نؤروزˇبل، مراسم آغاز سال نو ديلمی (گيلان باستان) روز پنجشنبه هفدهم مرداد ماه (ديروز) برابر با نوروز ما اول، در روستای ملکوت و با همکاری ماهنامهی گيلهوا و سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری استان گيلان برگزار شد. در سومين سال بازبرگزاری اين مراسم باستانی، جمعيت بيشتری نسبت به دو سال پيشتر گرد هم آمده بودند تا با موسيقی و برافروختن آتش به استقبال سال 1582 ديلمی بروند. اجرای موسيقی و مجریگری برنامه به عهدهی صفرعلی رمضانی بود که البته از هنرمندی هنرمندان ديگر نيز استفاده شد.
از نکات مثبت اين مراسم حجم بسيار کم سخنرانیها بود و البته از نکات منفی آن، حجم بالای موسيقی که در بخشی از مراسم تبديل به پسزمينهی مراسم شده بود و مردم را دچار خستگی کرد.
متن زير توسط محبوبه پيوست، به نمايندگی از جمعی از جوانان گيلکزبان در نوروزبل امسال خوانده شد.
سنت و فرهنگ
سو سالˇ پيش بو، وختی ای محلّ ˇ آدمؤن، چارته جوؤنˇ پيشنهادˇ همره، هئره که الؤن امه ايسأيم جومأ بؤن و «تش» دچئن و اونˇ وله دؤرأ گودن و ای همه سالˇ پسی، هنده نؤروزبله جشن بئيتن.
او روزأ جی سو سال گوذرنه. امروز، نه فقط ملکوتˇ آدمؤن، که خيلی شهرؤن و دهاتؤنˇ آدمؤن بمأن ائره و جومأ بؤن. همّه گيلکزبؤن.
امّا، چره ائره ايسأيم؟ ائره چی کأ دريم؟ چی واسی جومأ بؤيم؟ منّسیم هی تشه، امی محل دچينيم؟ حتمن خاسّیم ای همه را بأيم، ای همه آدم جومأ بيم، ساز و ناقاره همره آتش روشنأ کونيم؟ که چی ببون؟!
شايد خيلیئنˇ دليل ای ببون که خأنن خوشؤنˇ گوذشتهٰئنه ياد بأرن. مخصوصن اوشؤنی که خودشؤن يک زمت يئلاقنشين بؤن و الؤن سالؤنˇ ساله که ده شهرنشين ببؤن. يا شايد خيلیئن او دورˇ زمتˇ تاسيؤنه دأنن. او زمت که نه ماشين نأ بو و نه امکانات. نه برق نأ بو و نه آبˇ لولهکشی. هو زمت که گالشؤن حله موبايل نداشتن و نيسانوانتˇ همره يئلاق-قشلاق نئودن.
يا شايدأ نی بعضیئن کنجکاوی واسی بمأ بون. که بئينن ائره چی خبره!
امّا، مو به نمايندگی از امی جمع، يعنی امه جوانؤن، گيلک جوانؤن، که امه مئن هم گيلهمرد دره، هم کلأيی و هم گالش. هم شهری دره و هم دهاتی. هم لاکو دره و هم ريکه، به نمايندگی از امی جمع، خأم بگوم که ائره بمأيم تا خودمؤنˇ پامالهٰ سفتأ کونيم. خودمؤنˇ ريشهٰ بياجيم. امی هويته. امی فرهنگه.
امه جوؤنيم. ماشين و اينترنت و الکتريسیتهٰ نی هيچ بد ندأنيم. اعتقاد دأنيم که امی نامهربؤنی و امی فراموشخاطریام هیچ ربطی به دوره زمؤنه ندأنه و هرچی ایسسه، خودمؤنˇ کوله. هچی موبايل و آپارتمان و اسفالته باربهکول نکؤنيم!
هينˇ واسیه که نه قديمˇ تاسيؤنه دأنيم و نه خأنيم هنده هزار سال پيشˇ موسؤن زندگی بکونيم. امه، سنّتˇ همره هيچ کاری ندأنيم. نگونيم سنّت بد، يا سنّت خوب. امّا گونيم: امه، نه سنّت، که فرهنگˇ دومبال دريم. خودمؤنˇ فرهنگ. خودمؤنˇ هويت.
سنت اونیيه که خاطرهٰ مؤنه. اونیيه که خؤجيره و وختی اونه نيگا دری، تی خاطرات تی ياد هنه. سنت اونه که اونˇ نئنی طاقچه سر يا تی اوتاقˇ ديمه يا شيشه پوشت. که هر زمت تی روزمرگی زندگی جی وأکتی، اونه نيگا بکونی و جؤنأ گيری. سنت، ثابته. عوضأ نبنه. سفالی گولهٰ مؤنه. اگه بخأی اونه عوضأ کونی، شکئنه و بازون تو بنی: سنتشکن!
امّا فرهنگ؛ اونی ايسه که تأ برده دره خو همره. فرهنگ، سنتˇ جی اؤ خؤنه، اما سنت نمؤنه. دايم رنگ عوضأ کأدره. نه که پلت ولگ ببون. نه! روخؤنه اؤه مؤنه. جير و جؤر دأنه. توند و سوس دأنه. سرد و گرم دأنه. پيچ دأنه، دپيچ دأنه. دايم تازه بؤ دره. فرهنگ ای نيه که تو چی ایسسی و چوتؤری. فرهنگ اينه که تو چی بؤ دری و چوتؤ بؤ دری.
هينˇ واسه که فرهنگه نشأنه نأن درجيکˇ پوشت يا طاقچه سر. کی تؤنه روخؤنه اؤه بنی اوتاقˇ ديمه؟ اگه بنی، دخوشنه. وای اگه فرهنگ دخوشی. وای اگه امی فرهنگ، امی زبان، شيشه پوشت و اوتاقˇ ديمه و کتابˇ لا دخوشی.
بخشنین اگه زیاد گب بزئم. پر گو، پر درده!
شمه نؤ سال، شمه 1582 ديلمی سال، شمه نؤروز ما و نؤروزبل موارک ببون.
*
عکسها از نيما فريد مجتهدی.