنیم هدفˇ سر تاکید بکونیم بگؤیم «فرسه خو هدفه»؟
– شأنه گوتن «الؤن ارج بیته» یا «الؤن ارج‌دار ببؤ».
– جیگه همیشک منه جایˇ جا بنیشه. «هوتؤ کی خبر دأنی» یا «هوجور کی خبر دأنی» یا «هونقدر کی خبر دأنی» یا «تا اؤره کی خبر دأنی» ایسه هرته بسته به موقعیت و جؤمله تینن بأن. تازه «خبر دأنی» جام شأنه «دؤنی» أردن. چون خبر یکچی ایسه کی تازهٰ و خبره نشأنه همیشک دأشتن. خبر هو اول خبره و وختی آدمˇ دس بمؤنسه بنه دؤنسنی.
– ای دوته جؤمله قشنگتر نین: «ائره گب‌خبربرˇ جی پوره» یا «ائره پور-پورˇ گب‌خبربره»؟
-III-
زوان بکارت ندأنه و قرار نیه امه اینˇ ندأشته بکارتˇ پاسبان ببیم. دونیا مئنˇ زوانؤن کسؤنˇ جی هدأهگیر دأنن. هرته زوانه دونیا مئن مثال بزنیم کی توسعه بیته و بتؤنسه خو آدمؤنˇ نیازؤنه آؤجا بده دو ته پستایی‌ئه دأنه. یکته اینکه تینه هرچی جی فعل چاکونه و تازه نیازؤن‌ئبه خو پیشوند یا پسوندؤن و خو صرفی دابدستورˇ جی تازه کلمه چاکونه. یکته دیگرم اینکه خو دره واکؤنه تا اگه لازم بو تازه کلمه باخی زوانؤنˇ جی بأ دیرین و بسچی گه ای تازه کلمه وختی دیرین بمأ، شنه ای زوانˇ هزنگه مئن و اونˇ صرفی دزگا مئن یکجور بنه کی زوانˇ مئن بتؤنه خو زندگیه سره بده. هلئه ای دومیه توضیح ندأ، اولی پستاییˇ به مثال بزنم:
گیلکی مئن، فعلؤن پیشوندˇ همره یک جور معنی گینن کی پیشتر ندأشتن. مثلن خوتن، وختی بنه دخوتن یا جخوتن، یا گیتن کی پیشوندؤنˇ همره بنه: وأیتن (وأگیتن)، هیتن (هگیتن)، جگیتن، دیتن (دگیتن) و…
ایسه چی اشکال دأنه اگه تا امروز امه جخوردن یا واخوتن ندأشتیم، اگه لازمه بدأریم؟
یا گاگلف شأنه کلمه‌نˇ جی فعل چاگودن. چره نشأنه گیلکی مئن، فلسفه جی، فلسفئن یا فلسفسن بدأریم؟ ایشؤن، پستایی‌ئنی ایسن کی امی زوان دأنه.
ایسه رسنیم دومی پستایی‌ئه. فارسی مئن دابه کی چت (Chat)ˇ جی فعل چاکؤنن. چت، فارسی مئن دنه‌بو امما به هر دلیلی فارسی مئن داب ببؤ و الؤن خیلی‌ئن گونن «دارم می‌چتم». ای یعنی چت یکته زوانˇ دیگرˇ جی بمأ فارسی مئن و اؤره اونˇ صرفی هزنگه مئن صرف ببؤ و الؤن دئه شأنه چتیدنˇ جی خیلی چیزؤن چاگودن.
پس بئتره، به جایˇ اینکه امی کونوشه بنیم اینˇ سر کی هرته خارجی کلمه جا یکته گیلکی معادل بیاجیم یا چاکونیم؛ بئتره امی زوانˇصرفی دابدستوره بشناسیم و هرچی کی بیرینˇ جی دیرین بمأ ای دابدستورˇ مئن هضم بکونیم. ناواله اگه قرار ببون هرچی کی گیلکیˇ اصیل نیه گیلکی جی بیرین تؤدیم، «پامادور» نی «اصیل» نیه! تازه مألوم نیه باخی کلمه‌ن نی «اصیل» ببون! چون زوان هزار سالˇ مئن یگ عالم چی هدأهگیر بوده دأنه. خؤبه کی وختی یکچی تازه هنه زوانˇ مئن اون‌ئبه معادل چاکونیم امما وختی یکچی زوانˇ مئن بنیشته، چره نوا اونه گیلکی دؤنسن؟ چره نخأ کامپیوتر یا تلفؤن یا تلویزیون یا ماشینه گیلکی بدؤنیم؟
گیلکی لؤغت‌نامه‌ٰن خالی او کلمه‌ٰنیه ثبت کؤنن کی فارسی و عربی و باخی زوانؤنˇ همره تؤفیر بدأرن. مثلن هیکس یکته گیلکی لؤغت‌نامه مئن، «مثلن»ه ثبت نکؤنه! امما امه در روز چن دفأ گیلکی مئن مثلنˇ جی استفاده کؤنیم. کی تینه بگؤ کی مثلن گیلکی نیه؟ شأنه لؤغت‌نامه مئن اینه أردن و بازون اینˇ جیر اینˇ اصل و نسبه توضیح دأن. هوتؤ کی هر زوانی گه خو در و درجیکه دنودنه و دونیا همره بگوبشتؤ دأنه ایتؤ عمل کؤنه. هوتؤ کی «کباب» فارسی جی شنه اینگیلیسی مئن و اوشؤنˇ لؤغت‌نامه مئن نی ثبت بنه.
گیلکی‌نویسی و گیلکی گب زئن اگه دوروس ببون (یعنی ای زوانˇ دابدستورˇ سر ببون) دونیا همره هدأهگیر دأشتن منه زوانه تهدید بکونه.
IV
امه گیلکی مئن سو ته حرف دأنیم کی یکجور معنی دئنن امما ایشؤنˇ کاراکشئن یکجور نیه: جا، جه، جی. ای سو ته حرف هو From یا از ایسن، اینگیلیسی و فارسی مئن. امما وا بدؤنیم که کسؤنˇ همره اننئی تؤفیر دأنن.
جا، همیشک کلمه پسی هنه: تی جا. دامونˇ جا. برعکس، جه، همیشک کلمه پیشی هنه: جه من. جه خانه. هر دوته معنی امما یکچی ایسه.
جی، همیشک کلمه پسی هنه (تی جی، می جی، اونˇ جی) امما همیشک اینˇ معنی جه و جا همره یکی نیه. جی گاگلف «همره» معنی دئنه. «دودسأجی» یعنی: دو ته دسˇ همره. دودسی. «کسؤنأجی» یعنی: کس به کس. همدیگرˇ همره.
V
گیلکی مئن صفت و موصوف، بانی مضاف و مضاف الیهˇ جا هوتؤ نیه کی فارسی مئنه. ماقول ایتؤره کی اول صفت یا مضاف الیه أنه و بازون موصوف یا مضاف: سورخˇ گول. مازیارˇ ماشین.
امما همیشک ایتؤ نیه کی همه‌چیه هیتؤ وراکینه دچینیم کسؤنˇ ورجه. یه پاره ترکیبؤنˇ مئن ایتؤ نیه. مثلن وختی «شأرˇ لایجؤن» هیتؤ به کار شنه و لازم نیه حتمن بنویسیم: لایجؤنˇ شأر. یا دوروس نیه کی بگؤیم «گیلانˇ دانشگاهˇ مکانیکˇ مؤهندسی». ای جور گب زئن ثقیله. ای جور جومله‌ن گیلکی مئن معمولن شکئنن: مؤهندسی مکانیک، گیلانˇ دانشگا شی. یا: دانشگا گیلانˇ مؤهندسی مکانیک.
VI
گیلکی مئن، «ه» تینه «ایسن»ˇ جا بنیشه. وختی گونیم ای کتابه. امی منظور اینه کی ای کتاب ایسه. یا وختی گونیم می حال خؤبه. امی منظور اینه کی می حال خؤب ایسه. گیلکی گب زئنˇ مئن پور داب نیه کی بگؤیم ایسه. بئتره «ه» جی کاراکشیم. بسچی گه اگه بگؤیم یا بنویسیم «ایسه»، غلط نیه امما اگه خأنین شیمه گیلکی گب زئن هوجور ببون کی ای زوانˇ مئن دابه، هر سو دفأ کی «ه» به کار بئنین یک دفأ «ایسن» به کار ببرین. ای قاعده کی بوتم شوخی بو، امما بد نیه اینه جدی بگیرین.
دیدگاه‌ها
28 پاسخ به “چنته نؤکته، گیلکی و فارسی و ایشؤنˇ هدأهگیرˇ جی”
سلام آبرار . تی دس درد نوکونه …
أن وانیویس خئلی مرأ کومک بکؤد و دأنم باخی زاکانه رَ هم کی جدیدا خأیید گیلکی زوان أمرأ بینیویسید مفید ایسه.
ای کاش بیشتر أجور پرستان بأنی.
«ائره گب‌خبربرˇ جی پوره» یا «ائره پور-پورˇ گب‌خبربره»؟
( گب‌خبر-بر- ) چی معنی دأره ؟
جوفه (جوفا) وامجیم.
(جوف) چی به ؟
موتا؛
گب‌خبربر یعنی خبرچین.
جوف یعنی جیب.
سلام امین جؤن
تی دست̌ قوربؤن
سأی کونم بأزین بیشتر رعایت بؤنم
تی دس درد نوکونی. جالیب و آموزنده بو.
عالی! دمأ گرم!
ممنون از شیمه مطلب کی خیلی آموزنده بو.
دوتا نکته یه خواسیم اشاره کودان:
1- امان گیلکان چون زبان نوشتاری ناریم. همه چییه هوتو نیویسیم کی گب زنیم.در حالیکه فارسی میان هر دو جوره دَریم ، مثلن: اون کتابه = آن کتاب است
گیلکی میانم وا بداریم: اون کیتابه = اون کیتاب ایسه
پس ملاحظه فرمایین کی اگر “اون کیتاب ایسه” اَمره ، ای پیچه چتینه ، اونه واستیه کی امان زبان نوشتاری ناریم.
2- استفاده بیش از اندازه از دو تا صدای ” ئ ” و ” ˇ ” شیمه نوشته یانه میان ، مخصوصا افرادی کی خوایید تازه گیلکی بخوانید ، ایجور نشان دهه کی اَ زبان خیلی سخت و دست نیافتنیه (ایجور کیتاب دوعایه مانه ) هنه کی رغبت نوکونید بخوانید. بنظرم با هو زیر و زبر معمولی و با کمک ویرگول و اجور چیزانم شه گیلکیه قابل خواندن کودان.
بازم از شیمه زحمات تشکر کونم.
Gil E Zak؛
گیلکی مئن، ای موضوع ربطی به «زبان نوشتاری» ندأنه. چون به هر حال الؤن چل سال ویشتره کی گیلکی بنویشته بنه و به ای زوان کتاب چاپ بنه و اگه امی نویشتن هونی ایسه کی گب زئنیم (کی البته هیچ ایتؤ نیه) هنده نه امی گیلکی چاپ ببؤکتابؤنˇ مئن و نه امی گیلکی گب زئنˇ مئن، ایسه و «ه» کسؤنˇ همره جابه‌جا نبنن. یعنی شمهوختی شنین محمد بشرا کتابه (ایلجار) نیگاکؤنین اینین که اؤره‌م هیتؤره. اینکه امه هنی ایسه استفاده کؤنیم اینˇ وأسی ایسه که دائم گیلکیه فارسی همره مقایسه کؤنیم و گونیم: خؤ! فارسی مئن است دأنیم، پسباید ائره‌م ایسه بدأریم! ای بنه هو ترجمه‌ی واژه-به-واژه‌یی کی عرض بودم و اونˇ همره مخالفم.
اینکه «اون کیتاب ایسه» امئبه چتینه، اینˇ وأسی نیه کی امه نوشتاری زوان ندأنیم (چون هوتؤ کی عرض بودم دأنیم امما تقریبن امی گوتنˇ زوانˇ همره منطبقه)؛ اینˇ وأسی ایسه کی کسی که ای جور جمله چاکؤنه خو زوانˇ همره آشنا نیه. چون ای آدم وختی‌م کی خأنه گیلکی گب بزنه هنده هیتؤ گونه: اون کیتاب ایسه.
اؤکته نؤکته‌م اینکه گیلکی‌نویسی خو دابدستور و قواعده دأنه و اگه کسی ای دابدستوره بدؤنه دئه گمان نکؤنه کی کتاب دعا خؤنده دره. ای دابدستوره تینین ائره بینین:
http://v6rg.com/wp-content/uploads/2009/12/giliki-writing.pdf
اینکه گیلکی مئن کلمات «کسره‌ی کشیده» دأنن و امه نویشتنˇ زمت ای کسره‌ی کشیده و بلنده «ئ» همره نشؤن بدیم یا اینکه اضافی ترکیبؤنه «ˇ» همره نشؤن بدیم (سورخˇ ولگ؛ پیلˇ پئر) غلط‌خؤنیه کمأکؤنه.
لذّت ببردم. تی دس درد نوکونه
ایتا سوال. پور قشنگ بو کاربردش اشتباهه؟ یا دیرتر چایی شیمی خدمت ایسأم؟
رضاعاطفی؛
هوتؤ کی بنویشتم، پور دوروسه کی «خئلی» معنا دئنه امما اغلب (تاکید کؤنم: اغلب) کممی ایسه، نأ کیفی. اینکه بنویسیم پور قشنگ بو یا پور خؤجیر بو، غلط نیه امما ثقیله. بئتره کی بنویسیم خئلی قشنگ بو. شمره یاد دبون کی ائره بحث غلط و دوروس نیه، بحث گیلکی روان و روزمره گب زئنه.
«چیی شیمی خدمت ایسأم» اگه خطاب به یک نفر ببون، غلطه. چون گیلکی مئن احترام‌ئبه جمع دنودنیم.
تی دس قروبؤن امن باید امی گیلگی قاعده‌ن زوان قوی بکونیم
پس چوتؤیه کی آمو (هم زأکؤن و هم پیلاته ن) جمه دبوسه نن؟
دامون؛
تی منظور کؤکته ایسه؟ شمه چیه جم دودنین؟
بوگوفتم زوان نوشتاری نَریم نه اینکی اصلن نریم. خیلی کم دریم. شئره نگمه ، شعر فت و فراوان دریم. ولی نویسنده کی گیلکی کیتاب بنویشته یا حتا گیلکی کوجه داستان بینویشته یا الان کره نویشتاندره یا واگردان کوداندره هنقدر کمه کی از انگشتان دس ویشتر نیه ! هونه کی بوگوفتم زوان نوشتاری ناریم. ینی کی انه کی دریم رایج ندانستم و هیچ به حساب باوردم. شیمه مانستان آدم نفران کی گیلکی زوانه ره پور کونش کوداندرید و گیلکی نیویسید متاسفانه ، کم دریم پیله برار. بازم دوبارده هیه از شیمه زحمتان تشکر کونم.
هی دوم شخص جم کی گونی نأریم و هر دوتته هو (تو/تی/تی شی/تی جی/ تی ور و…) ایسه و (شومو/ شیمی/ شیمی جی/ شیمی ور و …) نأریم
…………….
فیس بوکه چی بؤتی؟
ای جور جم دوستن تازه داب ببؤ و ربطی به گیلکی ندأنه. گیلکی مئن احترام‌ئبه دوم شخص مفرده جم چانکؤنیم.
فیسبوکه دوستم. ;)
سلام ورگ
اولی: تشکر ِ ره دئبار اصلاح “دس دوروست” بکار شؤ … ولی اینکه پور کممی هیسه تونه خئلی ره نی هیتؤ ببون مثلا: مو تره خئلی کمک بؤگودم (کیفی)/ خئلی غذا بؤخؤدم (کممی) … پور نی هین ِ مؤسؤن تونه هر دوتته ره بکار بؤشؤن و پور ممنون وقتی جا دکت دئه ثقلت ِ جی در هنه
دومی: شؤ دبو وقتی صفت ببون ؤ اونه موصوف نئا بون ایجور هنه: شؤ دبو ماشین’ داشته نشئه … ولی اگر موصوف نوما بون ؤ حالت قیدی بگیره ایجور هنه : شؤ دبوک (جلگه گویش ِ مئن)/ شؤ دبؤر (کوهستان ِ گویش ِ مئن)…
ماضی مستمر ِ زمان ِ فرق حالت اول همرا این هیسه که تکیه ماضی مستمر ِ مئن شؤ یه “ش” سر نئه (ماشین شؤ دبو : ماشین در حال رفتن بود) ولی شؤ دبو ماشین (ماشین ِ در حالِ رفتن) ِ ترکیب ِ مئن تکیه دبو یه “د” سر نئه…
مو فکر کونم این که گیلکی مئن احترام ِ واسر جمع دنودن دوروست نبون …ئی قاعده خئلی زوانان ِ مئن نئه … مثلا انگلیسی مئن ضمیر مفرد you دئوخت thou بکار شؤ یا یته دئه اروپایی زوان ِ مئن که مره یاد دننه چی بؤ vos به معنی شما thou به معنی “تو” یه جایگزین بؤبؤ (احترام ِ ره یته طبقه خاص ِ واسر) و گیلکی مئن ِ شی نی فارسی یه ربطی ندأره ؤ یته کلی قاعده هیسه
والله مو فرهنگ همره موافقم
اگرم ورگ جؤن اونی گه تو گونی دوروسسه، وأ یته مدرک بیأری ده. هیتؤ نبونه گه. :)
چره دبوستی برأ؟
گیل گمش 5ته لوحه واگردان بؤتم
سومی: این که زوان وا هدأ هگیر بؤکونه نا مطلوب هیسه نا کسی دس دره که اون’ کنترل بؤکونه… اما معادل چاگودن ِ همرا شأنه واژائان ِ هدری همان ِ جی جلؤگیری گودن…نمونه موفق کردستان عراق مئن هیسه که شاید اوشان ِ اخبار ِ مئن هر 10 ته واژه جی 3 ته تازه چاگودئاره که کم کم مردوم ِ مئن جا دکهه حتی شبکه استانی کردستان ایران نی اوشان’ کار ئاگیته دره! ولی هر چیز ِ مئن افراط گودن کار’ خراب ئاکونه… شاید ئو زمان که فرهنگستان اول شهرداری، دادگستری و… چاگوده دبو مردم ِ ره حتی خنده دار بؤ ولی ایسه ینیم که ئی واژه ئن به قایده جادکتن ؤ استفاده بؤ درن یا مثلا کسی “دوربین” ِ اؤشنؤوسن ِ همرا خنده نؤکونه یا مثلا دستکم به جای حداقل رسانا بجای هادی و… اگر معادل چاکونی اصولی ببون تونه زوان ‘ غنی بؤکونه … مو فکر کونم اگر خیلی زوان ِ بکارت ندأشتن ‘ پوررنگ بؤکونیم ئی بکارت ندأشتن هرزگی یه تبدیل بو تا جایی که دئه هیچی زوان ِ جی نؤمؤنه… (البته هؤتؤ که شمو بفرماستین همه جی مهمتر دستور ِ رعایت گودن هیسه ولی اگر هنده شمی گب ِ سر وگردیم که فلان چیز گیلکی مئن جا دکته ؤ گیلکی هیسه دستور نی تونه ئی قاعده رؤگه’ پیش بؤشون .. مثلا گاگلف متاسفانه حرف اضافه “از” ، “جی” جا استفاده بو یؤ تقریبا شبکه باران ِ مئن داب در بومه ایسه امو بؤگیم چون ئین همه گیر وکته دئه گیلکی هیسه ؤ عیبی ندأره “جی” جا از بکار ببوریم … چند گا دئه فارسی ابزاران ِ واسر یته دئه دستور مثلا ضمیر متصل سوم شخص هون ِ هندی جادکته ؤ امو وا اون ِ جی عقب بنیشیم ؤ الی آخر….
دس دوروست
پیشین کامنت ِ مئن اولین خط: * نوا هدأ هگیر بؤکونه
فرهنگ؛
1/ اینکه یکچی جادکئه، دئه ثقیل نیه. امما نشأنه یک‌چی‌ئه هلئه جادنکته ثقیل ندؤنسن چون قراره یک روزی شاید جادکئه و دئه ثقیل نبون! «پور ممنون» مصداقˇ بارزˇ ترجمه‌ی نعل‌به‌نعله. هوتؤ کی فارسی مئن «نقطه نظر» اینگیلیسی و فرانسوی جی واگردؤنه ببؤ و دوروسه کی -تی قؤلی- جادکته و دئه ثقیل نیه امما بی‌معنیه. پس اجازه بدی تا او زمت کی «پور ممنون» و اینˇ مورسؤن ترکیبؤن جادنکتن اوشؤنه ثقیل بدؤنیم، چون ثقیل ایسن؛ بازین شأنه با توجه به هو زمتˇ وضعیت نظر دأن.
2/ دوروسه کی «شؤدبو» اگه وصفی ترکیب مئن بأ، صفت ایسه و تاکید و تکیه همره ماضی مستمر جی سیوا بنه، اما «شؤدبؤ» قیده و «شؤدبو» (ایسه چی ماضی مستمر چی صفت) همره تؤفیر دأنه.
امما «ک» و «ر» -ناقلن لایجؤن و رشت گیلکی مئن- قید چانکؤنن؛ نؤم (اسم) یا صفت اگه ضمیر متصله دچیکه، «ک» و «ر» نقش‌نمای اضافه ایسن: فلان چی دسˇجی‌بوشؤره (از دست رفته است). یا بیسار چی، لاببؤره (هدر رفته است).
3/ ای جور احترامˇ وأسی جم دوستن اوجور کی تو گونی «خئلی»، زوانؤنˇ مئن عمومیت ندأنه. گیلکی مئنم ای قاعده ننأ. خئلی راحت هم شأنه قدیمˇ شئرؤنه نیگا بکونی کی چن جا مخاطب (ایسه یا معشوق یا خودا یا ارباب) جم دوسته ببؤ. شأنه قدیمˇ آدمؤنˇ گبه نی نیگا بکونی؛ آیا شیمه پئر، خو پئره (شیمه پیلˇ پئره) دخؤند شمه؟! چیزی کی مو بدئم و بشتؤسم اینه کی می پئر و می پیلˇپئر خوشؤنˇ پیلتره «تو» دخؤندن. ای جور «شمه» دخؤندن فارسی جی بمأ و هنوزم وختی یک نفر گیلکی مئن گونه «تو» اغلب اینه اشکال گینن کی «فلانی بی‌سواده» یا «دیهاتیه» کی بی‌ادبی گب زئنه. ایسه ندؤنم تو چوتؤ تی نظر جی قاعده چاکؤنی.
4/ کلمه چاگودن، هوتؤ کی خودت دؤنی خو قواعده دأنه. او مثالی کی کوردستان یا اولی فرهنگستان ایرانˇ مئنˇ جی مثال بزی یکته سیاسی زور اونˇپوشت نأبو. اینکه رضاخانˇ زمت اداره‌نه دستور بدأن ایشؤنˇ جی استفاده بکونین تاثیر دأشت. گیلکی امما خو شرایطه دأنه. ضمنˇ اینکه تینم به جرات ادعا بکونم ای کلمه‌نی کی گیلکی مئن چاگوده بنه و ویشتر اینترنتˇ مئن ایسه، ویشتری غلطن یا اگه غلط نبون نأ زیبایی دأنن و نأ جلفی. مثلن هو «واژگان گیلکی» صفحه مئن (فیسبوکˇ مئن) لایک و کامنت ئبه یک چی چاگوده بؤن کی گمان نکؤنم یک هفته‌م دوام بأرده‌بون. ای حوزه مئن خأ دقت گودن و زوانه خؤب شناختن و ظرافته رعایت گودن و تازه اینˇ فکرم خأ گودن کی او کلمه قراره ای زوانˇ مئن زندگی بکونه و اونˇ جی ترکیب و مترادف چاگوده ببون.
یکچی دیگرم کی خأ بینیم اینه کی ای زوان هیتؤ خو کاربرؤنˇ همره به‌سختی ارتباط گینه و ایسه اگه امی وؤتؤنˇ مئن یکجور گیلکی بنویسیم کی طرف او گیلکیه هیچ جا نشتؤسه‌بون و اونˇ همره خئلی غریبگی بکونه همه‌چی بدترأبنه.
damoon؛
اگه مدرک أردن ببون کی تو خأ مدرک بأری. :D چون تو و فرهنگ یک چی که حالتˇ طبیعیˇ زوانˇ مئن عجیبه، قاعده معرفی کؤنین. ناواله تمؤمˇ دونیا زوانؤن به طورˇ طبیعی شیش ته ضمیر دأنه شیش ته حالت‌ئبه و هر جا ای قاعده دابه کی احترام‌ئبه جم دودن، ای قاعده اضافه بنه. می دلایله فرهنگˇ آؤجا مئن بنویشتم. تی جی‌م هنده پورسنم: واقعن شیمه پیلˇپئر خو پئره دخؤند «شمه»؟
فیسبوکه هنده وابودم امما شاید هنده دودم. می جی وقت گینه. می اصلˇ کارؤنه نرسئم. هینˇ وأسی دوستم. تی واگردؤنه بدئم امما بنأم بازین کی اننئی وقت بودم بنیشم باقایده بخؤنم. تی دم گرم.
:) خا مو خؤره به شخصه عادت بؤتم و می دؤر و بری ئن هرته بیده ئم پیلاتهꞌنه گوتن «شومو».
شاید مثلن می پئر می پیلاپئره نگون ولی می دؤر و بری ئن خئلی ئن گونن شومو/ شیمی جی و …
…
بسچی هلئه :) کار دأره
ولی ماری زوؤنˇ روزه ره بنأم لابˇ مئن تا فندرم زأکؤنˇ نظر چیسه
ولی…
…
دؤنی هیکس کار نکونه
حمایت نکونه
مو خؤره وزرأندم آخر سری دو نفر ویر کونم (اونم زورازور و شاید نصفه) بوخؤنده بؤن
…
می دیل خئلی پوره خئلی
damoon؛
برأرئی جؤن تی دیلˇ قوربؤن، دئه هیتؤره دئه. خأ مخاطبˇ پرپره’ گیتن. البته تی واگردؤنم خأ اننئی مئنه’ بمجه کی خؤندنکس وختی اونه بدئه زال نکونه!
خودا نکونه
چوتؤ ببون می واگردؤن؟
حلی نبو مره :)
گالف تی وبلاگ مئن چرخ زنم و تی گیلکی بنویشته ئن خونمه. هروقت کی یته متن گیلکی خوندش کونمه (کاری اون محتوا جی نأرم) هیته مرأ ذوق کونمه:) مرأ شیرنه، عسل مورسن
ali
دمت گرم أدأش. :)
خوشالم کی می وؤت خؤندنکس دأنه و اونم لذت بئنه.
تو پیله مرامی رفیق
تی نوسال موارک ببون