گیلکی زوان ۲-۴

آن‌چه تحت عنوان «گیلکی زوان» در ورگ می‌خوانید، ترجمه‌ای‌ست از کتاب The Gilaki Language نوشته‌ی و.س. راستارگؤوا (В.С. РАСТОРГУЕВА)، آ.آ. کریمؤوا (А.А. КЕРИМОВА)، آ.ک. مأمدزاده (А.К. МАМЕДЗАДЕ)، ل.ای. پریئنکؤ (Л.А. ПИРЕИКО)، د.ای. ادئلمن (Д.И. ЕДЕЛьМАН) که توسط رؤنالد م. لاکوود (Ronald M. Lockwood) از روسی به انگلیسی ترجمه و توسط انتشارات دانشگاه اوپسالا (Uppsala) منتشر شده است و شما در ورگ ترجمه‌ی گیلکی آن را خواهید خواند. این بار قرار است برای نخستین بار به زبان گیلکی درباره‌ی گیلکی بخوانیم و این تلاش و آزمایشی‌ست در راستای به کار گیری این زبان در خدمت خودش. فکر و ابتکار ترجمه از نسخه‌ی انگلیسی کتاب متعلق به خانم دکتر تهمینه گیلانی، استادیار زبان و ادبیات انگلیسی بود که در همکاری مشترکی با ورگ پی گرفته خواهد شد.
بی‌شک در این ترجمه‌ی مشترک، اشتباهات و زیاده‌روی‌ها و کم‌کاری‌های زیادی وجود دارد که تنها با راهنمایی‌ها و یادآوری‌ها و انتقادهای شما بر ما آشکار خواهد شد.
(بخش‌های پیشین: 3 و 1-4)

4-2: وندچربانی[1]

پسوندؤنی گه کلمه چاکؤنن

۱) i (مصوتؤنˇ پسی yi و gi بنه) یکته واجوردار[2] پسونده کی ای جور جیگه‌ٰن أنه:
الف. نامؤن و صفتؤنˇ جی واچرشْ نام[3] چاکودن: راحتی (råhəti) راحتˇ جی، دوزدی (duzdi) دوزدˇ جی، پیری (piri) پیرˇ جی، خوشگیلی (xušgili) خوشگیلˇ جی، سادگی (sådəgi) ساده جی و تنهایی (tənhåyi) تنها جی؛
ب. نامؤنˇ جی صفت چاکودن: دیهاتی (dihåti) دیهاتˇجی، شخصی (šəxsi) شخصˇ جی، وورودی (vurudi) وورودˇ جی، آخری (åxəri) آخرˇ جی و کشی (kəši) کشˇ جی؛
ج. تویم کلمه‌ٰنˇ جی قئید چاکودن: بیخودی (bixudi) بیخودˇ جی، ایدفایی (idəfayi) ایدفا جی، گاهگاهی (gåhgåhi) گاهگاهˇ جی؛
د. کارˇ نامؤنˇ[4] مئن کی تویم کلمه‌ٰنˇ جی چاگوده ببؤن کی خودˇ ای تویم کلمه‌ٰن نامؤن و هسا بنه‌ٰنˇ جی چاکوده ببؤن: پتنگ‌زنی (pətəng-zəni) پتنگ و زن («زئن»ˇ بنه) جی، برنج‌چینی (bərənǰčini) برنج و چین («چئن»ˇ بنه) جی.

۲) «ə» یکته پسوند کی امروزه اونأ جی کمتر واژه چاگودن‌ئبه  استفاده کونیم. ای پسوند نام و صفت و قئید چاکؤنه: پره (pərə) پرˇ جی، آرده (årdə) آردˇ جی، کشه (kəšə) کشˇ جی کی خودˇ کشه نی «کشئن»ˇ هسا بنه ایسه، خرخره (xərxərə) کی خرخرˇ خؤندش‌کلمه جی چاکوده ببؤ، سبزه (səbzə) سبزˇ جی، پیسخاله (pisxålə) پیسخالˇ جی، نیمیزگره (nimizgərə) گیره جی: «نیم از گیره» (یکته کوچتای مقیاس، طولˇ مئن).
پسوندˇ «ə» یه پاره کلمه‌ٰنˇ جی نامˇ مصغّر چاکؤنه: پسره (pəsərə) پسرˇ جی، جوانه (ǰəvånə) جوانˇ جی، زنأکه (zənakə) زنأکˇ جی؛
۳) «ək» یا «ak» یکجور پسونده کی کلمه‌ٰنه کوچیکأ کؤنه یا ایشؤنه عاطفی کؤنه: طیفلک (tiflək) طیفلˇ جی، جوانک (ǰəvånək) جوانˇ جی، پیرزنأک (pirəzənak) پیرزنˇ جی، چالکه (čåləka) چاله یا چالˇ جی، مردأک (mərdəkak) مردˇ جی و پیرزنأک (pirəzənak) پیرزنˇ جی.

۴) «ay» یه پاره کلمه‌نه دچکنه و اوشؤنه آشنا کؤنه: مردأی (mərday) مردˇ جی، پیرمردأی (pirəmərday) پیرمردˇ جی، پیرزنأی (pirəzənay) پیرزنˇ جی.

۵) «čə» نامؤنه دچکنه و اوشؤنˇ معنیه کوچیکأ کؤنه: قالیچه (ɣåličə) قالی جی، دفترچه (dəftərčə) دفترˇ جی، چارپاچه (čårpåčə) چار و پا جی کی چارزانو نیشتن معنی دئنه.

۶) «či» یکته پسونده کی نامؤنˇ جی، بودن‌کس و عاملˇ نامه چاکؤنه: لؤتکاچی (lotkači) لؤتکا جی، تیلفونچی (tiləfunči) تیلفونˇ جی، تماشاچی (təmåšåči) تماشا جی، چاپؤچی (čåpoči) چاپؤ جی کی سارق معنی دئنه.

۷) «dan» یکته پسونده کی یکجور کلمه چاکؤنه کی محفظه و جا و قوطیه معنی دئنه و کم به‌کارایته‌بنه: چایدان (čaydan) چایˇ جی، چرنیلدان (černildan) چِرنیل (جؤهر)ˇ جی.

۸ ) «gər» یکته پسونده کی کمتر واجوردار ایسه و نامؤنˇ جی گودن‌کس چاکؤنه: کارگر (kår(ə)gər) کارˇ جی.

۹) «går»  یکته پسوندˇ واجوردار ایسه کی واچرش‌نام چاکؤنه: روزگار (ruzəgår) روزˇ جی.

۱۰) «ur» یکته پسوندˇ واجوردار ایسه کی نامؤنˇ جی گودن‌کس چاکؤنه: موزدور (muzdur) موزدˇ جی.

۱۱) «əš» یکته پسونده کی اینˇ واجور کمتره و یکته فعلˇ هسا بنه جی هو فعلˇ کارˇ نامه چاکؤنه: گردش (gərdəš) گردˇ جی کی گرد «گردسن»ˇ هسا بنه ایسه، وارش (vårəš) وارˇ جی کی وار «وارستن»ˇ هسا بنه ایسه.

۱۲) «vår» یا «bår» یک‌جور پسونده کی اینˇ واجور کمتره و نام و صفتی چاکؤنه کی یکته مسمک یا کیفیتˇ جی چاکوده ببؤ کی اینˇ شی ایسه: خانوار (xånəvår) خانه جی، اومیدوار (umidvår) اومیدˇ جی و نازبار (nåzbår) کی ضایع و لوس معنی دئنه، نازˇ جی.

۱۳) «əki» و «iki» یکته پسونده کی کمتر واجور دأنه و دووالینه گودنˇ جی، یکته تویم کلمه بودته کارˇ جی نام یا صفت یا قئیدˇ حالت چاکؤنه: شالکی/شالیکی (šaləki/šaliki) شالˇ جی، آبکی (åbəki) آبˇ جی، زیرزیریکی (zir-ziriki) زیرزیرˇ جی.

۱۴) «anə» یکته پسودˇ واجوردار ایسه کی نام چاکؤنه: مؤرغانه (morɣanə) مؤرغˇ جی.

۱۵) «u» یکته پسونده کی اینˇ واجور کمتره و نامؤنˇ جی صفت چاکؤنه: گازو (gåzu) گازˇ جی.

۱۶) «o» یکته پسونده کی اینˇ واجور کمتره و یکته کارˇ نامه فعلˇ هسا بنه جی چاکؤنه: چاپؤ (čåpo) چاپ («چاپستن»ˇ هسا بنه) جی.

جیرنویس:
[1] چربانئن یعنی اضافه گودن، علاوه گودن. وند نی هونیایسه کی پیشوند و پسوندˇ مئن دره. Affixation.
[2] Productive. واجور داشتن یعنی غنی بؤن. وختی یکچی واجور دأنه یعنی تینه ویشترأبون یا خو مورسؤن‌چی‌ئه هنده چاکونه.
[3] Abstract. اینکه چره ابستراکت یا انتزاع یا تجردˇ جا واچرش بمأ ائره توضیح بدأ: http://v6rg.com/?p=6500
[4] Nouns of action.