مرام‌نامهٔ انقلاب جنگل

متن زیر، مرام‌نامهٔ یاران جنگل برای تشکیل حکومت بود که ابراهیم فخرایی در صفحهٔ ۵۶ کتاب «سردار جنگل» آورده است. فقط توضیح دربارهٔ دو عبارت لازم است؛ یکی «اجتماعیون» که همان سوسیالیست‌های ایرانی بودند که از انقلاب مشروطه تا انقلاب جنگل پی‌گیر آرمان‌های آزادی‌خواهانه و برابری‌طلب برای مردم ایران بودند. و دیگری «تکدیری» که شکلی از تنبیه با حبس است که برای  بزه‌های کوچک در امور خلافی با هدف توبیخ خلافکار تعیین می‌شود و مدت آن از دو تا ده روز است.

 

آسایش عمومی و نجات طبقات زحمتکش ممکن نیست مگر به تحصیل آزادی حقیقی و تساوی افراد انسانی بدون فرق نژاد و مذهب در طول زندگانی و حاکمیت اکثریت به واسطهٔ منتخبین ملت؛ پیشرفت این مقاصد را فرقهٔ «اجتماعیون» به موارد ذیل تعقیب می‌نمایند.

مادهٔ اول:
۱. حکومت عامه و قوای عالیه در دست نمایندگان ملت جمع خواهد شد.
۲. قوا در مقابل منتخبین مسئول بوده و تعیین آنها از مختصات نمایندگان متناوب ملت می‌باشد.
۳. کلیهٔ افراد بدون فرق نژاد و مذهب از حقوق مدنیه به طور مساوی بهره‌مند خواهند بود.
۴. آزادی تامهٔ افراد انسان در استفادهٔ کامل از قوای طبیعی خود.
۵. الغای کلیهٔ شئون و امتیازات.

مادهٔ دوم؛ حقوق مدنیه:
۶. مصونیت شخص و مسکن از هر نوع تعرض و حريّت اقامت و مسافرت.
۷. آزادی فکر، عقیده، اجتماعات، مطبوعات، کار، کلام، تعطیل.
۸. هریک از افراد ملت که به سن شصت‌سالگی برسد از طرف حکومت حقوق تقاعد خواهد گرفت و در مقابل آن ترویج ادبیات و اصلاح اخلاق جماعت را عهده‌دار خواهد بود.
۹. تساوی زن و مرد در حقوق مدنی و اجتماعی.

مادهٔ سوم؛انتخابات:
۱۰. انتخابات باید عمومی و متناسب و مساوی و مستقیم باشد.
۱۱. هریک از افراد ۱۸ ساله حق انتخاب کردن و ۲۴ ساله حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را دارا هستند.

مادهٔ چهارم؛ اقتصاد:
۱۲. منابع ثروت از قبیل خالصجات، رودخانه‌ها، مراتع، جنگل‌ها، دریاها، معادن، طرق و شوارع و کارخانجات جزء علاقهٔ عمومی است.
۱۳. مالکیت اراضی با ملاحظهٔ تامین معیشت عمومی تا حدی تصدیق می‌شود که حاصل آن عاید تولیدکننده شود.
۱۴. ممنوع بودن انحصار و احتکار ارزاق و سرمایه.
۱۵. تبدیل مالیات‌های غیرمستقیم به مستقیم تدریجا.

مادهٔ پنجم؛ معارف، روحانیت، اوقاف:
۱۶. تعلیمات ابتدایی برای کلیهٔ اطفال مجانی و اجباری است.
۱۷. تحصیلات متوسطه و عالیه برای اطفالی که استعداد داشته باشند مجانی و حتمی است.
تبصره؛ محصلین در انتخاب هر فنی از فنون آزادند.
۱۸. انفکاک روحانیت از امور سیاسی و معاشی.
۱۹. دیانت چون از عواطف قلبیه است باید مصون از تعرض باشد.
۲۰. ضبط و ادارهٔ کل اوقاف در دست عامه و تخصیص عواید آن‌ها به مصارف عمومی و امور خیریه و صحیه و تاسیس کتابخانه‌های عمومی.

مادهٔ ششم؛ قضاوت:
۲۱. قضاوت باید سریع، ساده و مجانی باشد.
۲۲. تبدیل تنبیهات به اصول تکدیری.
۲۳. حبس مقصرین به اعمال شاقه باید به مدرسه و دارالتربیهٔ اخلاقی تبدیل شود.

مادهٔ هفتم؛ دفاع:
۲۴. ورزش و مشق نظامی برای مدارس ابتدایی و متوسطه اجباری است.
۲۵. برای تحصیل فنون نظام، مدارس عالیه تاسیس خواهد شد.
۲۶. در مقابل تهاجمات ضداصولی اجتماعی و تجاوزات کشورسِتانی، دفاع از وظایف عمومی و اجباری است.

مادهٔ هشتم؛ کار:
۲۷. ممنوع بودن کار و مزدوری برای اطفالی که سنشان به ۱۴ نرسیده‌است.
۲۸. برانداختن اصول بیکاری و مفتخواری به وسیلهٔ ایجاد موسسات و تشکیلاتی که تولید کار و شغل می‌نمایند.
۲۹. ایجاد و تکثیر کارخانجات با رعایت حفظ‌الصحهٔ کارگران.
۳۰. تجدید ساعات کار در شبانه‌روز تنها به هشت ساعت؛ استراحت عمومی و اجباری در هفته یک‌روز.

مادهٔ نهم؛ حفظ‌الصحه:
۳۱. تاسیس دارالعجزه و مریض‌خانه‌های عمومی و مجانی.
۳۲. رعایت نظافت و حفظ‌الصحه در مجامع و منازل و مطبخ‌ها و کارخانجات و غیره.
۳۳. انتشار قوانین صحی در بین عامه.
۳۴. جلوگیری از امراض مسریه و مسکرات؛ منع استعمال افیون و سایر مواد مخدره.