پیشینه طرح مساله خط گیلکی

بحث در مورد خط گیلکی و دستور املای آن که مقوله ی بسیار اساسی در حوزه زبان و ادبیات گیلکی است،بحث تازه ای نیست. خوشبختانه سابقه نسبتا طولانی داردريالیعنی از زمانی که نخستین نشریه گیلکی زبان پا به عرصه مطبوعات گذاشت،بحث خط و کتابت گیلکی نیز به میان آمد.
تا پیش از انتشار «دامون» که در دوره نزدیک به هم و به فاصله زمانی کوتاه در اوایل انقلاب منتشر شد ما هیچ نمونه بحث نظری درباره املای گیلکی نداشتیم.چه اصولا جز شعر،به مقوله نثر و نگارش داستان و مقاله به زبان گیلکی توجه نمی شد.با انتشار «دامون» که نشریه ای صد در صد با حال و هوای گیلان،بویژه ادبیات بومی آن بود،پای نثر گیلکی در زمینه گزارش،یادداشت،مقاله،داستان،مصاحبه،طنز و امثال آن نیز،همراه شود و نظم به میان کشیده شد.
با انتشار دوره اول «دامون» که طی چهار شماره از اوایل اردیبهشت ماه ۱۳۵۸ تا اواخر خرداد ماه همان سال منتشر شد،بحثی در حوزه زبان و خط گیلکی نیز مطرح گردید.بویژه چاپ مقاله در مورد خط با عنوان «گیلکی را با چه خطی بنویسیم؟» از راقم این سطور مندرج در شماره ۳ دامون (۲۸ خرداد ۱۳۵۸) در زمان خود سروصدای زیادی به همراه داشت و حتی یک بار با نگاه منفی در تریبون نماز جمعه از سوی رییس وقت رادیو تلویزیون گیلان پخش شد.
دوره دوم «دامون» نسبتا طولانی تر بود و بر روی هم یک سال و سه ماه طول کشید(نخستین شماره اول خرداد ۱۳۵۹ و آخرین شماره –بیست و هشتمین- ۱۵ مرداد ۱۳۶۰) که از همان شماره اول بحث مربوط به خط گیلکی به تفصیل در آن مطرح شد و تا پنج شماره به طور مرتب دمبال گردید.
نکته جالب توجه این که «دامون» موارد دستور املا را به صورت پیشنهادی ارائه داد و درصدد آن بود که از سوی خوانندگان خود نظرات موافق و مخالف دریافت کند تا بعد از جرح و تعدیل به اعمال آن در متون دست زند.اما آن طور که از یکی دو یادداشت …دامون در شماره های پسین برمی آید ظاهرا مساله پیگیری نشد و طرح دامون هم فقط در متونی و نوشته هایی که مستقیما مدیر نشریه قلم می زد اعم از شعر و نثر و نیز نمونه اشعار و متونی که برخی شاعران و نویسندگان گیلکی پرداز داوطلبانه از طرح مزبور تبعیت می کردند،اعمال شد.
طرح دامون در نگارش گیلکی ،طرحی ابداعی براساس هویت بخشی به شکل خطر سیلاب نگاری و…حروف چند شکلی اما تک صدایی بود که معایب و محاسن آن برعهده قضاوت تاریخی است.اینک ادبیات گیلکی چه در حوزه شعر که پر توان تر از گذشته پیش می تازد و چه در حوزه نثر بویژه داستان که کاملا رُخ کرده با استقبال پر شور مخاطبان مواجه شده است،نیاز به نگاهی کارشناسانه در خط دارد.چون طرح کتابت مدت مدیدی است در برخی نشریات بویژه دوره 19 ساله گیله وا به کرات مطرح شده و می شود،لازم دیدم در اینجا به تجربه ای که در این مورد بخصوص سی و دو سال پیش در «دامون» دیده شد مختصر اشاره ای داشته باشم و مطالب چاپ شده در آن را به صورت کتاب نامه تنظیم و تقدیم خوانندگان کنم.چه به این باورم پژوهش در هر زمینه ای،پشتوانه تکامل در آن زمینه است.

*گیلکی را با چه خطی بنویسیم؟ : دامون، دوره اول، سال اول، شماره سوم (۱۴ خرداد ۱۳۵۸) صفحه سوم
*دستور املای گیلکی : دامون، دوره دوم، سال اول، شماره اول، شماره مسلسل ۵ (اول خرداد ۱۳۵۹)
*[قسمت دوم] : دامون، دوره دوم، سال اول، شماره دوم، شماره مسلسل ۶ (۱۵ خرداد ۱۳۵۹)
*[قسمت سوم] : دامون، دوره دوم، سال اول، شماره سوم، شماره مسلسل ۷ (اول تیر ۱۳۵۹)
*[قسمت چهارم] : دامون، دوره دوم، سال اول، شماره پنجم، شماره مسلسل ۹ (اول مرداد ۱۳۵۹)
*دستور املای گیلکی [فراخوان دامون]، دامون، دوره دوم، سال اول، شماره ۱۵، شماره مسلسل ۱۹ (اول دی ۱۳۵۹)
*دستور املای گیلکی: [پاسخ به فراخوان دامون از ف.کیاسمی] دامون، دوره دوم، سال اول، شماره ۱۷، شماره مسلسل ۲۱ (اول بهمن ۱۳۵۹)
*دستور املای گیلکی : [فراخوان دامون] دامون، دوره دوم، سال دوم، شماره اول، شماره مسلسل ۲۹ (اول خرداد ۱۳۶۰)