خبرگزاری جمهوری اسلامی، روز سهشنبه ۱۱ بهمن، از قول شهروز قلینژاد رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا خبر داد که به دنبال ناموفق بودن اجرای طرح تکثیر در اسارت گوزن زرد در سایت طبیعتگردی پناهگاه حیات وحش لوندویل، دو رأس گوزن زرد ایرانی که در این پناهگاه باقی مانده، به منظور ساماندهی گوزن زرد ایرانی و با هدف پایش مستمر وضعیت سلامتی آنها، به سایت مجتمع تفریحی آموزشی ایثار در استان البرز انتقال داده میشوند.
این مقام مسئول، شرایط اقلیمی و محیطی، مناسب نبودن زیستگاه خاص گوزنها، شرایط نامناسب در وضعیت پوشش خاک، گیاه و رطوبت هوا را از جمله دلایل ناموفق بودن این طرح در راستای نگهداری و تکثیر گوزنهای زرد در آستارا برشمرد. در حالیکه اصغر خودكار رئیس سابق محیط زیست آستارا در اول اردیبهشت ۱۳۸۷ که ۱۱رأس گوزن زرد ايرانی در این منطقه رها شدند، گفته بود: «سلامت آنها نسبت به گوزنهايی كه در زيستگاه كشورهای ديگر به سر میبرند بيشتر و آستارا نيز مناسب با شرايط اين گونهها است»!
و طبق برنامه میبایست این گوزنهای زرد ایرانی که از گونههای در معرض خطر انقراض (EN) کشور محسوب میشود، از همان سال ۸۷ زاد و ولد میکردند. اما حالا تنها دو راس از گوزنهای باقیمانده نیز از استان خارج و به بهانهٔ پایش مستمر وضعیت سلامتی، به یک هتل در کردان کرج واگذار شدهاند.
مجتمع تفریحی آموزشی ایثار، از گروه هتلهای کوثر به عنوان یکی از سازمانهای اقتصادی بنیاد شهید و امور ایثارگران است و مشخص نیست، به چه دلیلی، علیرغم مخالفتهای انجمنهای محیط زیست سایر استانها با انتقال گوزنهای زرد به این هتل که پیشتر خواهان گوزنهایشان بوده، باز هم گوزنهای زرد گیلان را به آنجا منتقل کردهاند؟ و مشخص نیست که بر اساس چه قانونی و تحت چه شرایطی این انتقال انجام میگیرد؟
رئیس ادارهٔ محیط زیست شهرستان کرج در بهمن ماه جاری به خبرگزاری ایسنا گفت: مسئولان مجتمع تفریحی ایثار از حدود چهارماه پیش به دنبال دریافت مجوز برای انتقال تعدادی گوزن زرد به محوطهٔ این مجتمع هستند. و با وجود اینکه صدور این مجوز با مخالف برخی حامیان محیط زیست شهرستان بجنورد مواجه شده بود، وی این مخالفتها را فاقد پایه و اساس منطقی دانست و چندی پیش مجوز انتقال این گوزنها از پارک پردیسان بجنورد به این مجتمع صادر شد.
چنان که ادعا شده در مجتمع تفریحی ایثار از سالهای پیش گونههای مختلف جانوری نگهداری میشوند، و از سخنان رئیس ادارهٔ محیط زیست شهرستان کرج چنین بر میآید که در خلا قانونی موجود دربارهٔ حیات وحش تصمیم گیری برای انتقال گونههای جانوری از سوی سازمان محیط زیست کشور انجام میگیرد و ادارات کل استانها در این خصوص دخالتی ندارند و صرفاً به عنوان مشاور عمل میکنند.
در حالیکه اصل چهل و هشتم قانون اساسی اذعان دارد در بهرهبرداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در سطح استانها و توزیع فعالیتهای اقتصادی میان استانها و مناطق مختلف کشور، باید تبعیض در کار نباشد، به طوری که هر منطقه فراخور نیازها و استعداد رشد خود، سرمایه و امکانات لازم در دسترس داشته باشد.
همچنین این نوع نقل و انتقالات غیرقانونی و دستبرد به حیات وحش استان که بدون شفافیت مالی انجام میشود، بهنوعی در جهت کالایی کردن منابع طبیعی کشور است که با اصل پنجاه قانون اساسی نیز مغایرت دارد. کالاییسازی طبیعت نیز یکی از مهمترین علل بحران کنونی محیط زیست است.
استاندار گیلان، که مدعی نگاه ویژه به مسائل منابع طبیعی و زیست محیطیست و علیرغم اینکه سیاستهای دولت یازدهم هنوز در همهٔ قلمروهای محیط زیست بهتمامی مشخص نشده و دارای ابهام و خلا قانونی فراوانیست – که باعث چنین عملکردی از سوی مدیران ناکارآمدی که پاسخگو هم نیستند، میشود – گفته: در طول مسئولیت بنده در گیلان تاکنون طرحهای جدیدی که منجر به تخریب منابع طبیعی شده مجوز نگرفتهاند. چرا در قبال مرگ گوزنهای لندویل و انتقال دو گوزن زرد ایرانی به خارج از استان سکوت کرده است؟
رئیس ادارهٔ حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا، طرح تکثیر در اسارت گوزن زرد در سایت طبیعتگردی پناهگاه حیات وحش لوندویل را ناموفق ارزیابی کرده و بیاشاره به حقیقت تلخی که در این زیستگاه طبیعی حیات وحش گیلان در جریان است گفته: تعدادی از این گوزنها طی سالهای اخیر به دلیل کهولت سنی تلف شدند. وقتی زاد و ولدی صورت نگرفته و ۲ رأس از یازده رأس گوزن زرد باقی ماندهاند، یعنی تعداد ۹ راس تلفات یک گونهٔ در معرض خطر انقراض، طی فقط هفت سال!
اما این همهٔ حقیقت نیست. دلیل اتلاف گوزنهای زرد نه کهولت سن، بلکه دفن زبالههای شهری و بیمارستانی شهرستان آستارا در این پارک جنگلی حفاظت شده است. کارشناسان حیات وحش معتقدند گوزنها به دلیل کمتحرکی، افسردگی شدید و فقدان تغذیهٔ سالم به بیماریهای کشنده مبتلا شدهاند و از دست رفتهاند، نه به دلیل کهولت سن.
سازمان محیط زیست گیلان و ریاست محیط زیست آستارا باید پاسخگو باشند که چرا منطقهٔ حفاظتشدهٔ لوندویل به محلی برای دفن زبالههای شهری و بیمارستانی و مکانی برای دستاندازی افراد سودجو تبدل شده است؛ به نحوی که از ۹۴۰ هکتار سطح این منطقه، ۳۴۰ هکتار آن توسط ارگانها و برخی افراد تصرف شد و سندهای متعددی هم برای این اراضی ملی صادر شده است.
جدا از اینکه انتقال دو راس گوزن باقی مانده به مرکزی تفریحی، به بهانهٔ نگهداری بهتر از آنان -که هیچ سندی هم مبنی بر کیفیت نگهداری از حیات وحش کشور در هتلهای بنیاد شهید در دسترس نیست- تخریب محیط زیست در پروژههای به اصطلاح احیای محیط زیست و به دست بخش خصوصی در گیلان به روالی عادی تبدیل شده. قطع مکرر و غیرقانونی درختان جنگلهای کهنسال هیرکانی برای احداث سد شفارود نمونهٔ دیگری از این رویکرد تخریبی است.
چنانچه اشاره شد، انتقال گوزنهای زرد به خارج از استان، با اهداف تجاری بوده و خلاف قانون است. محمد مالجو (اقتصاددان) مینويسد: «اصل پنجاهم قانون اساسی بر ممنوعیت فعالیتهای اقتصادی و غیراقتصادی که با تخریب جبرانناپذیر محیط زیست همراه باشند تأکید فراوان میگذارد. این اصل اما در تضاد با اصلیترین برنامهٔ اقتصادی دولت یازدهم قرار دارد. چشم امید دولت یازدهم برای برونرفت از بحران اقتصادی کنونی به بخش خصوصی معطوف است. فعالان بخش خصوصی فقط در شرایطی برای سرمایهگذاری مهیا خواهند بود که چشمانداز سودآوری داشته باشند. یکی از شرطهای سودآوری سرمایهگذاریهای فعالان بخش خصوصی نیز دسترسی سهل و ارزان به ظرفیتهای محیط زیست در فعالیتهای اقتصادی است. رویکرد دولت یازدهم به محیط زیست در خدمت تحقق چنین شرطی قرار دارد.»
شاید به همین دلیل است که عملکرد مسئولین استان با وعدهها و سخنانشان تفاوت دارد. اما چنین عملکردی بر آینده و زیست مردم در استان تاثیرات مخربی خواهد داشت. و نمیشود پشت شعارهای قشنگ و مردمفریب پنهان شد و حقیقت را نادیده گرفت و به آیندهٔ جامعه بیتفاوت بود. اتفاقی که برای گوزنهای زرد ایرانی در لوندویل افتاده، به همان شدت، جمعیت شوکا و مرالها که از گونهٔ گوزن اصیل استان گیلان هستند را هم تهدید میکند. مرال به عنوان یک گونهٔ مهم در منطقه میتواند تضمین کنندهٔ بقای جانداران وابسته به خود باشد و چه بسا که حذف گونهٔ مرال میتواند صدمات جبرانناپذیری را بر پیکرهٔ اکوسیستم منطقه وارد آورد. تا جایی که دیگر صدای گوزنها از جنگلهای گیلان شنیده نمیشود.
کنوانسیون منع تجارت جهانی گونههای در معرض خطر انقراض (سایتیس) طی نشست عمومی خود در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳، روز سوم ماه مارس (۱۲ یا ۱۳ اسفند در سالهای شمسی) را به عنوان روز جهانی حیات وحش معرفی کرده است. شعار امسال این روز: «آیندهٔ حیات وحش در دستان ماست؛ آیندهٔ فیلها در دستان ماست» است. آیندهٔ گوزنهای گیلان اما در دستان چه کسانی ست؟ هتلداران و بنیادهای اقتصادی یا سازمان محیط زیست و بوروکراسی دولتی که حقیقت را از مردم پنهان کرده است؟
کانون دیدبانان زمین در گزارشی در بهمن ۱۳۸۷ با اشاره به تخلف آشکار سازمان حفاظت محیط زیست از مبانی حفاظتی، پناهگاه حیات وحش لوندویل را اولین قربانی تغییر رویکرد حفاظتی به طبیعتگردی شناخته و نوشته است که پناهگاه حیات وحش لوندویل مورد دستاندازیها و تجاوزهای بیشماری قرار گرفته است.
اگرچه بنا بر اظهارات رئیس ادارهٔ محیط زیست شهرستان آستارا دو راس گوزن زرد باقی مانده در لوندویل زندهگیری و به سایت مجتمع تفریحی آموزشی ایثار در استان البرز انتقال داده میشوند، اما هنوز دستکم ۱۱ رأس مرال هم – که در عکس ابتدای این مطلب یکی از آنان را که زخمی شده و به امید دریافت غذا از عابران به کنار جاده آمده، میبینیم – در محدودهٔ محصور ۶۰ هکتاری در پناهگاه حیات وحش لوندویل آستارا هستند که باید بیش از پیش به آنها توجه و برای نگهداریشان برنامه داشت. حفظ و نگهداری از حیات وحش، جنبهٔ نمایشی ندارد. این مساله از وظایف تصریح شده در قانون است که دولتها موظفند گنجینهٔ ژنتیکی طبیعت را برای نسلهای آینده حفظ کنند. روند پرشتاب خصوصیسازی مهارگسیختهای که منجر به کالایی شدن محیط زیست در کشور شده و استاندار گیلان هم بر شتاب بیشتر آن تاکید دارد، باید متوقف شود. انتقال گوزنهای زرد گیلان به مجتمع تفریحی هتلی در کرج، تاراج آیندهٔ حیات وحش استان است. نابودی محیط زیست گیلان، به معنای نابودی جامعه و مردمیست که قرنها با مسالمت و مساوات، به شکل طبیعی با و در آن زیستهاند. اتلاف انرژی و منابع در آینده به دلیل چنین رویکردهایی بیشتر خواهد شد و منجر به وضعیت غیرقابل بازگشت و کنترل ناپذیری میشود که آیندهٔ جامعه را محرومتر و نابرخوردار از منابع و ظرفیتهای محیط زیست خود میکند.
عکس از: حبیبه جمشیدی بهمبری
کانال تلگرام ورگ
ورگ در توییتر
اشتراک در خبرنامهٔ ورگ (ایمیل)
دیدگاهتان را بنویسید