برچسب: ۱۵۹۸

دؤنش ٚ ته تازه خؤرمه، هۊنر ٚ ته کؤنه.

احمدرضا قائم‌مقامی خۊش ٚ ىکته وأنيويسؤن ٚ مئن بنويشته دأنه کي:

از لغاتی که لغت نیستند: آموت
الموت را مخصوصاً نویسندگان اهل جبال مانند زکریای قزوینی و حمد مستوفی مرکب از دو جزء آله به معنای «عقاب» و آموت به معنای «آموخته» تصور کرده‌اند. آموت صفت مفعولی است معادل آموختهٔ فارسی که در آن لهجات استعمال داشته و آن گاه گروهی از اهل آن نواحی گمان برده‌اند که چون عقاب در آشیانش بچگانش را آموزش می‌دهد، پس به مجاز آشیان عقاب را آله‌آموت گفته‌اند و چون قلعهٔ الموت بر جایی است بلند، آن قلعه را نیز به جهت اغراق «آشیانهٔ عقاب» خوانده‌اند. این روایات، که اهم آنها در لغت‌نامه در ذیل الموت درج است و در ضمن آنها وجوه دیگری هم برای این نام برشمرده‌اند، احتمالاً همه خیالاتند. با این حال، این روایات به لغت‌نویسان هند نیز رسیده و رند و شیاد آنان، که صاحب فرهنگ جهانگیری باشد، بیتی هم به شاهد آنها ساخته (یا در بیت کس دیگری تصرف کرده) و آن را به منجیک ترمذی نسبت داده است. آن بیت چنین است:

بر قلهٔ قاف بخت و اقبال
آموت عقاب دولت تست

آقای حسن‌دوست نیز در فرهنگ خود چیزی از خیالات آقای گرتسنبرگ را به اوهام پیشینیان افزوده، اما آقای سعادت در جلد اول فرهنگ جامع زبان فارسی در مورد اشتقاق این لغت سکوت کرده. کار درست را او کرده، ولی درستتر آن است که آن مدخل از فرهنگ جامع حذف شود و به ذیلی منتقل گردد که باید مشتمل بر «لغتواره‌های» فرهنگهای پیشین باشد.

اۊنچي گه احمدرضا قائم‌مقامي «لغتواره‌های فرهنگهای پیشین» دۊخؤنه راسوري (درواقع) ىکته دئه زبؤن ٚ لۊغته ؤ اي ىکته دئه زبؤن ٚ نؤم کي قائم‌مقامي خۊ وأنيويس ٚ مئن أول «لهجات» ؤ سراخر «فرهنگهای پیشین» دۊخؤنه، ايسه گيليکي!
أگه فارسي-ئه بدئه، گيليکي سيوا بؤن ؤ اين ٚ زبؤن بؤن-ه انکار نکۊنيم، بأزين دئه همه چي رؤشنتره. گيليکي مئن کي خۊشئبه سيوا دستۊر ؤ سيوا فرهنگ دأنه، امۊت لؤغتي نئه کي لؤغت نبۊن؛ خالي ىکته واجه-أ هزارؤن هزار گيليکي واجه أجي.

گویا قراره مجلهٔ بخارا در سری شبهای بخارا، شبی رو هم به بزرگداشت خوانندهٔ بزرگ گیلک احمد عاشورپور اختصاص بده و از من هم خواسته شده اونجا در حد پونزده دقیقه حرف بزنم.
این برنامه شنبه بیستم بهمن ساعت ۱۷ در فرهنگسرای نیاوران برگزار میشه و امیدوارم دوستان و همراهان ساکن تهران رو ببینم و شب خوبی باشه.

پی‌نوشت: خوب این برنامه برگزار شد و این هم فیلم سخنرانیم.

گۊتن بگۊبشتؤ ؤ گب زئن ؤ دايالؤگ بئترين کاره؛ ولي هرچي ويشته دۊنىا ادمؤن ٚ حال ٚرۊز ٚ مئن دئيق بنم فأمنم کي جامعه مئن، گبزني ؤ بگۊبشتؤ بکت، دۊ ته دئه راه دأنيم: ىکته تامزني، ىکته ني خۊ کار-ه گۊدن ؤ عمل. همه ته جي ويشته هي اخري همرأ شأنه ادمؤن-ه هاوجيرانئن [قانع گۊدن].

هي ته هۊني نيم کي بيم فرامرزٚی جؤن.

ایدئولوژی آلمانی، کارل مارکس، فارسي وگردؤن: زوبین

ناسۊناليسم ادمؤن-ه کۊل ٚمغز چأکؤنه.

اي رۊزؤن دۊ جۊر ایراني دأنیم؛ یا ایران‌ستیز یا ایراني‌ستیز.
ایراني‌ستیزؤن اي صد ساله مئن یک عالم ایراني بکۊشتن ؤ شکنجه بۊدن خۊشؤن ٚ «ایران»-ه دأشتن ئبه.
مثلا ساعدي (گوهر مراد) ایران‌ستیز بۊ، ساواکي ایراني‌ستیز. ساواکي ألؤنم ایراني‌ستیزه. خیال کؤنه اسم عوضأکۊنه عینک دۊدي بزنه أمه این-ه دئه نشناسنيم.

توضیح ورگ: گرچه زمان زیادی از تجربهٔ شکست‌خوردهٔ سرخط می‌گذرد اما با توجه به اینکه اخیرا تلاشی دوباره و در همان راستا و با همان نگاه و همان خطاها و صرفا با تغییر در ترکیب تیم و حذف کردن اسامی دردسرساز (از جهت اعتبار علمی و دانش گیلکی) و حفظ و افزودن اسامی دارای مدرک معتبر دانشگاهی (گرچه بی‌ربط با زبان و نگارش گیلکی) منتشر شده است (این بار با اسم «گیله خط»!) انتشار بخش دوم یادداشت ضیا که مدتها در آرشیوم مانده و فراموش شده بود اهمیتی دوباره یافته است. چرا که به نظر می‌رسد دوستان گیلان‌شناس این بار هم به جای بررسی نقادانه و علمی صرفا به صرافت ترمیم اسامی و تعویضهایی در تیم افتاده‌اند و در بر همان پاشنه می‌گردد. گرچه عموما نگارندگان هر دو دستورالعمل اساسا کمترین تجربه و ربط و توان را در زمینهٔ نگارش و ویرایش گیلکی دارند و گرچه ترجیح داده‌اند بدون نگاهی به تاریخچهٔ کارهای شده و بدون اینکه بگویند شیوه‌نامهٔ خط گیلکی موجود و رایج که سالها از ارائه و رواجش می‌گذرد، بالاخره چه اشکالی داشت که این عزیزان را دچار احساس تکلیف کرد تا از خواب پنجاه ساله بيدار شوند و با جمع کردن انواع چهره‌های سلبریتی و دانشگاهی و تند و تند و پی‌درپی دستورالعمل پشت دستورالعمل برای نگارش گیلکی منتشر کنند، اما ما در ورگ، برخلاف روش و منش غیرعلمی این عزیزان، بدون انکار و نادیده گرفتن و به سکوت و بایکوت برگزار کردن، روی پروژهٔ سرخط درنگ کردیم و در مورد نسخهٔ جدیدتر آن هم درنگ خواهیم کرد چرا که خط را ابزار میدانیم و از ابزار بهتر و کاراتر ترس نداریم. گرچه در گفتگو با نویسندگان این هر دو دستورالعمل تقریبا به یقین رسیده‌ایم که این عزیزان حتی یک بار هم مستندات خط گیلکی را از اول تا آخر نخوانده‌اند. بنابراین اگر مجال و عمری بود، جداگانه به گیله‌‌خط هم نگاه خواهیم کرد تا ببینیم این چرخ دقيقا برای پاسخ به چه فقدانها و چه نیازهایی «سه‌باره» اختراع شده است؟ به زودی سابقه و عملکرد نویسندگان و ناشر آن را در مورد خط گیلکی و نگارش گیلکی بررسی کرده و خواهیم دید که آیا واقعا به فقدان یا پاسخی در زمینهٔ گیلکی‌نویسی پاسخ داده‌اند یا مسائل دیگری بیرون از دغدغهٔ راحت‌تر کردن گیلکی‌نویسی برای گویشوران زبان گیلکی نیز مطرح بوده است. فعلا ولی با هم بخش دوم یادداشت ضیا خوش‌سیرت را می‌خوانیم. گرچه ضیا در سطر پایانی همین نوشته به نوعی در مورد سرنوشت تلاشهایی از این جنس و جنم، لب کلام را گفته است. با هم میخوانیم:

چن سوره کي اينترنت ٚ مئن یکته پٚيج رادکته سازماندهي معماري کاسپيٚن ٚ نؤمي کي خۊ هدف-ه بنأ گيلان ؤ مازندران ٚ معماري-ئه نجات دأن ؤ وازيوؤنئن (احیا).

اي پؤرؤژه مئن تايسه چن ته وؤت ؤ فيلم بيرين بمأ کي اي پیج ٚمئن حتما بينين ولي ائره خأنم اۊن ٚ سۊيٚمي بيانيه-أ بنئم چۊن خئلي جالبه.

اي بيانيه-أ کي اينٚ سرنؤم ايسسه «بیانیهٔ سوم سازماندهی معماری کاسپین» ائرأجي جيرأکشين.

چلنگر ىکته نشريه بۊ مأمدلي أفراشته سردبيري ؤ مؤديريت ٚ جي کي تينين اي نشريه ارشيو-ه ائره هأگيرين. فايل دخشارده (Zip) ايسسه ؤ تلگرام ٚ سئروئر ٚ مئن هننأ.

اي ارشيو ٚ مئن چلنگر ٚ شۊمارأن سال أول ؤ دؤوؤم ؤ سوم ٚ شي دره. سال أول ؤ دؤوؤم ٚ ارشيو ٚ مئن اي شۊمارأن متأسفانه دننئه:

۸، ۱۱، ۱۲، ۲۰، ۲۴، ۲۵، ۲۹، ۳۱، ۳۲، ۳۶، ۴۱، ۴۲، ۴۴، ۵۰، ۵۱، ۵۲، ۵۳، ۵۷، ۵۸،۶۰، ۶۱، ۶۹، ۷۰، ۷۱، ۷۳، ۷۵، ۷۶، ۸۴، ۸۵، ۸۷، ۹۱، ۹۴، ۹۶، ۹۷، ۹۹، ۱۰۰، ۱۰۱، ۱۰۲، ۱۰۳، ۱۰۴، ۱۰۶، ۱۰۸، ۱۱۰، ۱۱۷، ۱۱۸، ۱۲۰، ۱۲۳، ۱۲۸، ۱۲۹، ۱۳۰، ۱۳۲، ۱۳۵، ۱۳۶، ۱۴۹، ۱۵۱، ۱۵۳، ۱۵۹، ۱۶۳، ۱۶۵، ۱۶۹، ۱۷۰، ۱۷۱، ۱۷۲، ۱۷۳، ۱۷۴، ۱۷۵، ۱۷۶، ۱۷۷، ۱۷۸، ۱۷۹، ۱۸۰، ۱۸۱،۱۸۲، ۱۸۳، ۱۸۴، ۱۸۸، ۱۸۹، ۱۹۰، ۱۹۴، ۱۹۵، ۱۹۶

سوؤمي سال ٚ جي خالي چار ؤ پئنج ٚ شۊمارأن دره.

اي ارشيو تينه شيمه کۊمک ٚ جي کاملأبۊن. أگه نؤسخه‌يي دأنين کي اي ارشيو ٚ مئن دننئه خبر بدين.

در سومین جلد از دورهٔ پنج جلدی «گيلکي شئر» بد ندیدیم که کلامی هم به فارسی بنویسیم چرا که هم محمدعلی افراشته روشنفکر و شاعر و نویسنده‌ای بود که در تمام ایران با تمام زبانهایش محبوب و شناخته شده است و هم اینکه از این فرصت بهره برده و گزارشی به مخاطب ناآشنا به زبان گیلکی اما علاقمند به ادبیات گیلکی داده باشیم. همانطور که در ابتدای کتاب به نقل از محمود پاینده لنگرودی آمده، تاثیر عمیق و راهگشای افراشته روی روزنامه‌نگاران و شاعران این سرزمین (به ویژه شیون فومنی و محمدولی مظفری) انکارنشدنی است.
مجموعه‌ای که می‌خوانید تا این لحظه کاملترین مجموعه از اشعار گیلکی افراشته است که تلاش کردیم بدون سانسور و حذف تقدیم کنیم و از این جهت این کتاب علاوه بر هدف اصلی و اولیه اش می‌تواند برای پژوهشگران هم منبع درخوری باشد.
اما هدف اصلی و اولیهٔ انتشار این کتاب و در کل این مجموعهٔ پنج جلدی، تدارک منابعی مناسب آموزش زبان و ادبیات گیلکی در سطح متوسطه (یعنی یک پله بالاتر از سطح آموزش خواندن و نوشتن و گفتگو به گیلکی) بوده که امیدواریم روزی مورد استفادهٔ آموزگاران زبان و ادبیات گیلکی قرار گیرد.
چارچوب تلاشهای ما برای تدارک امکانات آموزش خواندن و نوشتن و گفتگو به زبان گیلکی سه وجه عمده داشته و دارد که مسیر کلی تلاشهای چند سال اخیر را باید در این سه وجه دید…
متن کامل این مقاله را می‌توانید در مؤخرهٔ همین کتاب یعنی کتاب «گيلٚمرد! سحردمه» بخوانید و این کتاب را می‌توانید از اینجا دانلود کنید و بخوانید.

دو کتاب دیگر این دورهٔ پنج جلدی را هم می‌توانید از اینجا دریافت کنید:
أفتؤو-ه وأ اي ملک زنده بدأريم… (مجموعه اشعار محمدولی مظفری)
ىه رۊز زاکؤن، زيندگي خۊبابۊنه (مجموعه اشعار محمود پاینده لنگرودی)