برچسب: أرىه ما

چند تابستان پیش بود؛ چیزی حدود ده یا دوازده سال پیش. به خواهش یکی از دوستان به روستای جنگلی «پونو» رفتیم. قرار بود با خودم دوربین عکاسی یا فیلمبرداری ببرم چون می‌دانستم شب تکرارناشدنی‌ای را در پیش دارم؛ ولی نشد و فقط با کمانچه عزم رفتن کردم و البته آن‌قدر هم بی‌مناسبت نبود رفتن بنده و مراسم بله‌برون برادر خانم یکی از دوستان بود که توانستیم با حدود یک ساعت پیاده‌روی در دل جنگل و کوه به پونو برسیم.
آن روز تا دیروقت مشغول گشت‌زنی در روستا بودیم. انگار همه چیز برایم تازگی داشت و نه، نه این‌که تازگی داشت بلکه به گونه‌ای برایم تداعی دوران کودکی‌ام بود. انگار برگشته بودم به دوران کودکی‌ام و هر لحظه به یاد آدم‌های آن دوران می‌افتادم و حال عجیبی داشتم. ادامه خواندن “هیلؤی”

نيشتن (ništən) فعلي ايسه کي گيلکي مئن چن جۊر کارأىته بنه. ايشؤن اۊ کارأىتنؤني ايسن کي مۊ دؤنم. شمرأني أگه اي فعل أجي کاربردي شناسنين کي تينه اي ليستˇ مئن بأ بۊگؤىن:

۱. نيشتن؛ اينˇ أول معني هي نيشتنه کي ايسأنˇ مؤخالفه.

۲. مهمؤني شؤن؛ وختي کي شنيم ىک نفرˇ ورجه مهمؤني گۊنيم “بشيم فلان کسˇ ورجه بنيشيم” ؤ بازين دۊ ته نؤم اي جۊر نيشتن أجي چاگۊده بۊبؤ: شؤنيشين ؤ رۊزنيشين.

۳. نيشت ؤ جلسه نأن؛ مثلاً گۊنيم “امرۊ قراره فلان اداره رئيسˇ همرأ بنيشيم”‌ ىا “فرده شؤرا نماىنده’ن نيشته-درن خۊشؤنˇ کانديدا’ معرفي بۊکۊنن” ىا “اي کۊچه ايگؤ وأسي خأ بشيم آبˇفاضلابˇ کارشناسˇ همرأ بنيشيم”.

۴. دساجمي مواد کشئن ؤ مشرۊب خؤردن؛ وختي ىک جرگه آدم کسؤنأجي جمأبنن اي جۊر کارؤن ئبه، “نيشتن” استفاده بنه: “سؤال: جعفرم اۊشؤنˇ همرأ نيشينه؟  آؤجا: نأ! ترکأگۊده. دئه ننيشنه.”

۵. ىک جا زيندگي گۊدن ؤ سؤکۊنت دأشتن؛ وختي ىک نفر ىک جا سؤکۊنت دأنه (ىکته جيگه، محل، خؤنه شهر ىا کشور)، نيشتن کاراىته بنه: تۊ شعربافؤن نيشتي؟ محمد کۊ خيابؤن نيشته؟ مۊ لاجؤن نيشينم. هي ترکيب أجي، زيندگي تشکيل دأن ؤ ازدواج گۊدن ؤ خانواده چاگۊدن ؤ مؤستقل ؤ سيوا وابؤن ئبه “زيندگي نيشتن” کي ىک جۊر تۊىم فعله چاگۊده بنه: “مۊ پنج ساله کي زيندگي بنيشتم” ىا “ايلاى دأنم زيندگي بنيشي” ىا “مأ بىن کي همرأ زيندگي نيشتم!“

۶. تجربه-دار ؤ بامۊته بؤن: “فلان-کس بنيشته’.”

۷. پئرˇمأرˇ خؤنه دماسن ؤ ازدواج نۊدن ىا سيوا وانۊبؤن ؤ تهرؤنئنˇ قؤلي “ترشيدن”: “بيسارکس بنيشته’.”

۸. أمه گيلکؤن، فيلم و تئاتر ؤ تلويزيؤنه نيشينيم: “ديشؤ فيلمه بنيشتي؟” ىا “مۊ اۊ سرىاله بنيشته دأنم”.

 

مقاله‌ای که می‌خوانید، با عنوان “ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان” به یکی از ویژگی‌های زبان ما می‌پردازد. شما هم در این زبان حتماً با عباراتی همچون مأ گۊشنه’ یا تره گرمه برخورد کرده‌اید. این مقاله به واکاوی این شکل از جمله‌ها می‌پردازد. مقاله را از این‌جا دریافت کنید و بخوانید.

مقاله‌ای که می‌خوانید، از شمارهٔ ۴۵ پژوهشهای جغرافيائی (تابستان ۱۳۸۲) نقل می‌شود. این مقاله را از اینجا دریافت کنید و بخوانید.

پس از انتشار مقالهٔ “جمعیت تاریخی گیلان” نوشتهٔ ناصر عظیمی، در میان نظرهای نوشته شده زیر این مقاله، درویش علی کولاییان نیز نظری نوشته که به دو دلیل در پی‌نوشت مقالهٔ مذکور آوردم:
یکی اینکه ایشان نیز همچون آقای عظیمی در سال‌های اخیر مشغول پژوهش‌های ارزنده‌ای در تاریخ گیلان و مازندران بوده و هستند و نظريات و فرضیه‌های قابل توجهی دارند و حیف است که گفتگویی میان این دو صورت نگیرد. ورگ این فرصت را غنیمت می‌شمرد.
دو این‌که در نقد این مقاله دست روی نکاتی می‌گذارد که در خواندن این مقاله اهمیت فراوان دارد.

با ادامه پیدا کردن گفتگو میان این دو عزیز، برای اینکه خوانندگان ورگ از این گفتگو بی‌بهره نمانند، در پستی جداگانه آن را تقديم شما می‌کنم. این را هم اضافه کنم که در صورت ارسال توضیح‌ها و پاسخ‌های دیگر این پست به‌روز خواهد شد و ادامهٔ گفتگوی این دو دانشمند به ادامهٔ متن این پست افزوده خواهد شد.

 

   

ادامه خواندن “بازتاب “جمعیت تاریخی گیلان””

آن‌چه تحت عنوان «گیلکی زوان» در ورگ می‌خوانید، ترجمه‌ای‌ست از کتاب The Gilaki Language نوشته‌ی و.س. راستارگؤوا (В.С. РАСТОРГУЕВА)، آ.آ. کریمؤوا (А.А. КЕРИМОВА)، آ.ک. مأمدزاده (А.К. МАМЕДЗАДЕ)، ل.ای. پریئنکؤ (Л.А. ПИРЕИКО)، د.ای. ادئلمن (Д.И. ЕДЕЛьМАН) که توسط رؤنالد م. لاکوود (Ronald M. Lockwood) از روسی به انگلیسی ترجمه و توسط انتشارات دانشگاه اوپسالا (Uppsala) منتشر شده است و شما در ورگ ترجمه‌ی گیلکی آن را خواهید خواند. این بار قرار است برای نخستین بار به زبان گیلکی درباره‌ی گیلکی بخوانیم و این تلاش و آزمایشی‌ست در راستای به کار گیری این زبان در خدمت خودش. فکر و ابتکار ترجمه از نسخه‌ی انگلیسی کتاب متعلق به خانم دکتر تهمینه گیلانی، استادیار زبان و ادبیات انگلیسی بود که در همکاری مشترکی با ورگ پی گرفته خواهد شد.
بی‌شک در این ترجمه‌ی مشترک، اشتباهات و زیاده‌روی‌ها و کم‌کاری‌های زیادی وجود دارد که تنها با راهنمایی‌ها و یادآوری‌ها و انتقادهای شما بر ما آشکار خواهد شد.
(بخش‌های پیشین: 3 و 1-4)

4-2: وندچربانی[1]

پسوندؤنی گه کلمه چاکؤنن

۱) i (مصوتؤنˇ پسی yi و gi بنه) یکته واجوردار[2] پسونده کی ای جور جیگه‌ٰن أنه:
الف. نامؤن و صفتؤنˇ جی واچرشْ نام[3] چاکودن: راحتی (råhəti) راحتˇ جی، دوزدی (duzdi) دوزدˇ جی، پیری (piri) پیرˇ جی، خوشگیلی (xušgili) خوشگیلˇ جی، سادگی (sådəgi) ساده جی و تنهایی (tənhåyi) تنها جی؛
ب. نامؤنˇ جی صفت چاکودن: دیهاتی (dihåti) دیهاتˇجی، شخصی (šəxsi) شخصˇ جی، وورودی (vurudi) وورودˇ جی، آخری (åxəri) آخرˇ جی و کشی (kəši) کشˇ جی؛
ج. تویم کلمه‌ٰنˇ جی قئید چاکودن: بیخودی (bixudi) بیخودˇ جی، ایدفایی (idəfayi) ایدفا جی، گاهگاهی (gåhgåhi) گاهگاهˇ جی؛
د. کارˇ نامؤنˇ[4] مئن کی تویم کلمه‌ٰنˇ جی چاگوده ببؤن کی خودˇ ای تویم کلمه‌ٰن نامؤن و هسا بنه‌ٰنˇ جی چاکوده ببؤن: پتنگ‌زنی (pətəng-zəni) پتنگ و زن («زئن»ˇ بنه) جی، برنج‌چینی (bərənǰčini) برنج و چین («چئن»ˇ بنه) جی. ادامه خواندن “گیلکی زوان ۲-۴”

ایتا سنگ أیأ، ایتا سنگ اویا نها. آدمی کی دوارستن‌دره، أیْتایا اؤیتا کش دینه، اما خودˇ سنگ جه کناردستی واخؤب ایسه؟ یا روبار، جه آبی کی اونˇ میان شؤن‌دره چی دانه؟ آدم آب و روبارا دینه، اونˇ صدایا ایشناوه و خیال کونه کی آبˇ نوگوفته رازانا کرا روبارˇ ره گوفتن‌دره.
آخ أ فوکولاسته دیهاتˇ سرˇ جؤر کی کویانˇ میان أویرأبؤسته، چی پورستاره شبی واشاده بوبؤ! وختی آدم آسمانأ فأندره تانه قسم بوخوره کی أ جور تاریکˇ شبˇ میان ستارهٰ‌ن با أن کی پورسوییدی هیچی‌یأ دئن نتانیدی.
ستارهٰ‌ن حتا جه زمینم واخؤب نییدی.
کویان چوتؤ؟ شاید نانیدی أ دیهاتˇ شین ایسیدی کی اونˇ مردوم هیزار سال -کمتر یا ویشتر- اوشانˇ دامنه جیر زندگی کونیدی. همه اوشانˇ نامأ دأنیدی: «کورنو» کوه، «مورو» کوه، ولی خودشان خوشانأ نشناسیدی. مگه به أ دیهاتˇ قدیمی‌ترین خانه کی أ کؤگا قدیمی‌ترین کوچه میان نهأ جه خودش واخؤب نبه؟
خاب أگرجه أ کار شمه‌را خوش أیه، خیال بوکونید کی ستارهٰ‌ن جغرزˇ دیهاتˇ خانهٰ‌نˇ بامˇ سر کی کویانˇ میان أویرأبؤسته نهأ هیچی‌یأ نیدینیدی.

ایتأ پیرزن و شؤهرأ شناسم کی ایتأ نَسبَر دأشتیدی. هرگز جه خودشان وانورسه‌بید کی أ نسبر خو کوچی گردˇ چومانˇ مره چوتؤ اوشانˇ دیمأ، خو خفسأ، خانه‌یا اونˇ کهنه خردˇخشارˇ مره دینه و خو کوچی مغزˇ مره خو پاستن و خؤب مواظب بؤنˇ ره چی فکر کونه؟
اوشان یقین دأشتیدی کی نسبر وختی أیْتا دوشˇ رو یا اویْتا شانه سر نیشتی و اوشانˇ دوچولکسته گردنأ یا ایتا جه اوشانˇ گوشانأ توک زئی، باقایده دانستی کی چی کودن دره و فهمستی او دوشˇ سر کی نیشته یا او گوشا کی توک زئن‌دره کی شین ایسه! پیرمرداکˇ شین ایسه یا پیرزناکˇ شین. مگه أما تانیم «آبابا»یا جه «پیلˇآبجی» فرق ندیم یا ندانیم کی أ مرد و زن أ نسبرأ دوست داریدی چون اوشانˇ عزیز نوّه شین بو کی ۱۵ سالگی بمرد، و اون چی خؤب نسبرأ باموخته بو کی آدمˇ دوشˇ سر بینیشینه و اونˇ گوشانأ توک بزنه یا خانه میان پر بکشه أ طرف او طرف بشه. ادامه خواندن “پیچا، نسبر، ستاره”