گيلکي شئر ٚ جاجيگه ؤ دگرسن، ايمرۊ چۊمفارس ٚ مئن

اين متن پاسخیه که برای پرسشهای مهرداد پیله‌ور و مسعود پورهادی نوشتم. این دوستان این پرسشها رو پیرامون شعر گیلکی با من و چند نفر دیگر در میان گذاشتن و پاسخها رو در کانال تلگرامی گیله‌برازه منتشر میکنن. حالا میتونید متن کامل پرسشها و پاسخهای من رو در اینجا بخونید:

مهرداد جؤن، تي سؤالات ٚ سر مي آؤجان-ه بنويشتم. گيلکي بنويشتم چۊن فيکر کؤنم گيلکي شائرؤن ؤ گيلکي نيويشتنکسؤن أجي کمترين انتظاري کي شأنه دأشتن اينه کي گيلکي همرأ نيويشتن ؤ خؤندن ؤ فيکر گۊدن ؤ همه ته أجي مؤهمتر گيلکي هأزئن-ه خۊشؤن أجي سرأگيرن تا بأزين فرسه ديگرؤن ٚ نؤبه.
بنويشتم هأزئن؛ ائره نقد ٚ جا نيويسنم هأزئن. اين که چره نقد ٚ جا نيويسنم هأزئن، ائره مفصل تؤضيح بدأ دأنم: نقد ٚ جا گيلکي مئن چي شأنه گۊتن؟
ايسه چره أول سر ايشؤن-ه گۊته‌درم چۊن اي وؤت[۱] ٚ مئن مي جوابؤن ٚ مئن حقسأی بۊدم کي گيلکي شئر ٚ فضا-ا هأزنم. ارزۊ دأنم اي وؤت، خۊش ٚ خؤندنکس-ه بيأجه.

● تحولات شعرگیلکی بلحاظِ رویکردی(سوژه-فرم) در چه موقعیتی قرار دارد و نقش آن را در ارتباط با مطالعات گیلان‌شناسی و شکل‌گیری ادبیات داستانی چگونه می‌بینید؟

داستؤن ؤ شئر ٚ رابطه گيلکي مئن پۊر نئه. گيلکي داستان ٚ عؤمر خئلي کمتره ؤ اساسا جای ٚ ديگه شکل بيته. دۊنيا داستؤني أدبيات ٚ سايه جير، گيلکي داستؤن شکل بيته ؤ هۊ أول رۊزؤن أجي ترجۊمه اۊن ٚ مئن نقش دأشت. گيلکي داستؤن کمترين ماله ؤ تأثيره شئر أجي هأيته چۊن اۊ زمت کي گيلکي داستؤن سرأگيته، گيلکي شئر دئه گيلانشناسي مجلات ؤ تخصصؤصي محفلؤن ٚ مئن تنگه دکته بۊ.
بسچي گه گيلکي شئر ؤ گيلکي داستان ٚ مئن هأدأهأگير دبۊ. يپاره داستانؤن ٚ مئن پۊر پۊر ٚ گيلکي دۊبيتئه کي هادي غلامدۊست يا غلامحسن عظيمي داستانؤن ٚ مئن دئه تينيم. يا گاگلف مۊ حقسأی بۊده دأنم کي گيلکي داستان ٚ نثر ٚ مئن، مأمولي مظفري کارؤن ٚ فضا يأجي الهام بگيرم ؤ حتی نثر ئبه آهنگ ؤ وزن ئنگاره بينم. «عارۊس زۊمه» اؤسانه وانيويس ٚ مئن اي کار-ه پيش ببردم تا مي وؤت [متن] آهنگ بدأره. چي کلمات ٚ دؤجئن أجي چي جۊملأن ٚ کۊتا بلندي همرأ. ولي تا اؤره کي مۊ تينم دئن، گيلکي داستؤن خۊش ٚ مسير-ه شؤدره.

أمما فرسيم أصل ٚ سؤال ٚ سر؛ نۊدؤنم تي سؤال ٚ مئن سۊژه چي معني دئنه. أگه سۊژه فؤرم ٚ ورجه بمأ منظۊر ۱) دله [۲] ايسسه یا ۲) منظۊر فاعل ؤ گۊدنکسه یا ۳) مؤضۊع ؤ مضمۊن.
کاش سؤال أننی زنگتر بۊ. ولي أگه بخأم گيلکي شئر ٚ دگرسنؤن[۳] أجي بنويسم تينم بۊگؤم کي گيلکي شئر خۊش ٚ تاريخ ٚ مئن چنته دگرش [تحول] دأشت کي شايد ايشؤن ٚ مئن مؤهمترين دگرسن اي بۊ کي گيلکي شئر نيمايي شئر ٚ مئن راشي وابۊده ؤ خۊش ٚ تينش-ه آزميت بٚيته. اي دگرسن یا دگرش، خۊش ٚ همزمت تاريخي ؤ اقتصادي دگرشؤن ٚ همرأ ربط دأشت کي جامعه مئن کم‌کمی پا گیته دبۊ. گيلان ٚ مئن شأریت ؤ شأرنيشتن ؤ کالايي مۊناسبات ؤ «مئني طبقه» جمئت هأی ويشتر ؤ ويشتر بؤدبۊ ؤ اي مئنه گيلکي شئر أن اي دگرش ٚ مئن دگرسه.
انقلاب ٚ پسي أني هندئه يکته دگرش دأشتيم (هفتاد ٚ دهه) کي اين ٚ گب مفصله. ولي أگه بخأيم ايمرۊز ٚ گب-ه بزنيم مۊ هيچ دگرسن ؤ دگرشي نٚينم. اۊن چي گه دئه شأنه يک جۊر گۊلخؤنه‌يي زيويسه [۴] گه جامعه أجي سيوا دکته ؤ خۊش ٚ مئن خۊشئبه جريان‌شناسي ؤ سبک‌شناسي ؤ هأزئن [۵] ؤ بحث ؤ… دأنه.
شئر ٚ شکل ٚ سر گب بنه ؤ جرياني رادکئنه ولي اي جريانؤن ؤ سبکؤن-ه وختي فيچال بدي، اۊشؤن أجي مضمۊن بيرين هأنه کي اي مضمۊن خئلي اۊ شکل ٚ همپا نئه. «آتش! آتش!»[۶] مقاله مئن حقسأی بۊدم تؤضيح بدئم کي چۊتؤ گيلکي شئر هفتاد ٚ دهه پسي دکته يکته راشي مئن کي اي راشي مئن دئه خئلي تؤفير نۊکؤنه کي کۊ بيانيه يا جريان ٚ رچ-ه بگيريم. بخياله شکل ؤ دله [فؤرم ؤ مؤحتوا] مئن ٚ ايجؤنايي بايه بۊبؤ.
ولي چۊتؤ بنه کي شکل، دله أجي سيوا دککئه؟ بنه مگه؟ ائره فرسنيم هۊ گيلانشناسي تأثير ٚ سر. گيلانشناسي سؤننت ؤ نهادؤن خئلي زۊد گيلکي شئر ٚ فضا-ا چأگۊدن خۊشؤن ٚ شي. وضع هميشک ايتؤ نبۊ. ولي هفتاد ٚ دهه مئن، سانسۊر ٚ کارد ٚ جير، تۊ يا خأستي پؤست‌مؤدرنيستي نظريأن ؤ فؤرم‌بازي مئن دککي یا رسمي فرهنگ ٚ رامته-أ بمجي کي جؤز تباهي هيچ چي ندأشت. (محسن مخملباف، یکته نمۊنه‌أ اي تباهي أجي!)
گيلانشناسي اي مئنه بۊتؤنسه هم أدبيات ئبه سنگر بۊبۊن تا سانسۊر ٚ کارد اين ٚ دس ٚ بال-ه نبينه؛ هم بۊتؤنسه دۊمرته گيلکي شئر ٚ سياست-ه، ننويشته وانيويسه! ايسه شکل همه چي-ئه. چۊن گيلانشناسي فؤرم خأنه. چۊن زبؤن، گيلانشناسي به حرکت ندأنه ؤ زماتين[۷] نئه ؤ اين ٚ هدف جامعه مئن ٚ زبؤن نئه بلکي خأنه يک چي-ئه ثبت ؤ بايگاني بکۊنه، بأزين اۊن-ه فنئه ويترين ٚ پۊشت. گيلکي شئر شنه يکته دس‌چأگۊده[۸] فضای ٚ مئن کي دئه مردۊم ٚ حال ؤ رۊز ؤ زبؤن أجي دۊره.
شئر، زبؤن ٚ قاعدأن ؤ قانۊنؤن أجي هاوؤشتنه [۹]. ولي وختي زبؤن ٚ قانۊنؤن، دئه هيچ جا دننئه ؤ حاکميت ؤ رواج ندأنه، دئه چۊتؤ شأنه اي قانۊنؤن أجي هاوؤشتن؟
مثلا، وختي گيلکي وضعيت يک جۊره کي فارسي فترک ؤ ماله أجي مضاف ؤمضاف اليه یا صفت ؤ مؤصۊف ٚ جا جابجا بۊبؤ، ايسه شئر ٚ مئن چۊتؤ شأنه قانۊن-ه هاوؤشتن؟ کؤکته هاوؤشتن، أدبي هاوؤشتنه؟ هاوؤشتن ائره پس نيشتن نئه؟ أگه أصيلٚ گيلکي قانۊن-ه رعايت بکۊنيم هاوؤشتيم یا أگه اي أصيل ٚ قانۊن-ه هاوؤزيم؟ أگه خأ هاوؤشتن، چره تازه قانۊن-ه (فارسي ترتيب ٚ همرأ اسمي جرگه‌أن-ه دچئن) هانوؤزيم؟
خالي زبؤن ٚ قانۊن-ه هاوؤشتن ٚ گب نئه. تجرۊبه گب أن ايسسه. تجرۊبه یا بامۊته، یک چي-ئه کي حسسيه (أمه ۵ ته حس) ؤ اي حسسؤن ٚ هأيته چئن-ه سنتز گۊدن أن ايسسه؛ تجرۊبه چۊتؤ تينه شکل بگيره وختي شائر خۊش ٚ رۊزمره هأيته چئن-ه کمتر ؤ کمتر هي زبؤن أجي هأگينه؟ گيلانشناسي اي هأيتن ٚ مسير-ه هأی باريکتر أن کؤنه. هرچي کي جامعه مئن گيلکي کمرنگتر بنه، گيلانشناسي أني گيلکي مردن ٚ ناقۊس-ه قايمتر صدا دئنه. تا اؤره کي شائر، گيلکي شائر، فارسي ترجۊمه-أ سنجاق کؤنه خۊش ٚ گيلکي شئر-ه. ائره شائر أن خۊش ٚ گيلکي وؤت أجي واچرده [۱۰] بنه.
ايسه دئه شئر ٚ مئن، فارسي ترجۊمه أنديفه کؤنه[۱۱] چۊن ترجۊمه فأمسن ٚ کيليده ؤ شائر أن قبۊل بۊده کي گيلکي ارتباط ٚ شي نئه، فارسي ترجۊمه لازمه؛ جؤز اۊن، شائر ٚ نؤم أنديفه کؤنه چۊن دؤنيم گه حتی أمئه پؤست‌مؤدرن‌ترين شائرؤن أن کي «مؤلف ٚ مرگ» أجي گب زئنن چني خۊشؤن ٚ نؤم ٚ سر حسساسن!
اي مئنه گيلکي وؤت داخل ٚ آدم نئه. خالي يٚکته ليواسه. يٚکته تيتر. يٚکته سرفصل کي آنتؤلؤژئن ئبه بکار هأنه. يکته بيليته تا گيلکي شئر ٚ أنجۊمن -ه ديرين بأی نأ فارسي شئر ٚ أنجۊمن-ه.
اي شئر ٚ غياب ؤ دنبؤن، گيلکي زماتين أدبيات ئبه کم چي نئه! عجيبه کي أمئه شائر ٚ حس-ه تحريک نۊکؤنه؛ شائري گه خأ حساسترين حسسؤن-ه بدأره بخياله اين ٚ حسسي شاقٚی کۊلأبؤره.
يک زمت يپاره شئرؤن دأشتيم کي مردۊم زمزمه گۊدن ولي شائر ٚ نؤم-ه هي کس نۊدؤنس. پؤست‌مؤدرنيسم ؤ مؤلف ٚ مرگ ٚ گب أن نبۊ. قديم ٚ گبه. ألنی یک عالم شئر دأنيم کي أنجۊمنؤن ٚ مئن خاک خؤنن ؤ ايشؤن ٚ ترجۊمه ويشته بؤخؤنده بنه تا خۊشؤن. ولي ايشؤن ٚ شائرؤن ٚ نؤم همه جا تکرار بنه! مۊ اين ٚ نؤم-ه بنأم «شئر ٚ بۊرۊکراتيسم».
بدأ مثال أجي مي گب-ه واشکافم؛ هي جرياني کي أخيرا پيش بمأ مگه چي بۊ؟ هي جريان کي یکته پؤست-ه خانهٔ فرهنگ ٚ پيج أجي استؤري بۊده‌بۊم بۊته‌بۊم خنده دأنه ؤ عباس گلستاني واپۊرسئه‌بۊ کي اي پؤست ٚ مئن چي خنده دأشت؟ چۊن اۊ مؤضۊع أمئه گب-ه ربط دأنه بئتر بدئم هئره تؤضيح بدئم کي اۊ پؤست ٚ مئن چي خنده دأشت.
دۊمرته اۊ جلسه گۊزارش-ه ياد بأريم. يکته جلسه کي اۊن ٚ مئن شائرؤن شئر بۊخؤندن. اۊ جلسه گۊزارش ٚ وؤت، چنته شئر أجي گب زئدره کي أمه نۊدؤنيم ؤ نۊخؤنديم ؤ ندئيم. اۊ گۊزارش أمئبه مؤنتشر بۊبؤ کي اۊ جلسه مئن نئسأبيم.
گۊزارش ٚ بنويشتکس خئلي دۊس دأنه کي نالازم اطلاعات هأدئه. مۊ خؤندنکس أن اي نالازم اطلاعات-ه خؤنده‌درم. گۊزارش گۊنه «عباس گلستانی پرسشهایی مطرح کرد» ايسه چره؟ گۊزارش گۊنه «با هدف رفع ابهام در بعضی سطرهای شعر»ي گه أمه نۊدؤنيم کۊ شئره ؤ کۊ ابهامه ؤ تازه اصلا نفأمنيم چره يکته شئر ٚ مئن ٚ ابهام خأ رفع بۊبۊن!
جالب اينکه گۊزارش گۊنه اۊ پۊرسشؤن ٚ طرح گۊدن ٚ پسي، «با موافقت شاعر» اۊ ابهام حل بۊبؤ!
تا اي لحظه أمه کي اي بۊرۊکراتيک گۊزارش-ه خؤنده‌دريم نأ دؤنيم شئرؤن چيسن نأ دؤنيم پۊرسشؤن چي بؤن نأ دؤنيم اصلا چره ابهام شئر ٚ مئن بده؟ ولي اي گۊزارش أمئبه مؤنتشر بۊبؤ. بنه مگه؟!
بأزين هي گۊزارش گۊنه کي پیمان نوری بۊته کي اي شئر (کي أمه نۊخؤنديم اي شئر-ه) خۊش ٚ شائر ٚ خلاقيت ؤ شئر ٚ وأسي يکته «امتياز» محسۊب بنه.
اي گۊزارش ٚ مئن خالي «نؤم» أهميت دأنه؛ نؤمؤن ؤ اعتبار ؤ امتياز ؤ رد ؤ تأييد. نأ شئر، نأ وير، نأ کلمه، هيچ هيچ هيچ.
اي گۊزارشؤن پيشايين [۱۲] آنتؤلؤژي به بنويشته بؤدرن تا شايد آنتؤلؤژي ؤ فهرستؤن ٚ مئن أمئه ديوانسالار شائر-ه جاودؤنه بکۊنه.
اين که چره اۊ گۊزارش مئبه خنده‌دار بۊ عجيب نئه. اينکه چره اۊ گۊزارش شائرؤن ئبه خنده‌دار نئه عجيبه. کي ألبته هيتؤ شأنه فأمسن کي أمئه گيلکي شئر ٚ وضعيت چۊتؤره.
چۊتؤ شأنه اي همه جريانات ٚ مئن کي همديگر ٚ همرأ رقابت دأنن کي کؤکته ويشته چن‌صدايي ؤ دؤمؤکراتيک ؤ متکثر ؤ پؤست‌مؤدرن ؤ غير ٚ ايدئؤلؤژيک بۊبۊن، چۊتؤ شأنه دقيقا هي فضا ايتؤ پۊر پۊر ٚ نؤم ؤ منيت ؤ بۊرۊکراتيزم ؤ ايدئؤلؤژي بۊبۊن؟

نيما خۊش ٚ شئر ٚ مئن بۊتؤنسه وير ؤ أنديشه-أ جريان بدئه ؤ اي کار-ه زماتين زبؤن ؤ زماتين وير أجي پيش ببرده. ولي وختي اين ٚ نثر-ه نياکؤني حلئه اۊن ٚ مئن آشۊب ؤ ورأشين تيني بٚیني. گيلکي شئر ٚ مئن أن نيمايي جۊمبش بۊتؤنسه دۊمرته امرۊز ٚ أنديشه-أ شئر ٚ مئن وؤجه. اينکه امرۊ خأ چي بۊبۊن أمئه کار، آؤجا شايد جامعه باخي قسمتؤن ٚ مۊرسؤن آؤجا بۊبۊن.

ولي اين-ه دؤنم کي أمئه پؤست‌مؤدرنترين شائر ٚ دس أن أگه کاغذ هأدي بۊگؤی يکته نامه بنويس ارشاد ئبه يا شهردار ئبه، اۊن ٚ وؤت ٚ مئن تينين «با عرض سلام» ؤ «خواهشمند است» ؤ «بدينوسيله» بينين چۊن اين ٚ شئر ٚ مئن أن شکل ؤ فؤرم بي وير ؤ شناخت چأگۊده بۊبؤ ؤ نثر ٚ مئن شأنه اين-ه بئتر دئن.
أدبيات ٚ وؤشکسن [۱۳]، يپاره اجتماعي ؤ تاريخي دگرش خأنه ؤ اي دگرشؤن خئلي زمته کي دۊنيا مئن سرأگيته ولي حلئه خأ ويشته دپار بۊبۊن تا بنا گۊدن. بنا گۊدنکس خأ هي تۊفان ؤ ورأشين‌بمأ اؤضاع ٚ مئن خۊش ٚ تازه بنا-ا چأکۊنه.
گۊنن اي دۊنيای ٚ مئن کي أمپرياليستي سرمايأن دئه جهاني بۊبؤن ؤ سياره-أ دٚيته دأنن، اي دۊنيای ٚ مئن کي ديجيتاليزم أجي نۊبؤنينؤن بؤنين بؤدره، اي دۊنيای ٚ مئن کي انسان ٚ دئباري نأجأن نۊبؤنين بۊبؤره، گۊنن اي دۊنيا، شئر-ه پس زئنه ؤ دۊر تؤدئنه.
مۊ أمما سراوان ؤ خۊزستان ؤ لۊرستان ٚ مردؤم ٚ مچه سر أجي بشتؤسم کي شئر خؤندن ؤ شئر خأستن. نأ.اۊن چي گه أمئه قرن خۊدي دريای ٚ مۊرسؤن تؤدئنه درياکۊل، بد ٚ شئر ؤ بد ٚ شائره. اۊ شائري کي آنتؤلؤژي ولگؤن ؤ جوايز ؤ جشنوارأن ٚ فهرستؤن ؤ نالازم گۊزارشات ٚ مئن وامجنه بلکي «ثبت در پرونده»‌ جاودؤنه بۊبۊن.

مي گب-ه دبدم يکته دبسکه مئن بۊگؤم کي گيلکي شئر، جامعه زماتين دگرشؤن أجي عقب دکته چۊن يک جا گير بۊده. اي گير گۊدن، ألبته خۊد ٚ شائرؤن-ه أذئت نۊکؤنه بلکي شايد راضي أم بۊبۊن کي جلسات هننأ ؤ نقد ؤ بؤزؤرگداشت ؤ مراسم ٚ بازار أن داغه. ولي خئلي راحت شأنه دئن کي هيتؤ گه رۊزارۊز جوؤنؤن ؤ نؤجوؤنؤن ٚ مئن ويشتر ؤ ويشتر گيلکي-ئه رۊ أرده‌درن، ولي گيلکي شئر نۊتؤنسه اي دگرش ٚ مئن اتفاقي رقم بزنه ؤ همچنان خۊش ٚ گۊلخؤنه مئن جريان‌سازي کأدره ؤ هۊ قديم ٚ بحثؤن ٚ سر پس ؤ پيش شنه. گيلکي خط ٚ ماجرای ٚ مۊرسؤن[۱۴] کي درحالي گه خئلي اتفاقات دکته ؤ دکته‌دره ؤ گيلکي خط ٚ مئن يکته پيله دگرش پيش بمأ، گيلکي شائرؤن ؤ گيلکي گيلانشناسؤن (کي أولي دؤوؤمي أجي اعتبار هأگينه ؤ هر دؤته دانشگاهي گيلانشناسؤن أجي اعتبار هأگینن) اۊن أجي غافلن يا اۊن-ه انکار کؤنن يا أمئه دئباري وؤتؤن کي خئلي ساله جوؤن ٚ نسل اۊن ٚ سر هامۊته‌درن [۱۵] ولي أمئه شائرؤن يا اۊن أجي بيخبرن يا اۊن-ه انکار کؤنن يا يکچي دۊرادۊر بشتؤسه دأنن يا زماتين دانش ؤ سياست کي أمئه شائرؤن خۊشؤن ٚ زيندگي مئن فرسنگ فرسنگ اۊن أجي دۊري کؤنن ؤ گۊلاز دأنن کي ايدئؤلؤژيک ؤ سياسي ؤ تاريخ مصرف دار نئن!
وختي جامعه مئن-ه نيگا کؤنم اينم گه اي تازه بمأ نسل کي رپ ٚ مۊزيک ٚ مئن هيتؤ بککي ويريس گيلکي وؤت ٚ مئن پيش شؤدره، چني تجرۊبه ؤ خطر کأدره! اي زبؤن ٚ همرأ چي کارؤن کأدره کي گيلکي شئر ٚگۊلخؤنه مئن اۊن أجي خبر نئه. اي نسلي گه گاگلف نۊزده بيس سال دأنه، خۊش ٚ أدبيات ٚ همرأ خئلي آشنا نئه ؤ اي زبؤن-ه کم‌کمی جلفتر آمۊته‌دره ولي هي ضعف ٚ همرأ، زبؤن ٚ همرأ جامعه مئن جؤنکنش دأنه. ألبته خأ اي نسل-ه گيلکي أدبيات ٚ تيۊکاليئن ٚ همرأ آشنا گۊدن ولي بعيد دؤنم اي يک دهه مئن اۊ نسل ئبه خئلي خۊراکي بدأريم. مخصۊصا کي گيلکي شئر (هۊتؤ کي «آتش! آتش!» ٚ مئن تؤضيح بدأم) هرچي گه گيلکي داشتنداري وظيفه-أ گردن بيته، سياسي ؤ اجتماعي وظايف أجي در بۊشؤ ؤ کم‌کمي گيلکي شئر ٚ بلاغت أني ويشتر ؤ ويشتر، جامعه مئن ٚ گيلکي أجي دۊرأبؤ.
خئلي سخته کي هم بخأی زبؤن ٚ قانۊن أجي بيرين بزني، هم ناچار ببي أول هۊ قانۊن-ه تي خؤندنکس-ه بامۊجي. اي سختي، فلسفي ؤ سياسي ؤ تاريخي سواد خأنه باني تيج ٚ حسس! خأ دئن امرۊز شائر چني ايشؤن-ه دپيچاره [۱۶] ؤ چني اين ٚ ذهن ايشؤن ايشؤن-ه درگيره ؤ چني خۊش ٚ نؤم ؤ جاجيگه ؤ خۊش ٚ «ايگؤ» ؤ منيت ٚ همرأ درگيره.

● نوجویی در شعر گیلکی را چطور می‌بینید؟
نؤ خأستن ؤ نؤ ٚ دۊمبال وامتن چيسه؟ اي «نؤ» چي چي-ئه اشاره کؤنه؟ زبؤن؟ شئر ٚ قالب؟ شئر ٚ مضمۊن؟ تکنیک؟ تاريخي ؤ فلسفي چۊمفأرس؟
گيلکي شئر، حلئه دۊنیا مئن ٚ تازه رسانأن ؤ تازه مديؤمؤن ٚ همرأن بقایده آشنا نئه. یا شائر ذؤق کؤنه ؤ«ایمۊجي» (emoji) همرأ شئر چأکؤنه یا حلئه ناشرؤن ٚ ورجه بپا ایسأ کي این ٚ کتاب چاپ بۊبۊن.
شئر أگه قراره اۊ پاکیۊنه سر سوار ببۊن کي آدم-ه وصلأکؤنه خۊش ٚ جامعه ؤ طبیعت-ه، خأ بینیم جامعه ؤ طبیعت ٚ مئن چي نؤ بۊبؤ! بأزین خأ دئن اۊنچي گه جامعه ؤ طبیعت ٚ مئن دگرسه ؤ نؤ وابؤ أصلا چني شائر ٚ شئر ٚ مئن پاماله دأنه؟ مي نظر اینه گه گيلکي شئر ٚ مئن، نؤ وابؤن ؤ نؤ خأستن، هۊنقدر پیش بۊشؤ کي شائرؤن ٚ سیاسي ؤ اجتماعي زیویس ٚ مئن شأنه نؤ خأستن ؤ نؤ وابؤن-ه دئن. تقریبا هیچ چي! (جؤرتر أمئه زماتين دگرشؤن أجي گب بزئم.)

● شعر گیلکی در یکی دو دهه‌ی اخیر، بلحاظِ رویکرد، سوژه، فرم، محتوا و ساختار، چه تفاوت‌هایی با گذشته داشته و آیا توانسته از این منظر، مارا با تحولاتِ بروز و تازه‌ای روبرو سازد؟
هۊتؤ کي پیشتر سؤال-ه جواب بدأم، ائره أن هندئه نیویسنم. گيلکي شئر ٚ سۊژه (أگه سۊژه-أ فاعل ؤ وینا ؤ گۊدنکس بگیریم) خئلي دۊنیا مئن دننئه. مي منظۊر این نئه کي چره رۊز ٚ تفاقؤن شئر ٚ مئن دۊخؤنکه ندأنن یا زماتین کلمات شئر ٚ مئن نمأن. بمأن! ولي اي کارؤن یکته شئر-ه زماتین (معاصر) نۊکؤنه.
یکچي کمه گه یک مرحله پیشتر ٚ شی ایسسه. شائر چۊتؤ دۊنیا-ا پیرأسته دره؟ چۊتؤ تماشا کؤنه؟ شائري گه پؤست مؤدرنیسم ؤ نیویشتنکس‌ ٚ حذف ؤ مردن این ٚ شؤعاره، چۊتؤ تینه خۊش ٚ نؤم ؤ «برأند» ؤ نؤم ؤ نۊشؤن این ئبه حیاتي بۊبۊن؟
شائر چۊتؤ تینه فلسفه ؤ سیاست ٚ مئن خالي یکته رادوار بۊبۊن ؤ هرته باغ أجي یکته گۊل بچینه ؤ خۊش‌ ٚ ورجه خیال بکۊنه زرنگي کأدره ؤ خۊش ٚ تمؤم ٚ مۊرغؤنأن-ه یکته زیبیل ٚ مئن دچئه‌دننئه (ایدؤلؤژي ؤ کلان‌روایت أجي دۊري کأدره خۊش ٚ قؤلي!) بأزین زماتین انسان ٚ درد ؤ رنج ؤ تنایي ؤ نأجه ؤ اۊمید أجي گب بزنه. تازه گبي بزنه کي زبؤن ٚ هرماله فضا يأجي (گۊزارش ؤ خبر ؤ مقاله ؤ تبلیغ ؤ تحلیل ؤ مؤفقیت ٚ کلاسؤن ؤ مؤفقیت ٚ روانشناسي ؤ مؤثبت‌اندیشي ایدؤلؤژي ؤ…) هاوؤزه! کي تجرۊبه نۊشؤن بدأ ويشتري مننئن هاوؤزن ؤ دکئنن هي ژانرؤن ٚ مئن.
عجیب نئه وختي ویتگنشتاین ٚ فارسي وگردؤنکس وختي خۊش ٚ شئرؤن-ه چاپ کؤنه همه تأجۊب کؤنن کي چۊتؤ بنه کي یک نفر کي ویتگنشتاین ترجۊمه بۊده دأنه، ایتؤ مؤبتذل شئر بنویسه تازه چاپ أن بکۊنه! ولي مي نظر اي تأجۊب ندأنه. أگه قراره شئر أمئه آگاهي ؤ دؤنایي ؤ واخؤي-ئه کي دۊنیا يأجي دأنیم، بؤحراني بکۊنه ؤ اي دؤنایي ؤ واخؤیي-ئه هأزنه (هۊتؤ کي دۊغ-ه هأزئنن تا کره آؤ أجي سیوا بۊبۊن)، شائر خأ دپیچار بۊبۊن. شائري گه مملکت-ه آؤ برده‌دره ولي نمایشگا کتاب این ئبه کعبه‌أ کي هر سال خأ طواف گۊدن ؤ هفته هف رۊز اي جلسه ؤ اۊ بؤزؤرگداشت ؤ اي سمینار محله‌مجي کأدره، هأزئن پیشکش، حتی فؤرصت نۊکؤنه هي دأشته‌بؤ دؤنایي-ئه بقایده بشناسه چۊن همه چي این ئبه تیکه تیکه ؤ جؤزي ایسسه ؤ پیشاپیش هر جۊر تمؤميت ؤ پیله تصویر این ئبه چتینه! گۊلاز کؤنه پيله روايت أجي فراريه. أمئه شائر هني خۊش ٚ من ٚ همرأ درگيره کي بعيد دؤنم حلئه حلئه سر بلندأکۊنه خۊش ٚ خؤندنکس ؤ مردۊم-ه بينه.

● برگردان یا ترجمه‌ی شعرگیلکی چه نقشی در ارتباط با مخاطب و نیز گستردگیِ آن دارد؟
هۊ آتش آتش ٚ مقاله مئن مي نظر-ه بنویشته دأنم کي وختي شائر خۊش ٚ گيلکي شئر-ه یکته فارسي ترجۊمه سنجاق کؤنه، یأني گۊته دره منم دؤنمی کي اي زبؤن بمرده دؤنم شمه نۊخؤنین، بأین فارسي-ئه بۊخؤنین تا بینین گیلکي مئن چي بۊدم! گيلکي مئن أن هیچ چي نۊده. جؤرتر أن مي جواب ٚ مئن مفصل ترجؤمه أجي گب بزئم. مگه اينکه شمه منظۊر اۊ جۊر ترجۊمه بۊبۊن کي نأ شائر يا شائر ٚ سفارش أجي بلکي وگردؤنکس ٚ ميل ؤ اختيار أجي بۊبۊن کي اۊن ٚ بحث سيواا.

لايجؤن
ورگ
۱۵۹۵ ورفن ما

۱- وؤت: متن. text. وؤتن (بافتن) ٚمصدر أجي.
۲- اي وؤت ٚ مئن فؤرم ؤ محتوا جا شکل ؤ دله بنويشتم.
۳- دگرسن يا دگرش: تغيير و تحول. فرگشت و تطور.
۴- زيويس زيويسن ٚ مصدر أجي هأنه ؤ بۊرده (ماضي) بنه (ستاک) ايسسه ؤ گالشؤن «مؤرد ٚ زيويس» (مرگ و زندگی) مئن کارأگينن. هم مؤرد هم زيويس ائره بۊرده بنه (ستاک ماضی) ايسسن.
۵- هأزئن بنه نقد. ائره تؤضيح بدأم کي چره نقد ٚ جا هأزئن کارأگينم:
http://v6rg.com/?p=12866
۶- آتش! آتش! (نگاهي انتقادي به وضعیت شعر گیلکی)
http://v6rg.com/?p=12382
۷- زماتين: معاصر.
۸- دسچأگۊده: مصنوعی.
۹- هاوؤشتن (أمر: هاوؤز) بنه تخطي گۊدن ؤ تجاوز گۊدن. هاوؤزا: متجاوز. اي فعل أمئه دئباري وؤتؤن ٚ مئن بمأ دأنه.
۱۰- منتزع. آبستراکت. ائره-أ بينين: گيلکي وؤت ٚ توشکه
http://v6rg.com/?p=6500
۱۱- أنديفه گۊدن: اهميت داشتن. أنديفه گيتن: اهميت دادن.
۱۲- پيشايين: آينده. تفسير کتاب الله ٚ مئن «المستقبل» ٚ جا بمأ دأنه: پيشايين زمونيها
۱۳- شکوفايی. شکفتن.
۱۴- ائره-أ بينين:
http://v6rg.com/?p=12602
۱۵- هامۊتن ؤ هامۊجش کي آمۊتن أجي هأنه: پژوهش، تحقيق.
۱۶- دپيچار: مجهز.