«دۊ پاره نؤن ويگير ؤ یٚکته سر چن پاره کرک ٚ گۊشت بني ؤ چن چيتيم گرکن ؤ بادؤم-ه چپ ٚ راس دچين؛ پنير ؤ بپته مرغؤنه وابينؤن-ه بني اۊن ٚ سر ؤ زيتۊنؤن-ه چن ته تيک ٚ مۊرسؤن بچربؤن ؤ أننی نمک دپاچ؛ بأزين نيا بکۊن تا تي چيشم کئف بکۊنه، بأزۊن اؤکته نؤن پاره-أ بني اۊن ٚ سر ؤ گاز بزن تا اۊن چي-ئه گه چأگۊدي رؤئه بأري.»

مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی (قرن ۴)

در این مورد یک مقاله از ناصر عظیمی و مریم مسکینی برای مطالعه پیشنهاد میشه که این مقاله رو میتونید از اینجا بگیرید و همچنین در همین ارتباط یک یادداشت تکمیلی هم از ناصر عظیمی در اینجا هست که نسبت به دستور اخیر ابراهیم رییسی در مورد حریم دریای کاسپین مسائل مهمی رو مطرح کرده. تصویر دستور مذکور هم این پایین میذارم.

بر آستانهٔ چهارمین مجموعهٔ قصه‌های گیلکی‌اش (این متن به عنوان مقدمه در کتاب ولگ چاپ شده است.)

قصهٔ گیلکی یا آن طور که در گفتار رسمی معمول است «داستان کوتاه» گیلکی، گرچه در نشریهٔ دامون و پیش از گیله‌وا شکوفه زد اما رسایی و بلوغش در ارتباطی تنگاتنگ با آن چه در دههٔ هفتاد در مجلهٔ گیله‌وا چاپ شده بود و آن چه در دههٔ هشتاد در گروه داستان گیلکی خانهٔ فرهنگ گیلان تولید می‌شد شکل گرفت و بالاخره در اوایل دههٔ هشتاد در قالب کتاب ارائه شد. از نخستین گام یعنی دو مجموعه داستان چاپ شده از محمدحسن جهری و محمود طیاری تا امروز بدنهٔ داستان گیلکی تجربیات زیادی را از آن خود کرده است و چندین کتاب داستان گیلکی چاپ شده که از این میان می‌توان روی نام‌هایی همچون هادی غلام‌دوست و مسعود پورهادی و علیرضا بشردوست به عنوان نویسندگانی دست گذاشت که توانستند آثاری با کیفیت مطلوب و نگاهی مدرن و غنابخش نسبت به ادبیات بومی بنویسند. البته بررسی نقادانهٔ این نام‌ها و سایر نام‌هایی که این سال‌ها به گیلکی نوشتند و قصهٔ خوب به خواننده رساندند (و نه گزارش و خاطره و جوک و انشا) فرصت و تلاش دیگری می‌خواهد و نام بردن از این سه نفر به معنای رد سایر تلاش‌ها و نوشته‌ها نیست. چه بسا در میان کارهای دیگران هم آثار درخشانی موجود باشد که باید سر فرصت به آنها پرداخت.

Continue reading

پسنیویشت: استقبال محشر بۊ! خئلئن بخأستن کي اۊ چار ته داستان ٚ وؤت ٚ فایل-ه بنئم اینترنت. دسبرسؤنین ؤ ائرأجي جیرأکشین (Download).

توضيح کوتاهی دربارهٔ اين داستان: داستان کوتاه بي حؤرمت پيرزناک (Die unwürdige Greisin) اولین بار در سال ۱۹۴۹ در مجموعهٔ قصه های تقویم (Kalendergeschichten) چاپ شد. قصه ای که البته برشت ده سال پيشتر آن را در تبعيد نوشته بود. برخی بر این باورند که اين قصه برای صدمين تولد کارولین برشت، مادربزرگ برتولت برشت نوشته شده است. ساختار زبان و نثر اين قصه جوری است که مناسب چاپ در کتابهای مدارس باشد و به همين دليل ساده و قابل فهم است. اين قصه بعدها در دههٔ هفتاد ميلادی با اوج گرفتن جنبش مبارزات زنان دوباره معروف شد و حتی فيلمی هم بر اساس اين قصه ساخته شده است.
اما آنچه اين قصه را از نظر تکنيک روایت مهم ميکند، اين است که قصه هيچ گره داستانی يا نقطهٔ اوج روایی نداشته و راوی نويسنده (دانای کل) در روايت غايب است. راوی اين قصه، نوهٔ پیرزن است که بدون درگیری مستقيم با ماجرا، با لحنی شوخ و کنجکاو، تنها از طريق مرور نامه های رد و بدل شده بين پدر و عمو و چيزهایی که از اینان شنيده، به روایت دو مرحله از زندگی مادربزرگش می پردازد.
ديدگاه جامعه گرای برتولت برشت در اين قصه اثرخودش را گذاشته و اين فقط در حد اشاره به روابط مادربزرگ با سوسيال دموکرات ها (آن زمان هنوز سوسیال دموکراسی به معنی سازش با سرمايه و چشم دوختن به مجلس و کابينهٔ دولت بورژوایی نبود.) باقی نمانده؛ بلکه قصه اساسا در نقد و هجو نقشهای تعريف شدهٔ جنسيتی برای زنان (به عنوان مادر، دختر، همسر و…) و انتظارات عرفی جامعه از انسان سالمند شکل گرفته و از طرف ديگر به نقد مفهوم مالکيت خصوصی ميپردازد و اينکه در جامعهٔ بورژوایی، حرمت و ارزش انسانها چگونه و بر چه اساسی تعيين ميشود و اين معيارها چه نسبتی با رضايتمندی و سرخوشی واقعی انسانها دارند. حتی نوهٔ پیرزن (راوی) هم از آغاز تا پايان قصه در حال دگردیسی است و به نظر می رسد هرچه به پايان قصه نزديک ميشويم، نوه با مادربزرگ همدلتر شده و در واقع او نيز همچون مادربزرگش، مدرن ميشود.
این قصه پیشتر در بهار ۱۳۸۶ در ضمیمهٔ شمارهٔ ۹۹ مجلهٔ گیله وا (ویژهٔ ادبيات داستانی گیلکی) چاپ شده بود که دوباره با ویرایش دقيقتر و بهتر تقدیم خوانندگان وبلاگ ورگ ميشود.

بنویشتکس: برتؤلت برشت
ترجۊمه: ساسان ورتوان

Continue reading

این مقاله، نوشتهٔ ناصر عظیمی میتونه نقطهٔ عزیمت مهمي باشه در مسیر شناخت و تغییر وضعیت. نویسنده با توجه به موضع و نگاه خودش در پایان پیشنهادهایي هم مطرح کرده که باید به اونها توجه بشه. حتی اگر تغییرات اصلاحی در قوانین رو چارهٔ کار ندونیم، محتوای این مقاله همچنان اهمیت خواهد داشت. در این مقاله حتی مفهوم‌پردازی‌های مهمي شده (البته بر اساس نوشته‌های پیشین ناصر عظیمی که باید روشون کار بشه مثل مفهوم گردشگر-مالک).
از تمام دوستاني که دغدغهٔ وضعیت زمین در گیلان و مازندران و گلستان رو دارند خواهش میکنم با حوصله و دقت این مقاله رو بخونن.

این مقاله نوشتهٔ ناصر عظیمی پیشتر در گیله‌وا منتشر شد و نسخهٔ کامل و بلندر این مقاله رو میتونید از اینجا دریافت کنید و بخونید.

وبمجي پؤستؤن ورگ ٚ مئن، ىکته فؤرصته تا تجاري پلتفؤرمؤن أجي بيرۊن بأىم ؤ بىنيم گه اينترنت خالي اينستاگرام ىا تلگرام نئه. شاىد عجيب بۊبۊن کي خئلئن ايران ٚ مئن وختي گۊنن اينترنت (اينترنت دأنم ىا مي اينترنت قطعه ىا اينترنت ٚ مئن فلان چي-ئه بدئم) ايشؤن ٚ منظۊر فىسبۊک ىا اينستاگرامه! بسچي گه اينستاگرام ىا فیسبۊک ٚ مئن أن شأنه خؤرؤم چي ىاتن (خئلي کم!) ولي اينترنت ٚ دۊنىا اي شرکتؤن ٚ انحصار أجي خئلي واشاده‌تره. خؤ! ايسه بىنيم اي نؤهؤمي وبمجي مئن چي دأنيم!

– شاىد شیمئبه أم جالب بۊبۊن کي فارسي مئن أن ىپاره مؤشکلؤن هننأ کي أمئبه آشنا ایسسه ولي حئف کي أمئه «اساتید» همیشک خیال کؤنن همساىه کرک غازه!
مؤشکلاتي گه عزیز حکیمی اي مقاله مئن گۊنه، گیلکي مئن أني دأنیم. رشت ٚ مئن ىپاره رسمي جریانات ىا ىپاره رسانأن کي رسمي جرىانات-ه تنأشنن، گیله قصه یا سرخط ٚ مۊرسؤن، هيتؤ مؤحتوا تؤلید کأدرن ؤ هي آسیبؤن-ه گه افغانستان ٚ مئن تجربه کأدرن أمه ني تجرۊبه کأدریم ؤ ايشؤن ٚ جواب أم هینه گه «عامیانه ؤ مردۊم‌پسند عمل کأریم!» ولي أمه دؤنیم گه مردۊم‌پسند عمل گۊدن، غلط عمل گۊدن ؤ پسين نسل-ه وأپیته ؤ غلط ٚ گيلکي-ئه تحویل هأدأن ٚ همرأ تؤفیر کؤنه.
ائ خؤرؤم وانیویس-ه بۊخؤنین: سیاست‌زدگی، تیغی بر گلوی زبان فارسی در افغانستان

– اي بگۊبشتؤ خئلي جالبه. سیرۊس شاملۊ، أحمد شاملۊ پسر، اي بگۊبشتؤ ٚ مئن خئلي گبؤن زئنه کي تایسه خئلئن نۊدؤنسن. أگه خأ نشر ٚ صنعت ؤ بازار-ه بئتر بشناسین ؤ شاملۊ همرأ ویشته آشنا ببین اي بگۊبشتؤ-ه حتما بۊخؤنین.

– امئه خط عربئه ىا فارسي؟ ىا آرامي؟ شمه ني گۊنین اي خط هرچيسه، أمئه زبؤن-ه مننئه جوابگۊ بۊبۊن؟ اي وانیویس-ه بۊخؤنين کي خئلي جالبه.

– مرادیان گروسی-ئه شناسنین؟ ىته قدیمي رشتي گه أمئه أدبیات ؤ فرهنگ-ه خئلي خدمت بۊده. ائره قدیم ٚ رشت أجي گب زئدره، باقراباد أجي.

– این-ه حتما نیگا بکۊنین! فقط تینم هین-ه بۊگؤم کي اي ویدئؤ-ؤ حتما نیگا بکۊنین.

– أنزلي مۊرداب أننی أننی خۊشکأبؤدره؛ ىپاره مسۊلین ىکته ۹۰۰ میلیارد تۊمؤني قرارداد دبستن ىکته اصفهاني شرکت ٚ همرأ کي اي مۊرداب-ه «باىؤجمي» همرأ نجات بدئن. ولي گۊیا اي باىؤجمي خؤدش پیله خطره!
أگه خأنین أنزلي مۊرداب ؤ باىؤجمي أجي ویشته بۊدؤنین، اي گۊزارش-ه بۊخؤنین.

– ائره تینین ىکته بگۊبشتؤ بشتؤىین گیلان ؤ نفت أجي ؤ این أجي کي نفت ٚ تجارت چۊتؤ بمأ گیلان ٚ مئن.

– دؤنين ميم چيسه؟ خؤ! ايسه ىکته کانال ؤ صفحه خأ معرفي بکۊنم کي گيلکي ميم واتينأدئنه. اين ٚ نؤم؟ گيلکي ميم.

– ایران ٚ أرمنیئن-ه چني شناسنین؟ أرمنیئن کي گیلان ٚ مئن نیشتن ؤ دئه کم‌کمی همه بۊشؤن کي بؤن؟ کیسن؟
اي خؤرؤم مقاله-أ بۊخؤنین تا أمئه قدیمي همخؤنه‌أن ٚ همرأ آشنا ببین.

آؤ! مأ ىادأشؤدبۊ کي اي خؤرؤم کتاب ٚبيرين أمأن ٚ خبر-ه دۊمرته ائرهبنئم. مأمولي مظفري شئرؤن ورگ ٚ مئن بيرين بمأ، تر ٚتميز ؤ خؤجير.

بالاخره این کتاب آماده شد و باري از دوشم برداشته شد. در مقدمه توضيح دادم در مورد اين بار. حالا اما خوشحالم که تمام اين زحمات ثمر داد و اولين کتاب از مجموعه کتابهای گيلکي شئر ورگ منتشر شد.

اين کتاب رو با کليک روی تصویر بالا یا از اینجا در فرمت پی‌دی‌اف دریافت کنید و از خوندن شعرهای محمدولی مظفری لذت ببرید مخصوصا که این کتاب به نوعی چندرسانه‌ایه و توی فهرستش روی هر شعر اگر کلیک کنید به همون بخش خواهید رفت و در بخش شنیدن هم می‌تونید شعرها رو با صدای خود شاعر بشنوید.

و البته میتونید این کتاب رو در قطع A5 چاپ کنيد و از داشتن نسخه‌ کاغذی قطع پالتویی لذت ببرید. کاش عمری باشه تا بقیه کتابها هم منتشر شه. این هدیه ورگ به شماست برای نوروزبل امسال. شمه خؤنابدؤن.

شمه نؤرۊز خۊرؤم بۊبۊن ؤ شمه خؤنابدؤن. ۱۵۹۵ برسئه ولي أمئه دیلخۊشیئن اي چن ساله کمتر ؤ کمترأبؤ ولي أگه زیندگي فصلؤن ٚ شؤن ؤ أمأنه، اي سیا فصل أني دوأرنه. مأمولي مظفري قؤلي أمه ره رأن بهار أیه.

اي دیواري تقويم، یه جرگه هۊنرمند ٚ. جغلأن ٚ زحمته کي تینین عکس ٚ سه بزنین ؤ اۊن ٚ أصل ٚ فایل-ه هأگیرین کي بۊتؤنین چاپ بکۊنین. فایل پي‌دي‌ئفه ؤ هم تینین A2 چاپ بکۊنین هم A3.

این گفتگو مال چند ماه پیشه که با آروین ایل‌بیگی داشتم و خیلی از گفتنی‌هام رو توی این گفتگو گفته‌م. از شما دعوت میکنم این گفتگو رو ببینید و بشنوید.

ضمنا اون مایع ظرفشویی پشت سر هم توی فجازی داستان شد. ? فقط در این حد بگم که استیکرم در اومده. این هم از شانس منه که پشت سر اساتید ردیف کتابهای فاخره و پشت سر بنده مایع ظرفشویی. قبل از مصاحبه ظرف می‌شستم چون نوبت ظرفشوری من بود. قرار بین من و همسرم توی خونه اینه که هر کی غذا درست کنه، شستن ظرفهای اون وعده کار دیگریه.

بگذریم؛ این شما و این پرحرفی شبانهٔ من پیرامون مسائلی که از نظر خودم خیلی مهم هستند.

مرامنامۀ جنگل:

آسایش عمومی و نجات طبقات زحمتکش ممکن نیست مگر به تحصیل آزادی حقیقی و تساوی افراد انسانی بدون فرق‌ نژاد و مذهب در اصول زندگانی و حاکمیت اکثریت به واسطۀ منتخبین ملت.

پیشرفت این مقاصد را فرقۀ «اجتماعیون» به مواد ذیل تعقیب می‌نماید.

Continue reading

مي رفيقى الىۊشا، ىکته داستان-ه کي طنز أجي ىکته ساده ماجرا-ا نقل کأدره ولي اي نقل ٚ مئن، شيمه حقيقت أجي باورؤن-ه أنتريک کؤنه. اي داستان ٚ بنويشتٚکس ارکادي ارکانؤف (Аркадий Михайлович Арканов) ايسسه ؤ مهاپا رۊسي زبؤن أجي وگردؤنه گيلکي. اي داستان پيشتر قاف ٚ مئن چاپ بۊبؤ ؤ بيس دئقه پادکست ٚ مئن أني ضبط بۊبؤ کي تينين ائره بشتؤيين.

ونأشتن یکشمبه رۊز-ه راحت بۊخۊسم. تلفؤن بزئه بۊ سیم ٚ آخر! منم تترج گۊشي-ه ویتم ؤ هیتؤ کي نۊدؤنسم کي همرأ گب زئدرم، همه چي همرأ مۊافقت گۊدم! خالي این وأسي کي مأ دس ویگیرن ؤ وأبدئن کي بۊخۊسم. اۊ رۊز تا تینسن هر کار ئبه مي رضایت-ه هأگیرن. اۊ رۊز تا صۊب ٚ سر، مي بیس ٚ سه رۊبل طلب-ه ببخشئم. یک نفر ٚ همرأ کي مأ یاد دننئه کي بۊ، یک جا که هندئه نۊدؤنم کؤره بۊ، قرار بنأم ؤ اي نفر ٚ ضمانت-ه بۊدم ؤ یکته سگ هأیتم سن‌برنار ٚ نژاد، مي اسلاوي شکاف أم بفۊرتم! سراخره تمؤم ٚ اي جریانات ٚ مئن، آمریکا ی ٚ رئيس جؤمۊر ٚ قتل أم گردن بیتم! البته اي آخري فۊخۊس ٚ مئن بۊ. اي ترس أجي گه نکتا مئبه شۊم ٚ داستؤن پیش بأ، مي بالش-ه ویتم بۊشؤم مي پسر ٚ اۊتاق ؤ کاناپه سر وۊلؤأبؤم. ائره دئه تلفؤن ننأ بۊ؛ ألبته هننأبۊ ولي اسباب‌بازي.

مي سۊ ساله زأک، هیتؤ که خۊ پشم ٚ جۊرافؤن-ه جؤرأکشي، وأپۊرسئه: خأ بۊخۊسي؟

Continue reading

توضیح وبلاگ ورگ: طی تمام این سالها که مشغول تلاش برای سامان دادن به نگارش گیلکی بودیم، مطالب و نظرهای مختلف در وبلاگ ورگ و ذیل برچسب «خط گیلکی» آرشیو شده که به پژوهشگر یا پرسشگر این موضوع کمک خواهد کرد تا دسترسی یکجا به این منابع داشته باشد. اخیرا از سوی پژوهشکدهٔ گیلان‌شناسی، آیین نگارشی جدید با عنوان سرخط منتشر شده که به نظر من باید اين خط را خط حکومتی سرخط نامید چرا که بی توجه به سابقهٔ امر و با انکار و نادیده گرفتن تمامی تلاشهای تاکنون شده و با نگاهی خاص (تایید قیمومیت فارسی بر گیلکی و نگاه گیلان‌شناسانه و بیگانه با فضای زندهٔ فعالان فرهنگی زبان و ادبیات گیلکی) به نوعی سعی شد تا چرخ را از نو اختراع کنند (پیرو تمام طرحهای حکومتی. مثلا سالهاست که میخواهند سیستم عامل ملی بسازند و هر کودکی که اندکی با دنیای نرم افزارهای آزاد و لينوکس آشنا باشد میفهمد که جریان از چه قرار است و داستان چیز دیگری است نه ساختن یک سيستم عامل) و با نگاهی به ترکیب اسامی پشت سرخط میتوان دید که این پروژه در نبود تجربه، دانش، سابقه و آزمون و خطا، صرفا دو برگ برنده برای خود متصور بوده است: مدرک دانشگاهی برخی از اعضای تیم سرخط (مدرک در زبان‌شناسی و در زبان و ادبیات فارسی)که حتی در شکل چینش اسامی هم لحاظ شده و دیگری مهر و امضای رسمی پژوهشکده که در دل برخی از اعضای همین تیم امید تفقد و حمایت از سوی مراجع رسمی آموزش و پرورش را زنده کرده است کما اینکه این عزیزان به موازات این پروژه مشغول مذاکرات و تلاشهایی هستند تا از سوی مراجع رسمی پذیرفته شوند. یکی از دلایل هول و عجلهٔ این عزیزان همین دیگ حلیم بود.
در کل اما خروجی سرخط، خود نمایندهٔ میزان دانش و توانایی و میزان دلسوزی این عزیزان در مورد گیلکی نویسی است و از طرفی در نخستين روز انتشار سرخط، اختلافات بین طراحان آن هم آغاز شد و چون سرخط صرفا اتحاد سلايق و نظرات گوناگون و گاه متضاد بود که فقط به طناب رسمیت و پدیرفته شدن از سوی حکومت و البته برائت از جریان مستقل و جوان، چنگ زده بود (و تقریبا هیچ یک از اعضای سرخط نه قبلا و نه حالا از آیین نگارش پیشنهادی سرخط استفاده نکرده و نمیکنند) در نتیجه آن تلاش به چیزی جز تکرار اختلافات و حرفهای تکراری چهل پنجاه ساله ختم نشد.
من که بعد از همان جلسهٔ اول با ديدن سطح و فضای گروه پا پس کشيدم و همین طور دکتر تسلیمی که او هم در همان جلسهٔ اول تصميم به عدم همکاری گرفت و خیلی زود، مدتها پيش از انتشار سرخط، مسعود پورهادی با انتشار متنی (که به محض دسترسی به آن در همین برچسب خط گیلکی آرشیو خواهم کرد) از تیم سرخط بیرون آمد و محمد تقی پوراحمد جکتاجی از اعضای تیم سرخط که خود پيش از این پیشنهاداتی در مورد گیلکی‌نویسی داشت (که اکثر این پیشنهادات در خط گیلکی پیشنهادی ما ادغام و پذیرفته شده) اما در این پروژه ناگهان از آن پیشنهادات صرف نظر کرده بود، در مقاله‌اي که در شمارهٔ ۱۶۳ گیله‌وا چاپ شد آیین‌نامهٔ پیشنهادی سرخط را شديدا نقد کرد. (این مقاله را از اینجا بخوانید.)
گرچه پروژهٔ سرخط از روز اول با نادیده گرفتن تلاشهای نسل جوان مستقل برای تدارک و تجربهٔ خط گیلکی استارت خورد، خطي که پیش از این هم همیشه مورد بی‌مهری اساتید بود (برخلاف استقبال بی‌نظیر نسل جوان از خط گیلکی) و به ویژه به نظر می‌رسد اینکه تلاشگران این خط همگی جوان و از جاهایی غیر از مرکز استان گیلان هستند و جغرافیای زبان گیلکی را فراتر از استان گیلان می‌بينند بيشتر باعث هراس و شتاب مرکزگرایان و رسمیت‌گرایان و اساتید شد تا هرچه زودتر جلو خطی که چند سال آزمون و خطا و توسعه و پیشرفتهای فنی دیجیتالی را پشت سر گذاشته بود چیزی طرح کنند که قدرت رسمی هم داشته باشد و چنان که از متن سرخط معلوم است خود را اولین و همزمان حرف آخر جا بزند، اما با همهٔ اینها آقای جکتاجی در مقالهٔ مذکور در نقد سرخط بالاخره برای اولین بار خط گیلکی پيشنهادی ما با چند سال سابقه را به عنوان چیزي که وجود دارد و استفاده می‌شود به رسمیت شناخته و از آن نام برد.
ما که بی‌خبر از جریانات درون سرخط بودیم و صرفا با دیدن مقالهٔ خروجی این پروژه انگشت حیرت به دهان برده بوديم از آن همه اشتباه و سو تفاهم و آن همه بی‌خبری از سنت نوشتاری گیلکی واحکام نادرست، پس از پایان تعطیلات نوروزی با مقاله‌اي از محسن آریاپاد (عوض دیگر گروه سرخط و دبیر اجرایی آن) روبرو شدیم که به صورت سرگشاده در اینترنت پخش شد (این مقاله را می‌توانید در اینجا بخوانید) که جزئيات بيشتری از روند شکل‌گیری این شیوه‌نامه را شرح میداد و به عملکرد دبیر علمی سرخط (جهانگیر سبزعلیپور که به عنوان دبیر علمی سرخط، در جلسات لازم می‌شد با ایشان فارسی گفتگو شود چون گیلک نبوده و گویا در گیلکی حرف زدن و گیلکی نوشتن بسیار کم‌تجربه‌اند) نقدهای شدیدی وارد کرده و انحلال سرخط را اعلام کرد. این متن به نظرم سندی تاریخی است تا آیندگان بدانند چه کسانی با چه انگیزه‌ها و رانه‌هایی در این روزها چگونه عمل کردند.
خلاصه اینکه دلیل حکومتی نامیدن سرخط با توجه به نحوهٔ اجماع، شکل عملکرد، عاقبت پر از اختلاف و تفرقهٔ پایانی و اصرار دست اندر کاران آن برای انکار یک تجربهٔ غیررسمی اما موفق طی چند سال گذشته و استفاده از چهره‌های سلبریتی (و فاقد کمترین سواد و تجربه در گیلکی نوشتن) و استفاده از هنرمندان وابسته‌ای که دبیر جشنواره‌های ادبی حکومتی بوده یا امتیازهای فراوان برای نشر دارند یا به آموزش و پرورش و صدا و سیما رفت و آمد دارند، تقريبا روشن است. در اين عبارت نه توهینی نهفته است نه تحقیری. صرفا واقعیتی است که گمان نکنم بخش مهمی از پدیدآورندگان سرخط حتی از بابت آن ناراحت باشند. همگی اینها نشان می‌دهد که علاوه بر هراس از جوانان و کوششهای بیرون از مرکز، چراغ سبز بالایی‌ها هم انگیزهٔ مهمی بود تا چنین جمع متضاد و اغلب ناآگاه با گیلکی‌نویسی شکل گرفته و خیلی زود از هم بپاشد.
ضيا خوش‌سیرت اما بی‌خبر از تمام اینها، اواخر دی ماه سال گذشته و پیش از اینکه از درون سرخط نقدها مطرح شود، از آن طرف سیاره با خواندن متن سرخط شروع به نوشتن متنی کرد که بخش اولش را در اينجا میخوانید. بخش دومش هم به زودی در قاف و ورگ منتشر خواهد شد.

پیشگفتار
پیش از آغاز اين یادداشت، به‌نظرم رسید که چند نکته را ذکر کنم. نخست این که مخاطب این یادداشت عموم مردم بوده و لزوما تاکیدی بر فضای بیرون و درون دانشگاهی ندارد، هرچند در ابتدا بر آن بودم که به صورت مقاله آن را ارائه دهم. دوم، تلاش می‌شود که زبان نوشته غیرآکادمیک بوده، و همهٔ مخاطبان احتمالی این متن را درنظر گیرد. سوم، احتمال این که خواننده نیاز به خواندن مطالب دیگر (که ذکر خواهد شد) داشته باشد، وجود دارد. چهارم، جایگاه نویسندهٔ این متن، به‌عنوان الف، یک بومی گیلان، ب، گویشور یکی از گویش‌های گیلکی، پ، دانش‌آموختهٔ زبان‌شناسی و انسان‌شناسی بوده، ولی در نوشته‌ٔ پیش‌ رو تلاش شده که الف و ب بیشتر در نظر گرفته شود. پنجم، با درنظر داشتن این که این یادداشت در کجا هم‌رسانی خواهد شد، متن پیش رو کوتاه خواهد بود و تنها به بخشی کوچک از شیوه‌نامهٔ سرخط می‌پردازد.

Continue reading

چندی پیش آروین ایل‌بیگی ادمین صفحهٔ احمد عاشورپور در اینستاگرام از من خواست تا در گفتگویی شرکت کنم که پیرامون عاشورپور و فرهنگ و موسیقی گیلکی باشد. پذيرفتم و این اولين تجربه‌م در استفاده از امکان لایو اینستاگرامه.
در این گفتگو به زعم خودم بسیاری از گفتنی‌هام رو که گمان میکردم باید به گوش نسل تازه‌نفس برسونم گفته‌م.

اگر به سایت یوتوب دسترسی دارید که میتونید از طریق این لینک یا زیر همین نوشته در همین جا فیلم این گفتگو رو ببينيد و اگر هیچ راهی برای عبور سد سانسور ندارید، این ویدئو در اینستاگرام به صورت آی.جی.تی.وی در دسترس شماست.

سلام جغلأن. شيمه عيد مۊبارک بۊبۊن. پیک ٚ نؤرۊزي بأردم شيمئبه! ? اي وبمجي مئن پۊر پۊر ٚلينک ؤ مطلب ؤ وانيويس ؤ آهنگ ؤ خؤرؤم چئه. شمه-رأني بنويسين کي دۊس دأنين وبمجي مئن چي معرفي بۊبۊن.

۱. «کۊچ ٚ سیا مایي» یته داستؤن ٚ نؤمه کي صمد بهرنگي بنویشته. اي داستؤن کي زأکؤن ئبه بنويشته بۊبؤ، تایسه چن دفأ گیلکي ترجۊمه بۊبؤ. یکته اي ترجۊمأن دامؤن ٚ شئه که کم‌کمی نأ دره خۊش ٚ وبلاگ ٚ مئن.

۲. اين أن یکته تازه تجرۊبه، گیلکي أجي.

۳. اي وؤت قدیمئه ولي هندئه خأ خؤندن تا شاید انگیزه بۊبۊن که ویکیپدیای ٚ من یاور بأین. ائره ژیویر گیلکي ویکیپدیا یأجي بنویشته.

۴. محسن کیوانفر یته داستؤن ترجۊمه بۊده گابریل گارسیا مارکز أجي کي این ٚ نؤم ایسسه: دؤنیا خؤجیرترین دمرده‌کس؛ اي قصه-أ بۊخؤنین که خؤرؤم قصه‌أ. البته نۊدؤنم چره دمرده جا بمأ دمرده‌کس؟ چۊن دمرده خۊشئبه «غریق» معنا دئنه؛ دئه لازم نئه اۊن ٚ دۊمباله چیزي بأریم.

۵. وارۊژان-ه شناسنین؟ أگه نشناسنین گه خأ بۊدؤنین یته پیله خؤرؤم مۊزیکدؤن بۊ که این ٚ چأگۊده یا تنظیم‌بۊده کارؤن-ه بعید دؤنم نشتؤسه بین. گۊگۊش ؤ داریۊش ؤ فرهاد ئبه آهنگ چأگۊده دأنه؛ «بوی خوب گندم» ؤ «پل» ٚ مۊرسؤن.
ایسه ائره تینین واروژان ٚ کارؤن ٚ سر یکته خؤرؤم تحلیل بۊخؤنین. اي تحلیل چن بخش دأنه که تینین بشین ائره اۊن ٚ أولي قسمت-ه بۊخؤنین ؤ باخي بخشؤن ٚ لینکم هۊن ٚ جیر هننأ.

۶. آخري عکسي گه نصرت رحمانی أجي بیته بۊبؤ، اي عکس خۊش‌ئبه داستؤن دأنه! ائره تینین عککاس ٚ نقل-ه بشتؤیین اي عکس ٚ کندن أجي ؤ نصرت ٚ زیندگي أجي اۊ زمت کي رشت نیشت.

۷. اي وؤت خؤندن دأنه! نیما ؤ شاملو ؤ فروغ ؤ سعید سلطانپور ؤ صمد بهرنگی چره پیله کس بؤن؟ چره رسمي رۊزنامه‌نیویسؤن اي پنج نفر أجي کینه دأنن ؤ هر کاري کؤنن که بۊگؤن ایشؤن هأچي پیلله بۊبؤن؟ راسسه هأچي پیلله بۊبؤن؟ هایده ترابی وؤت-ه بۊخؤنین.

۸. بفرماييد! اين أن یته أپلیکیشن شیمه گۊشي به، تا گیلکي کلمه‌أن ٚ مئن وامجيد.

۹. اي وبلاگي که خأ معرفي بکۊنم، مئبه خئلي عزیزه چۊن لایجؤن‌مجي-ئه اینترنت ٚ مئن آسؤن بۊده. اۊنم نأ خالي جؤغرافیايي متن بلکي تاریخي‌أم تینین لایجؤن-ه اي وبلاگ ٚ مئن بینین. محمدرضا توکلي، خئلي ساله کي خۊش ٚ وبلاگ ٚ مئن یته خؤرؤم آرشیو چاکأدره کي حتی گیلؤن ٚ باخي ٚ شهرؤن ؤ دهاتؤنم شامل بنه. عکس ؤ وؤت (متن)، بۊگذشته زمت أجي تا هي ألنئک ٚ مردۊم ٚ زیندگي بازار ؤ خیابؤن ؤ طبیعت ٚ مئن تا گۊلؤن ؤ واشؤن ؤ مۊرغؤن. خؤدتؤن بشین نیگا بکۊنین.

۱۰. مشرۊطه تاریخ أجي چقد چي دؤنین؟ گیلؤن ؤ گیلؤنئن ٚ نقش أجي اۊن ٚ مئن چي؟ چي دؤنین؟ ناصر عظیمي خۊش ٚ «تاریخ گیلان» ٚ کتاب أجي که سۊ جلده ؤ تازگي بیرین بمأ، یک فصل-ه اینترنت ٚ مئن مؤنتشر بۊده؛ اۊ فصل-ه کي تهرؤن-ه گیتن ؤ مشرۊطه زينده واگۊدن ٚ نقله. اي فصل کي یته مقاله‌أ، ائره پي‌دي‌ئف هننأ کي تینین بۊخؤنین.

۱۱. اینأم یته خؤجیر ٚ آهنگ، کي آرش شفيعي‌ثابت بۊخؤنده: وؤزین! ویریسین! سیمبر دکین!

۱۲. اي کارتۊن-ه حتما بنیشین. «فلاسۊت» زحمت بکشئه اۊن ٚ سر گیلکي صدا بنأ ؤ جیرنیویس أم دأنه.

۱۳. تایسه گیلکي أجي روانکاوي سر چيزي بۊخؤنده یا بنویشته دأنین؟ اي کانال-ه پی بگیرین بینین چي خبره!

۱۴. این أم یکته خؤرؤم ترجۊمه، آنتؤن چخؤف أجي.

۱۵. اي تلگرام ٚ کانال ٚ مئن خؤرؤم فیلمؤن ٚ سر گیلکي جیرنیویس نئنن. بشين خؤدتؤن بینین. جالبه.

۱۶. جۊما، یته مۊزیک ٚ جرگه‌أ کي أنزلي مئن پا بیته ؤ چنته خؤرؤم گیلکي کار أم ضبط بۊده. حتما ایشؤن ٚ کانال-ه سر بزنین ؤ ایشؤن ٚ کار-ه بشتؤیین.

۱۷. جن هفته پيش يکته بۊبشتؤ دأشتم آروين ايلبيگي همرأ اي تيتر أجي: از بیه‌پیش تا عاشورپور. اي بگۊبشتؤ ٚمئن مي خيالي مي مؤهم گبؤن-ه بزئم. بد نئه بشتؤيين. أگه يۊتۊب ٚ مئن تينين بشين، تينين ائره اي بگۊبشتؤ-ه بنيشين. أگرأن شيمه يۊتۊب سانسؤر بۊبؤره ؤ مننين سانسؤر ؤ فيلتر-ه سروؤزين، بشين ائره تا اينستاگرام ٚ مئن بينين.

۱۸. اين أن يکته خؤجير آهنگ ۱۲۷ جرگه أجي: آهنگ اساسي. شيمه وهار خۊش بۊبۊن ؤ پۊر پۊر ٚ سبزي ؤ نۊر.

متنی که می‌خوانید، مستندات مربوط به خط پیشنهادی و امکانات فنی مربوط به این خط است که برای زبان گیلکی طراحی شده و پس از چهار سال تجربهٔ عملی، طی زمان و پس از استفادهٔ کاربران بسیاری در اینترنت و بیرون از آن، به مرور ضعفهای آن مشخص و برطرف شده و یا پیشنهاداتی به آن افزوده شده است. اين متن در واقع بر اساس متن اولیه‌ای که به همراه میرعماد موسوی با هم منتشر کرده بودیم، بنا شده و صورت گسترش‌یافتهٔ همان است.

بخش اول متنی که می‌خوانید، بحثی نظری است دربارهٔ خط و پاسخی است به برخی انتقادها. بنابراین اگر حوصله ندارید و می‌خواهید سریع بروید سر اصل مطلب و ببینید در چارچوب پیشنهادی ما چگونه باید گیلکی نوشت، می‌توانید بدون خواندن این بخش بروید به این بخش: چطور باید با این خط، گیلکی نوشت؟

باید یادآوری کنم که این پروژه تنها یک پیشنهاد به همهٔ گیلکان و اهل قلم گیلک است وگرنه دنیای امروز بسیار گسترده‌تر و بسگانه‌تر از آن است که کسی یا گروهی نقش قیم و آقابالاسر دیگران را بازی کند؛ طراحان و مشاوران و کوشندگان این طرح نیز بدون چنین توهمی، بر اساس یک و نیم دهه تجربه در حوزهٔ ادبیات و زبان گیلکی و پس از مشورت و همفکری و گفتگوهای دامنه‌دار، این پیشنهاد را کارآمد و شدنی و سودمند می‌دانند و همهٔ گیلکی‌زبانان را به همراهی با آن فرا می‌خوانند.

Continue reading

این متن نوشتهٔ سید فرزام حسینی روزنامه‌گار ساکن رشت است که پیشتر در شمارهٔ نهم نشریهٔ قاف (چاپ فومن) چاپ شده و حالا برای بازنشر به وبلاگ ورگ سپرده شده.

یکم) نوشتار پیشِ رو، درباره‌ی رشت است و نوعی از برخورد ناسیونالیستی با آن، شهری که این سال‌ها و ماه‌ها و روزها، بسیار درباره‌اش شنیده‌ایم و خوانده‌ایم، شهری که در رسانه‌های رسمی و غیررسمی، جایی برای خودش پیدا کرده و مطبوعات کاغذی و مجازی، صفحاتی را به اکنون و تاریخش –و بیشتر تاریخش البته- اختصاص می‌دهند، و دیده و ندیده، چیزهایی درباره‌اش، درباره‌‌ی «جذابیت‌های پنهان و آشکارش» می‌گویند و می‌نویسند، آیا چنین توجهی، چنین به اصطلاح رسانه‌ای‌شدنی، خوب نیست؟ آیا فرصتی برای رشت، و به‌طریق اولی، اهالی این شهر نیست؟ بگذارید اندکی از مسئله فاصله بگیریم و سپس، دقیق‌تر به آن بازگردیم، بگذارید پیش از آن‌که به استقبالِ ستایش‌های بی‌کران این سال‌ها و ماه‌ها و روزها برویم، کمی عقب‌تر بایستیم و مسائلی را پیرامونِ رشت با هم مرور کنیم.

Continue reading

«تازه قانون» برشی از انجیل است که به زبان گیلکی نوشته شده و در انگلستان به طبع رسیده است. بر روی جلد آن آرم SGM نقش بسته که مخفف Scriptur Gift Mission می‌باشد. میسیون مذهبی کتاب مقدس مجری کار ترجمهٔ بخشهایی از انجیل به زبانهایزندهٔ سرتاسر جهان بوده است.
محتوی «تازه قانون» خطبهٔ معروف به خطبهٔ روی کوه است. انتخاب این خطبه از سوی مقتدرترین دولت زمان و ترجمهٔ آن به زبانهای زندهٔ دنیا به ویژه در کشورهای عقب‌مانده و توسعه‌نیافته از نظر تبلیغات سیاسی و دینی منظور خاصی را در پی داشت، چه نصایح حضرت عیسی مسیح در این خطبه مشحون از روح تسلیم‌پذیری است.
بنا به اظهار یکی از دوستان مطلع ترجمهٔ «تازه قانون» را احتمالا باید خانمی «لارودی» نام انجام داده باشد. متاسفانه سال چاپ کتاب در هیچ جای آن مشخص نشده. شادروان ابراهیم فخرائی در زیرنویس صفحهٔ اول کتاب خود (گزیدهٔ ادبیات گیلکی) اشاره‌ای به این کتاب کرده و سال چاپ آن را مربوط به دورهٔ مشروطیت مى‌داند. به نظر نگارنده سال چاپ کتاب جدیدتر است و به احتمالی بعد از جنگ جهانی دوم که پای آمریکاییان به ایران باز شده باید باشد. این کتابچه در شمارهٔ ۲۰ روزنامهٔ گیلکی‌زبان «دامون» (سال اول، ۱۵ اسفند ۱۳۵۹، صفحهٔ ۷) مفصلا معرفی شده است.

(گیله‌وا مقدمه أجي کي تازه قانۊن ٚ سر بنويشته)

متن گیلکی تازه قانون رو میتونید از اینجا (بخش یک) و اینجا (بخش دو) در فرمت آزاد ogg دانلود کنید و بشنوید.

أول سر وا گؤفتن کي أ وانيويسي يؤ تصحيح ٚ مئن، صرفا زواني بؤعد ٚ أمه-ره مطرح بۊ ؤ أن کي تأنيم فامستن صد سال پيش گيليکي چۊتؤ بۊ يؤ اۊ دؤره آدم أگر بخأسته‌بي گيليکي بينويسه أليفبا يؤ نگارش ٚ سر چي واکۊنشي نيشان دأيي. أمئه هدف أيه مذهب ؤ مسيحيت ٚ تبليغ ٚ أمرأ هيچ سنخيتي نأره؛ کما أنکي أ پؤرؤژه (اينجيل ٚ ترجۊمه، اۊ زمات ٚ زنده زوانان ٚ جا) قاجاران ٚ دؤره و اينگيليس ٚ حۊکۊمت ٚ جا صۊرت بيگيفته يؤ عقب‌دۊبؤ کشوران ٚ مئن مۊنتشرأبؤ و جالبه کي دقيقا اينجيل ٚ اۊ قسمتان ترجۊمه بؤبؤسته کي قناعت ؤ تسليم‌پذيري گب-أ زنه! أسأ راجع به خۊد ٚ متن ؤ ايصلاحات ؤ نگارشي کي ايستفاده بۊکۊدمه چن تا نؤکته-أ گمه:
– چن جا متن ٚ دۊرۊن ويرگۊل ؤ نؤقطه يؤ أ جۊر چي‌ئن جايي کي لازم بۊ نأهأبي، سهوا، ننأبۊ کي مي متن ٚ مئن لحاظ بۊکۊدمه.
– خيلي جا ان بينويشته‌کس عربي/فارسي ايملا يؤ فؤرم-أ متن ٚ مئن تغيير ندأ يؤ اۊشان-أ هۊجۊر بينويشته کي عربي/فارسي سؤننت ايسه. من أمما اۊشان ٚ گيليکي واگۊيه-أ در نظر بيگيفتم. مثلن «دنيا، فحش، کتاب، بکنم» کي «دۊنيا، فاش، کيتاب، بۊکۊنم» بينويشتمه و هأن ٚ مأنستان‌چي‌ئن. ألبته بعضي جاانم خۊد ٚ بينيويشته‌کس گيليکي ايملا-يأ لحاظ بۊکۊده؛ مثلا «اينصاف».
-بعضي أفعال ؤ کلمأن ٚ وأسي کي گيليکي مئن مؤمکنه چن جۊر واگۊيه بدأريد، متن ٚ مئن أشان ٚ نيويشتار فرق کۊدي. مثلا اي جا «که» بينويشته بؤبؤسته‌بۊ و اي جيگا د «کى»، اي جيگا «بوشو» بينيويشته بؤبؤبۊ يؤ اي جيگام «بشو». يا هم «نوکونيد» ؤ هم «نکونيد» هردۊ متن ٚ دۊرۊني نأهأبيد. أ جۊر موارد-أ دست نبردمه يؤ هرتا-يأ هۊجۊر کي بينويشته‌کس بينويشته دأشتي، وارد بۊکۊدمه.
– بينويشته‌کس متن ٚ دۊرۊن «شما» و «شمارا/شمه‌را» بينيويشته‌بۊ کي أولي، دۊوؤم شخص ٚ جمع ٚ ضميره و دۊوؤمي هۊ ضمير ٚ مفعۊلي حالت. چۊنکي أ نيويشتار ٚ سر نشأ قطعي تشخيص دأن کي بينيوشته‌کس ٚ منظۊر چۊجۊر واگۊيه ايسه، من شخصا اۊنچي-ئه کي ايمرۊز ٚ رشت ٚ مئن رايجتر ايسه لحاظ بۊکۊدمه. يعني «شۊما» ؤ «شٚمأرأ/شٚمه‌رأ».
– چن مؤرد متن ٚ مئن ه ٚ کسره کاراگيفته بؤبؤسته‌بۊ کي تصحيح بؤبؤسته.
– گاگلف اۊ «ب»يي کي فعلان ٚ أول‌سر أيه، فعل ٚ ماده جا سيوا بينويشته بؤبؤبۊ کي همه-أ دۊچۊکسته بينويشتمه. مثلا «بنيد» و «به‌نيد» هردۊتا متن ٚ مئن دۊبۊ کي مي بينويشته مئن أولي حالت لحاظ بؤبؤسته.
– آخرپسي أنأم بگم کي بعضي جاان متن ٚ مئن بينويشته‌کس ساب بۊکۊده دأره يؤ ايتا کلمه-أ جا تاودأ دأره يا جۊمله‌بندي مئن ايشتباهي بۊکۊده کي کلا باعث بؤبؤسته جۊمله بي‌معني يا ناقص به‌نظر بأيه. ا جۊر موارد-أ دس نزئمه يؤ هۊتؤ وانيويسي بۊکۊدمه.

۱۵۹۳ شريرما پؤنزه
ديمه‌مج؛ لاجان

Continue reading

در میان انواع و اقسام تلاشها و نگاه‌هایی که به موضوع هویت قومی و زبان و فرهنگ گیلکی وجود دارد، در وبلاگ ورگ و جاهای دیگر همیشه ادعا کرده‌ام که در کنار این نگاه‌ها وفادار به نگاهی هستم که گرچه آبشخورش تمام تلاشهای پیشینیان ماست اما تباری از آن خود هم دارد.

از مشروطه به بعد و در جنگل و چلنگر و بعدها در دههٔ پنجاه و شصت، و بعدتر سنت گیلان‌شناسی (به طور مشخص در گیله‌وا و پژوهشکدهٔ گیلان‌شناسی و نشریات و رسانه‌های دیگر) و موج بیداری قومی در فضای مجازی و برآمدن نسلی از جوانان ناسیونالیست و علاقمند به هویت قومی، فارغ از سنجش خوب و بد تمام این تاریخچه، ورگ خودش را گرچه در همین بستر ديده اما همواره روی تبار فکری و عملی خودش هم تاکید داشته است. چرا که این تبار وجه تمایزی اساسی در ارائه راه‌حل و شکل عمل در مورد پرسشهای مختلف (از موضوع گویش معیار تا شیوهٔ نگارش و موضع سیاسی و اجتماعی و شکل نگاه به ناسیونالیسم و ملی‌گرایی گرفته تا بحث مرکزگرایی و یا نگاه انتقادی به خویشتن و طرح موضوع بسگانگی و درک حضور دیگری و نگاه به سنت و بحثهای مربوط به بازبرگزاری جشن نوروزبل و تقویم دیلمی و پيشنهاد خط لاتین کیسوم و بعدتر شیوهٔ نگارش موجود) ايجاد کرده است.

Continue reading

این متن از میرعماد موسوی پیشتر در سایت خبری مرور منتشر شده و در ورگ بازنشر میشه.

انسان در ابتدا برای ثبت اندیشه‌هایش -به منظورِ خوانده و شناخته شدن توسط دیگر انسان‌ها- خط را قرارداد کرد. در دوران جدیدتر، به منظور ماندگاری در گذشتِ زمان، نوشته شدن (کتابت) اهمّیتی بیش از پیش یافته و خط، ابزارِ هر زبانی برای گذر از شفاهیّتِ مطلق است. کاربرِ هر زبان، به واسطه‌ی خط، اندیشه‌‌های خود را که بر بسترِ زبانِ موردِ کاربردش شکل گرفته، ثبت می‌کند و به هم‌زبانانش و سپس تمامِ جهان می‌شناساند. یعنی می‌توان گفت که خط، مهم‌ترین پیوسته‌ی زبان در دورانِ جدید است و گویش‌وری که از خط برای ثبتِ اندیشه‌هایش استفاده می‌کند، وابسته‌ی خط.

Continue reading

– اي رۊزؤن تمؤم ٚ دۊنیا کؤرؤنا ویرۊس ٚ گرفتاره. کؤرؤنا ويرۊس باعث بۊبؤ امه بفأميم که اي دۊنیایٚ مئن چۊتؤ همه چي کس‌به‌کس-ه ربط دأنه ؤ ايتؤ نئه که بۊتؤنيم يکته ديمه بنيشيم ؤ امئه حساب-ه دۊنيا يأجي سيوا بکۊنيم.

کؤرؤنا ويرۊس اينأن نۊشؤن بدأ که هرته کشور ٚ مئن دؤلتؤن ؤ حۊکۊمتؤن أول حقسأی بۊدن اي خطر-ه انکار بکۊنن ؤ وختي «تۊمؤن دکته کينؤنه» تازه به صرافت دکتن که خأن يک کاري گۊدن! ایران ٚ مئن البته دۊ ماه انکار ٚ پسي، حۊکۊمت ٚ برنامه بۊبؤ اين: مردۊم-ه دس ويتن!

دوأريم. خأنم یته مقاله بنئم ائره که کؤرؤنا جي بنويشته ولي نأ اۊتؤ که اي رۊزؤن همه جا پۊرأگۊده دره. اي مقاله خئلي خۊب ؤ مؤفيده؛ مي نظر-ه بخأين گۊنم اين-ه نۊخؤنده ننين. اي مقاله تؤضيح دئنه کي چره همه‌گير ناقۊشيئن، زيويشر ؤ جنگلؤن ؤ سرمايه ؤ بازار ٚ همرأ ربط دأنه.

– امرۊز خأنم يته جرگه کانال (تلگرام ٚ مئن) شمه-ره معرفي بکۊنم کي خئلي جالبن. ایشؤن یته دسسه کانالن گه خئلي خۊب کار کأدرن ؤ مایيئن ؤ مۊرغؤن ؤ واشؤن ؤ حیوؤنؤن ٚ نؤم-ه گيلکي مئن معرفي کؤنن، اۊنأن عکس ٚ همرأ. البته کاش ایشؤن ٚ اینگیلیسي یا علمي نؤمم بنئن کي مؤفیدتر بۊبۊن. (خۊدا نبخشه اۊن-ي گه تلگرام-ه سانسۊر بۊده. تلگرام ؤ يۊتۊب دۊ ته خؤرؤم آمۊزشي ابزار ايسسن گه امئه حۊکۊمت ايشؤن-ه سانسۊر (فيلتر) بۊده دأنه.)

– اي وؤتي گه محمد قائد بنویشته خئلي جالبه ولي امئبه هندئه ویشته خأ جالب بۊبۊن چۊن اۊن ٚ مئن یک نفر أجي گب زئنه کي هر زمت خأنن میرزا کۊچي خؤن ٚ کارؤن-ه بي‌ارزش ؤ بد نۊشؤن بدئن، اۊن ٚ گبؤن أجي حتما نقل کؤنن؛ محمد تقی ملک الشعرای بهار!

– نۊدؤنم «هلو» اپلیکیشن-ه شناسنین یا نأ. هلو (هؤلۊ) یته أپه زبؤن آمۊتن ٚ وسي که تازه واخؤ ببۊم کي گیلکي‌م اضافه بۊبؤ اي أپ ٚ مئن.

– شکنجه! چیزي گه هي کس نئسأ کي بۊگؤی خۊبه؛ ولي یپاره آدمؤن بأزۊن یته «أمما» أبئنن ؤ اي أممای ٚ پسي استثناؤن سرأگینن. شکنجه أجي چي دؤنیم؟ چي خأ گۊدن کي دئه انسان شکنجه نبۊن؟ چره همه ته دؤلتؤن شکنجه کؤنن حتی اگه شکنجه نۊدن ئبه قانۊن تصویب بۊده بي؟
اي مقاله، جالبه چۊن اي سؤالؤن-ه ور دئنه ؤ رسنه اصل ٚ گب ٚ سر: شکنجه بۊبؤرؤن ئبه چي شأنه گۊدن؟ شکنجه همرأ چي شأنه گۊدن؟

– اي رۊزؤن هأی ويشتر ؤ ويشتر أمئه پيش‌بنأ خط کارأگيته بؤدره. ائره یته گۊزارش مؤنتشر بۊبؤ گیلکي خط أجي که منم اي گۊزارش ٚمئن گب بزئم.

– اي مقاله‌أم کي امین حق‌ره بنویشته (جدایی یا حفظ تمامیت ارضی-ملی) خئلي جالبه. خأ خؤنن! من أني یته نظر اۊن ٚ جیر بنویشتم. ؛)

– نۊدؤنم چقد سیاست ؤ اقتصاد شیمئبه مؤهممه ولي آدم أگه ایراني بۊبۊن حتی تاکسي مئنم امکان دأنه اي بحث اینئبه مطرح بۊبۊن کي اي نفتي گه ايران ٚ مئن دأنيم چني أمئبه خۊشبختي بأرده چني بدبختي!
مردۊم عادت بۊدن حۊکۊمتؤن ؤ پیله کسؤن ٚ عمل-ه وختي خأنن قضاوت بکۊنن، که بفأمن فلؤن کسی آیا خۊش‌ ٚ مللت ٚ خادم بۊ یا خائن، حتما نیگا کؤنن بینن نفت ٚ سر چي بۊده ؤ کۊ سياست-ه پيش ببرده!
دؤکتؤر سیروس بینا، مینه سۊتا دانشگای ٚ مئن یته مؤمتاز ٚ اۊستاده کي نیم قرن نفت ٚ سر هامۊته (تحقیق بۊده) ؤ اي هف ته فیلم درواقع هف جلسه کلاسه، که امئبه فؤرصت فراهم بۊبؤ تا اي اۊستاد ٚ درس أجي بهره ببریم.
بسچي گه جؤمۊري اسلامي قوانین یۊتۊب ٚ سایتم سانسۊر بۊده دأنه تا امه فقط بنيشيم اینستاگرام ؤ صداسیمای ٚ پیش ؤ تتلۊ کرد ٚکار ؤ قؤماربازي ؤ رۊبيکا ؤ عصرٚجديد نیگا بکۊنیم، نکتا ایسکالی دؤنا ببيم که بأزين امئه حق-ه طلب بکۊنيم!
ولي پیشنهاد کؤنم حتما وخت بنين ؤ اي هف جلسه-أ بنیشین.

– أگه زیویشر ؤ زؤباله ؤ سراوان ؤ تمۊشل ؤ… شیمه ذهنم درگير بۊده دأنه، اي فیلم-ه بنیشین. یته قهرمؤن ؤ یته کأرسنه (فاجعه). فیلم‌ ٚ داستؤن‌ ٚ مئن ٚ قهرمؤن، یته سۊلۊک دأنه خۊش ٚ شخصي زيندگي مئن، لايجؤن ٚ مئن، گه اۊ کارسنه همرأ ارتباط دأنه. هیتؤ که فيلم ٚ مئن پیش شنیم، ویشته أمئبه سؤال پيش هأنه کي اي کارسنه ؤ اۊ سۊلۊک ٚ مئن چۊتؤ شأنه ارتباط ایجاد گۊدن؟ چۊتؤ شأنه اي کارسنه پيش ايسأن؟

شمرأني أگه سايت يا وبلاگ يا کانال يا صفحه يا هرچي که خؤندن‌شا ؤ دئن‌شا ؤ اشتؤسن‌شا بۊبۊن شناسنين، معرفي بکۊنين ؤ خبر بدين تا وبمجي مئن معرفي بکۊنم. شيمه سلامتي مۊراقب ببين، دؤنم گه کار ؤ نؤن بيرين أردن ئبه خأ خؤنه أجي بيرين شؤن، ولي هرجا گه ايسأين، شیمه دس-ه شيمه ديم-ه وأنسينين ؤ حتما هرچي گه خأ بۊخؤرين، أول شيمه دسؤن-ه آؤ ؤ صابۊن أجي بۊشؤرين، يک جۊر گه حتما کئخ (کف) ۲۰ ثانيه شيمه دس ٚ سر بۊمؤنسه بي. ديگرؤن ٚ جي أم حتما يکؤ نيم متر فاصله بگيرين چۊن کؤرؤنا ويرۊس آدمؤن ٚ نفس أجي تا يک ؤ نيم متر تينه بۊشۊن شيمه چۊشم ؤ دۊماغ ؤ دهن ٚمئن. شيمه خؤنابدؤن. شيمه جؤن ساق.

بهرۊز، یته لینک مئبه سرأدئنه بهرۊز صفدري وبلاگ أجي. واکؤنم. مارسل مۊرؤ گبه. این ٚ یته وؤت-ه (نامه به یک واداده) چن سال پیش اؤجای ٚ مئن چاپ بۊده بیم ؤ صفدري هۊ زمت یته نامه مئن بنویشته بۊ که پیر ٚمردأی چني ذؤق بۊده بۊ وختي خۊش ٚ وؤت-ه فارسي خط أجي بدئه بۊ.

صفدري هیشؤن-ه خۊش ٚوبلاگ ٚ مئن نقل بۊده بۊ؛ منأني دۊمرته اي نقل أجي کئف کأدبۊم ؤ یاد بأردم چني اصرار ؤ سراخر جنگ بۊده‌بۊم تا اي وؤت اؤجای ٚ مئن چاپ بۊبۊن ؤ هنۊزم خۊشالم که اي وؤت-ه برسؤنیم امئه خؤندنکسؤن ٚ چۊمبرس. اۊ اؤجا-یه یاد بأردم کي «اؤجا» بۊ، اۊجۊر اؤجا کي اۊن ٚ مئن اي آزاده‌مردأک أجي‌م گب دبۊ؛ مارسل مۊرؤ یأجي.
هیتؤ بهرۊز صفدري پؤست-ه خؤنده‌دبۊم کي برسئم اؤره کي خبر-ه بنویشته. خبر، اي رۊزؤن ٚ مئن، عجیب نبۊ ولي این-ه غم دبۊ پۊرأگۊده.
مارسل مۊرؤ کؤرؤنا یأجي بمرده.

مقاله‌ای خوندنی و جالب دربارهٔ پیشوند ب در افعال گیلکی. این مقاله به تحلیل تعاریف موجود از این پیشوند پرداخته و بعد با تحلیلی تاریخی-زبان‌شناسانه سعی کرده  راه جدیدی در شناخت این پیشوند باز کنه.
در مسیر این پژوهش چند نکتهٔ جذاب ديگه هم مطرح شده که اين مقاله رو جذابتر هم کرده. اين مقاله رو از اينجا بگیرین و بخونین.

بي پیشاشۊگب شنم اصل ٚ مطلب ٚ سرچۊن اي دفأره حتی اۊ دفأر أجي‌م ويشته لینک ؤ مطلب دأنم معرفي گۊدن ئبه.

– بد نئه اي مطلب-ه بۊخؤنين. ع. پاشایي ائره مازرۊن ٚ گیلکي أجي گب بزئه دأنه ؤ يته گلکي کلمه أجي/ اي مطلب ٚ جير ٚ کامنتؤنم خؤندن دأنه: حکایت گاوزن گاو و چلیک آب.

– اینأم يته خؤرؤم وؤته کي جادي بنويشته وبلاگ ؤ وبلاگ‌نيويسي رۊز ٚ مئن ؤ اگه مي مۊرسؤن وبلاگ‌خؤن ؤ وبلاگ‌دۊستين یا أگه شيمئبه سؤاله کي وبلاگ دئه چيسه بۊخؤنين: برای پیشرفت مجدد، دوباره وبلاگ بنویسید.

– گیلکي کیبؤرد یته وبجیگه (وبسایت) دأنه خۊشئبه کي اؤره تينين اۊن-ه جيرأکشين يا شيمه فندي سؤالؤن-ه واپۊرسين يا گیلکي کیبؤرد-ه پی بگيرين کي کیني برۊز بنه یا تازه نؤسخه اۊن ٚ شي هأنه بيرين.

– بینین ضیا خوش‌سیرت چي بۊده! ضیا کي آمریکای ٚ مئن زبؤنشناسي خؤنده‌دره، زحمت بکشئه پاینده لنگرودي فرهنگ-ه (فرهنگ گیل و دیلم) همه-أ اسکن بۊده جؤرأکشئه خۊش ٚ وبجيگه مئن. ایسه شمه تینین بشین ائره اي پیله خؤرؤم بدردبۊخؤر فرهنگ ٚ مئن بمجين.

– شاید شمرأني بخأین بۊدؤنین شؤرا چیسه؟ البته مي منظۊر «اسلامي شؤرا» نئه کي مردۊم اۊنأجي وازده بمأن ؤ اۊنقدر فساد ؤ زۊر ٚ مئن دمرده کي دئه هرچي شؤرا ؤ مشورت-ه بدنؤمأگۊده. نأ! مي منظۊر شؤرایي کارکیاگري (مدیریت شورایی) ايسسه کي انسان تايسه اۊنأجي بئتر ؤ پيشدکته‌تر روش نياته تا خۊش ٚ مؤشکلات-ه حل بکۊنه. اي مقاله بنيشته انسان ٚ تل ؤ شيرين تجرۊبأن-ه واشکاته تا بينه شؤرا دۊنیای ٚ مئن چۊتؤ پا بيته ؤ هر جا کۊجۊر مؤشکلات ٚ همرأ تشکه بۊخؤرده ؤ چي بۊبؤ که پا نيته. حتما اي خؤرؤم مقاله-أ بۊخؤنين.

– آقا چي خبره تلگرام ٚ مئن! يته کانال بدئم تازگي که فقط گیلکي خبر ٚ شئه. جالب اينه کي چنته لهجه أجي خبر نيويسنن ؤ ايتؤ کي مألۊمه اين ٚ نيويشتنکسؤن چن جای ٚ مؤختلف ٚ شي ايسسن. خؤدتؤن بشين بينين: گیلکي خبران.

– ائکته کانال که اصلا محشره! يته کاناله خالي زأکؤن‌ئبه. گیلکي ادبيات ؤ فرهنگ، اۊنم زأکؤن‌ئبه، گیلک ٚ نتاج ٚ کانال ٚ مئن.

– اي رشته‌تۊییت-ه بۊخؤنين. اۊن ٚ بنويشتکس، زهرا امیرابراهیمی ماجرا-ا بهانه بۊده تا يته مؤهمم ٚ مؤضۊع-ه مطرح بکۊنه. اينکه استبداد چۊتؤ تمؤم ٚ خۊش ٚ مزدؤم-ه آدم‌فۊرۊش ؤ گبخبربر بار أبئنه ؤ آدمؤن‌ئبه شخصي حريم قائل نبنه. تا بۊبۊناي جۊر عاقل ؤ فرزانه معلم بۊبۊن. البته اي جۊر شريف ٚمعلم کم ندأنيم. زندؤن ٚ مئن پۊر پۊر ٚ شريف ؤ دؤنا معلمه کي حق گۊتن ٚوأسي دکتن زندؤن. محمد حبیبی ؤ اسماعیل عبدی ؤ محمود بهشتی لنگرودی مۊرسؤن کي چۊن گۊتن آمۊزش خأ بقايده ؤ رايگان بۊبۊن، الؤن زندؤن ايسأن نأ کلاس ٚ سر. کاش أمرأني اي پيله کسؤن ٚ مۊرسؤن خدمت ؤ آزادي ؤ آمۊزش ٚ رامج ببيم نأ آغۊزدارؤن ٚمۊرسؤن. اینأم جخترأنديم کي آغۊزداري ؤ ادم‌فۊرۊشي، گیلٚمرد ئبه عاره. (;

– اي مطلبم حرف ندأنه! چي گۊنه؟ تؤضیح دأدره کي چره خۊشبختي ؤ رهایي فردي نبنه. خؤدتؤن بۊخؤنين: رهایی فردی ممکن نیست.

– نکۊنه شمرأني شيمه دۊستؤن ٚ همرأ نيشينين سرمايداري ؤ سۊسياليسم ٚ سر اۊجۊر بحث کؤنين گه استقلال ؤ پرسپؤليس ٚ هوادارؤن بحث کؤنن؟! اها؟ خؤ پس بد نئه اي مقاله-أ تؤني کلیف أجي بۊخؤنين.

– حتما دؤنین کي چن سفر پیش رشت ٚ مئن يته برنامه دأشتيم ؤ قرار بۊ «گیلکي أمأنین» (آینده زبان گیلکی) سر گب بزنيم. خؤ! شيمه جا خالي، گب بزيم. اۊ گبؤن ٚ صدا-ا النی تينين اي کانال ٚ مئن بشتؤيين. ضمنا اي برنؤمه أننی گیجیکم (حاشیه) دأشت کي ائره تینین ويشته بۊخؤنين ؤ بۊدؤنين.

– ولگ، يته أدبي جایزه’ کي گیلکي ادبيات‌ئبه انگاره بدئه بۊبؤ ؤ ايمسال اۊن ٚ دۊوؤمي دؤرهٔ. أگه قصه يا شعر نیویسنین، بشین اي جایزه مئن شرکت بکۊنين. ائره تينين ويشته بۊدؤنين. اینستاگرام ٚ مئنم اي آی‌دي همرأ ايسأن: @valggla

– لؤرکا-ا شناسنين؟ اۊ نؤمي ٚ شاعر کي شاملۊ اين ٚخؤجير شعرؤن-ه ترجۊمه بۊده بۊ. خؤ! ايسه دۊس دأنين اين ٚ شعرؤن-ه مازرۊن ٚ گیلکيأجي‌م بشتؤيين؟ محسن عمادی لؤرکا شعر-ه فارسي ؤ گلکي وگردؤنه ؤ مۊزيک أجي اجرا بۊده. مۊ که کئف بۊدم. شمرأني بینین شايد شمرأني کئف بۊدين. ضمنا اگه بۊشؤین اي ويدئؤ صفحه مئن حتما اۊن ٚ جير ٚ تؤضيحاتم بۊخؤنين.

– هندئه تلگرام! اي دفأ يته کانال گیلکي مۊرغؤن ئبه. اي کانال ٚ مئن تينين مۊرغؤن ٚ نؤم-ه گیلکي بامۊجين.

– اي بگۊبشتؤ (کي اینگیلیسي جیرنیویس دأنه) خئلي جالبه. ائره پؤل دیویس تؤضیح دأدره کي چره نشأنه هرگز سرطان ئبه يته دارۊ چأگۊده يا کشف بۊبۊن!

– اينأم آخري لینک که بۊتم چۊن آخريئه مۊزيک بۊبۊن؛ مشتي پلوري‌ئه شناسنين؟ مازرۊن ٚ جغلأن خأ بئتر بشناسن. ايسه اگه شناسنين يا نشناسنين، اي اهنگ-ه بشتؤييم تا ويشته آشنا ببيم.

این مقاله که پژوهش و نوشتنش بیش از سه سال طول کشید، اول بار در پنج شمارهٔ مجلهٔ گیلان ٚ اؤجا چاپ شد و حالا با ویرایشي جدید به صورت یکجا در اینجا منتشر میشه. قصد بازگویی حاشیه‌ها و جنجالهای مابعد این مقاله رو ندارم و فقط امیدوارم صداهای فردای این سرزمین، این متن رو با دقتي انتقادی بخونن به این امید که به آجرهایي در دیوار سانسور و استبداد و ابتذال بدل نشیم.

این مقاله رو در شکل پی‌دی‌اف دریافت کنید و بخونید.

پی‌نوشت مهم: متاسفانه چون جمهوری اسلامی، بسیاري خدمات وردپرس رو سانسور کرده، شما برای نوشتن کامنت و نظر لازم دارید که از آنتی‌فیلتر استفاده کنید. حتی با اینکه سرور سایت ورگ در ایرانه!
سرویس وردپرس که ورگ هم با همین سرویس مدیریت میشه، یک نرم افزار مدیریت سایت و وبلاگه و در واقع ابزاریه برای نوشتن و نشر و بخش خدمات رایگانش سالهاست توسط جمهوری اسلامی سانسور میشه، همون طور که هر امکان مستقل و ازادي رو برای نشر حقایق سانسور کرده و میکنند.
وردپرس درواقع یه ابزاره و کساني که دستور به سانسور چنین ابزاري دادن مستقیما با نوشتن و انتشار نظر و آزادی بیان مخالف بودن چون درست مثل ممنوع کردن استفاده از خودکار یا کیبرد یا کاغذه که البته حکومت در مورد کاغذ هم دهه‌هاست همین کلک رو سوار میکنه تا سانسور علیه کتاب رو شدیدتر پیش ببره.

هأتؤ خيابان ٚ پياده‌رؤ-يأ فأرسئم ايته صدا مي گۊش بامؤ.

– سلام خانم ٚ مؤحترم. اي دئقه مي حرف-أ گۊش بۊکۊنيد. خاهش کۊنم.

دينم ايته سيا چتر مي جۊلؤ سبزأبؤ. هوا نم نم ٚ وارشه. چتر ٚ جير ايته بيس ٚ دؤ يا بيس ٚ چار ساله جوان ظاهر به. گم: مرأ گيد؟

– بعله. اۊ پير ٚزناک-أ دينيد «جعبه» پۊشت؟ گدايه.

– أ هوا ميان کسي اؤيه نئسأ.

(مؤخابرات ٚ آهيني پؤست-أ گه جعبه.) Continue reading

از اونجایی که هربار در توصیف این پدیده، تکرار عبارت دراز «ثبت اسمهای گیلکی با پیشفرض فارسی» سخته، به خودم گفتم بيا و کلمه ای در توصیف این پدیده بساز و دستکم کار خودت و افراد بعد از خودت رو –که ميخوان دربارهٔ اين پديده بنويسن و فکر کنن- کمی راحت کن. توی گیلکی فعل پریختن به معنی صاف کردن و از صافی و فیلتر عبور دادنه که فرهيختن و فرهیخته و فرهنگ در فارسی رو به یاد میاره. مادهٔ حال/آیندهٔ این فعل مثل اغلب مصدرهای منتهی به ختن/تن (دۊختن/دۊتن/ سۊتن/مۊتن/…) با ج یا ز ختم میشه: پریج. یعنی امرش میشه بپریج و نفی‌ش نپریج! Continue reading

مدتها پیش در بیستمین برنامهٔ رادیویی «بیس دئقه» فهیمه اکبر رو در حد اطلاعاتی که داشتم معرفی کردم. توی این فاصله خیلی از دوستان و خوانندگان جویای اطلاعات بیشتر و آهنگهای خونده شده توسط این زن خواننده و گیلان شناس شدن و حالا بالاخره تمام آثار صوتی ای رو که از ایشون دارم یکجا در همین پست برای دانلود میذارم و توضیحاتی هم بهشون اضافه میکنم و این رو هم بگم که این اطلاعات تکمیلی فقط با کمک و نقد و همکاری شما کاملتر خواهد شد و امیدوارم به زودی توی ویکیپدیای گیلکی مدخل و مقاله ای برای فهیمه اکبر داشته باشیم.

شونزده قطعه ای که برای دانلود میذارم از آلبومیه که در دههٔ ۹۰ میلادی در آمریکا منتشر شد. متاسفانه من به بروشور یا جلد این آلبوم دسترسی ندارم. اگر کسی سراغی ازش داره دريغ نکنه تا اطلاعات ما از اين اثار بيشتر بشه.

نکتهٔ دیگه اینکه این کارها رو توی هاستی گذاشتم که مطمئن باشه و خوب بديش اينه که لینک دانلود غیرمستقیمه یعنی بعد از کلیک روی هر آهنگ به صفحهٔ بعدي میرین که اونجا باید تازه لینک دانلود رو دریافت کنید. بابت زحمت دوبل شرمنده.

بریم سر وقت فایلها:

• گیلان جان (ترانهٔ این اثر از جهانگیر سرتیپ پور و برای گیلان، دختر فهیمه اکبر سروده شده.)
• گل پامچال
• والس نوروزی
• نۊشۊ (نوشو)
• مصرلۊ (Misirlou که نام ترانه ای قدیمیه با ریشه های شرق مدیترانه (عربی و یونانی و ترکی و یهودی) و معنی اسمش یعنی دختر مصری. این آهنگ در زمان خودش خیلی معروف بود و بعدها از طریق اجرای دوباره در دهه۶۰ میلادی و سینما معروف شد و دهه ها بعد نسل ما اجرای جديدترش رو از فیلم پالپ فیکشن به یاد داره.)
• ماه نو
• شب بۊ بیابان بۊ
• جۊمه بازار (جمعه بازار)
• بمؤم باز
• أی بۊخؤفته دیل
• آن شب بهار (با شنیدن این کار به یاد بیلی هالیدی خوانندهٔ معروف بلوز نمی افتین؟)
• آفتابخیزان
• قطعهٔ سوم از آلبوم مذکور
• قطعهٔ چهاردهم از آلبوم مذکور
• قطعهٔ شانزدهم از آلبوم مذکور
• اجرای روی صحنهٔ فهیمه اکبر در سن هشتاد سالگی به زبانهای انگلیسی و گیلکی و فرانسه و روسی به همراه اندکی معرفی در ابتدای اجرا.

پی نوشت: شاید کسانی بپرسن چرا فهیمه اکبر رو گیلان شناس معرفی میکنی؟ به این دلیل که این زن بعد از اومدن به گیلان شروع به ثبت فرهنگ گیلکان کرد و حتی نویسندهٔ کتاب معروف طباخی گیلان هم هست. مطالعهٔ این متن از کوروش رنجبر هم برای اطلاعات بیشتر از زندگی این زن بزرگ پیشنهاد میشه.

این بیست و ششمین برنامه از برنامه های رادیو اینترنتی (پادکست) بیس دئقه است که میتونید از اینجا دانلود کنید یا برید به این کانال تلگرامی و اونجا بشنوید یا اگه دوست دارید توی ساندکلاد بشنوید.
یادتون نره که شنونده های این برنامه فقط به کمک همرسانی و معرفی شما بیشتر خواهد شد.

توی این برنامه این موزیکها رو خواهید شنید:

نؤرزبل أمؤندره، آرش ثابت
بئه پا به پا بشیم، آرش ثابت با همخوانی دیگران (اجرای زنده در نوروزبل ۱۵۸۳، دیلمان)
کاری از دیزی گیلسپی (Dizzy Gillespie) به نام اول یا کو (Ool Ya Koo)
کاری از یوهان یوهانسون (Johann Johannsson) به نام The Lord’s Prayer.

آرش شفیعي ثابت ه کي شناسنین. ایمسالم یکته آهنگ بۊخؤنده نؤرۊزبل‌ئبه کي این ٚ وؤت دیمه‌مج ٚ شئه. أگه سأب نۊده بي، اي آهنگ ٚ وؤت دیمه‌مج ٚ أولي تجرۊبه ایسسه ؤ نأجه دأنم هیتؤ تترج تازه استعدادؤن گيلکي ادبیات ؤ مۊزیک ٚ فضا تازه واکۊنن. شیمه نؤرۊزبلم مۊبارک بۊبۊن.

اي آهنگ ه حتما بشین تلگرام ٚ مئن اي کانال ٚ مئن جیرأکشین بشتؤیین ؤ این ٚ شعر ٚ ترجۊمه أ فارسي بۊخؤنین: @gilakimind

دکتر نیما فریدمجتهدی* دکتر سمانه نگاه**

در گردشگری جهانی، مناطق کوهستانی نقش ویژه‌ای دارند، کوه‌ها مکان‌هایی هستند که برخی‌از اولین اشکال گردشگری را ارائه داده‌اند. تاریخچۀ گردشگری نشان می‌دهد که در قرن هجدهم، رشته‌کوه‌های آلپ‌ها از توقفگاه‌های تفریحی اشراف انگلیس بوده‌است. ویژگی‌های مرتبط با کوهستان، دارایی‌هایی می‌باشند که برای توسعه گردشگری کوهستانی ارزشمند هستند. جاذبه‌های گردشگری کوهستانی ازجمله برف (اسکی)، تنوع مردم محلی و شیوه‌های سنتی فرهنگی؛ فراوانی چشمه‌های آب معدنی و آب گرم، بُعد مقدس بسیاری از کوهستان‌ها و قله‌ها، تنوع زیستی و زمین‌شناسی که در تشکیلات زمین‌شناسی منحصر‌به‌فرد، جوامع گیاهی و گونه‌های جانوری شاخص تبلور دارد، و در نهایت آسایش آب‌وهوایی، خلاصه‌ای عوامل موردِ توجه گردشگران هستند. آمار دقیقی از گردشگری کوهستانی در جهان در دست نیست، اما برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد، 15 الی 20 درصد از گردشگری جهان را به مناطق کوهستانی نسبت می‌دهد که البته این مسئله، در مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. مثلاً در کشوری مانند سوئیس، سهم این نوع گردشگری نسبتاً تمام این کشور را در برمی‌گیرد. در ایران نیز شرایط جغرافیایی و آب‌وهوایی به‌گونه‌ای بود که شاید بتوان گفت پیش‌از بسیاری از مناطق جهان، استفاده از هوای مطلوب مناطق کوهستان و تفرج در آن امری معمول بوده‌است. گردشگری کوهستانی در ایران به شکل عام، دو گونۀ عمده را در بر می‌گیرد: استفاده از خانه‌های دوم و تفرج. Continue reading

بعدالعنوان؛ هنگامی که قشون فاتح کارگران و دهاقین روسیه، دشمنانشان راشکست داده، مظفرانه به قلب لهستان پیش می روند و نیروی سرمایه داری انگلیس در برابر دستجات متحد ایران و روس عقب می نشینند، بسیار متاسفم که از کار کناره گیری کرده، مطلبی را متذکر می شوم که ملال آور است؛ لیکن از ذکرش خودداری نمی توان نمود؛ چرا که همه در ایران واقع شده اند: Continue reading

چن سور وبمجي ندأشتيم ولي اي شمه اينأن سیا مای ٚ وبمجي!

دؤلت ؤ اۊن ٚ پۊشت ٚ سر سرمایدارؤن هيتؤ اصرار دأنن کي خۊشؤن ٚ طرح’ (انتقال آب دریای کاسپین به فلات) اجرا بکۊنن. دامؤن خۊش ٚ مبلاگ ٚ مئن دۊ ته مقاله دؤجه کي پيشنهاد کؤنم بۊخؤنين.

البته خئلي اساتيد ؤ کارشناسؤن هؤشدار بدأن کي اي طرح که اساسا جؤرسري ئن ٚ جيب ٚ وأسي چأگۊده بۊبؤ، امئه سامؤن ٚ زيويشر’ نابۊد کؤنه. مثلا ائره’ نيگا بکۊنين کي پرؤفسؤر علي یخکشي بۊته اي طرح أگه اجرا بۊبۊن دريا ؤ جنگل نابۊد بنن.

اي گندي که امئه حاکمؤن بزئن کم کمی همه’ برده دره نابۊدي سمت. مثلا انجۊمن جنگلبانان ایران ٚ رئيس بۊته کي تا ۳۰ سال ديگه ايران ٚ شۊمال ٚ مئن دئه جنگلي نخأ بدأريم.

اي مقاله‘م راجع به چن زبؤني سیاست خؤندن دأنه.

گیلان خان‘ شناسنین؟ نشناسنین؟ اي خبر‘ بۊخؤنین تا بۊدؤنین یکته پیله کس امئه مۊزيک ٚ مئن بمرده.

نۊدؤنم کریستین برۊمبؤرژه’ شناسنین یا نأ ولي خأن بۊدؤنين کي اي آدم یکته پیله گیلانشناسه ؤ گیلان ٚ فرهنگ ٚ سر خئلي هامۊته دأنه. اي بگۊبشتؤ’ بۊخؤنین کي مهدي بازرگاني اي پیله کس ٚ همرأ بۊده.

هارمۊني تاک ٚ سایت یکته سلسله وؤت مؤنتشر کأدره راجع به مازرۊن ٚ امیري ؤ مۊزيک. تایسه سۊ ته واوین’ بنأن خۊشؤن ٚ سایت ٚ مئن.

اي وانیویس راجع به کارگري کؤنتؤرؤل ؤ انقلابم جالبه. يک عالم ايده هأدئنه اۊشؤن’ گه خۊشؤن ٚ سامؤن ٚ آينده ؤ سرنيويشت ئبه نگرؤنن.

نۊدؤنم دؤنين يا نأ کي اۊنچي گه النی مۊسيقي سؤننتي ايراني دۊخؤنن درواقع يکچي ايسسه که خئلي عؤمر ندأنه ؤ اۊن ٚ مئن ايرؤن ٚ اقوام ٚ مۊزيک نقشي ندأنه يا اگرم بدأره ايتؤره کي اۊشؤن’ يکته تنگ ؤ دبسته چارچۊب ٚ مئن جا بدأن. اينکه چۊتؤ ايراني ناسيۊناليسم مۊزيک ٚ مئن همه چي’ حذف ؤ تغيير بدأ (مثلا ديلمؤن ٚ آواز’ چۊتؤ صاف ؤ صۊف بۊدن تا ايراني مۊزيک ٚ مئن بۊگؤنجه!) اي وانیویس ٚ مئن دۊمبال بنه.

يکته مؤضۊع أن کي اي رۊزؤن خئلي ئن ٚ ذهن’ درگير بۊده دأنه، مۊهاجرته. اي مقاله مئن رضا عليزاده سعی کؤنه مۊهاجرت ٚ سر گب بزنه ؤ اۊن ٚ نتايج’ بررسي بکۊنه.

حتما دئه تا الؤن شمرأني خبر دأنين کي فرانسه مئن نؤتردام ٚ کلیسا بسۊته. اينأم لابؤد دؤنين کي فرانسه مئن چن سوره کي مردۊم دکتن خيابؤن تا ستم ؤ استثمار’ اعتراض بکۊنن. اي مقاله‘ خؤنده دبۊم راجع به اۊ کليسا ؤ مئبه فکر کأدبۊم کاش يک نفرم پيدا بۊبۊن يکته هيتؤ چي رشت ٚ شهرداري ؤ شهرداري میدؤن ئبه بنويسه!

خأنم یکته وبلاگ شمره مۊعرفي بکۊنم کي خؤندن دأنه! بخساد یکته وبلاگه کي گیلکي أجي نيويسنه. مثلا یکته پؤست ٚ مئن اينأجي بنويشته کي گیلکي’ محدۊد به گیلان نکۊنيم. یا ائکته مئن بنويشته کي چره گیلکي علم ٚ زبؤن نئه؟

اینأن يکته انیمیشنه کي گیلکي دۊبله بۊبؤ. البته ائره شمه تینین اۊن ٚ تیزر’ بينين ؤ اي تيزر أجي معلۊمه کي حرفه يي کار بۊدن. خؤدم حلئه اصل ٚ انیمیشن’ ندئم.

امما! امما! آخري ؤ مؤهمترين لينک اگه بۊتين چيسه؟ بعله! حتما دؤنين که امه يک عالم اؤستاد دأنيم کي هيأت علمي ايسسن ؤ گاگلف سياسي ؤ فرهنگي ؤ اجتماعي مسائل ٚ سر اظهار ٚ نظر کؤنن ؤ مخصۊصا انتخابات ٚ زمت کي بنه يپاره ايشؤن اصلاح طلبؤن ئبه رأی جۊمأکؤنن يپاره اۊصۊلگرا’ن ئبه. ولي اي اساتيد واقعا چني علم ؤ تحقيق ٚ مئن کار کأدرن ؤ چۊتؤ پۊل در أبئنن؟ أگه خأن بۊدؤنين پيشنهاد کؤنم اي لينک’ بينين. ائره تينين ريز ٚ جؤزيات ٚبۊدجهٔ مۊطالعات ٚ پژۊهشي‘ بينين کي گيلان ٚ مئن اختصاص پيدا کؤنه حۊکۊمتي ؤ مؤرد ٚ تأييد ٚ اۊستادؤن’. ايسه چي اصلاحطلب چي اۊصۊلگرا. خؤدتين بينين ؤ قضاوت بکۊنين.

اۊ آقای ٚ دؤکتؤر مۊسوي که اي ليست ٚ مئن چن جا چرب ٚ بۊدجه هأيته دأنه هۊني ايسسه کي مۊصاحبه بۊده بۊ بۊته بۊ رشت ٚ مردۊم خۊشبختي’ حس کؤنن. بلي آقای ٚ دؤکتؤر. منم تي مۊرسؤن بۊدجه هأگيرم خۊشبختي’ احساس کؤنم! مخصۊصا که گيلانشناسي پژۊهشکده رئيسم ببۊم!

يک دؤر ايشؤن ٚ تحقيقات ؤ طرحؤن ٚ اسمؤن’ نيگا بکۊنين تا بينين فاجعه چني جلفه!

سه سال با نشریهٔ گیلان ٚ اؤجا همکاری داشتم، از نخستین پیش شماره ش تا شمارهٔ بیست و سوم.

اما پس از سه سال همکاری با مجله ای که دوستش داشتيم در اعتراض به روش و منش مدیرمسئول از این مجله بیرون اومدم که البته فقط من بیرون نیومدم؛ بلکه تعداد زیادی از همکاران از اؤجا بیرون اومدن.

ما که از شورا و مدیریت شورایی و خودگردانی و ضدیت با سلسله مراتب حرف زدیم و می‌زنیم، نمی‌تونستیم در مقابل رفتار استبدادی به همکاری ادامه بدیم.

توی این سه سال بسیار چیزها آموختم و به عنوان بخشی از حاصل این تجربه باید بگم که کار و مدیریت شورایی بهترین روش برای پیش بردن هر پروژهٔ جمعیه و اون چه که برای ما مشکل ایجاد کرد نه اشکالات کليشه ای که در مورد ضعف در کار جمعی ما ایرانی ها تکرار میشه، بلکه سد حقوقی مدیریت مسئول و صاحب امتیازی بود. وگرنه بعد از چشیدن طعم کار و ادارهٔ شورایی دیگه دشوار بتونم رضایت به شکل دیگه‌ای از مدیریت و کار بدم.

هنوز هم از اينکه بخشی از جمعی بودم که اؤجا رو تا شمارهٔ ۲۳ با خرد جمعی منتشر کرد احساس افتخار و شادی دارم.

نيما يوشيج علاوه بر شعرهای فارسیش که نقش موثر و ژرفی بر ادبیات فارسی داشته، شعرهایی هم به زبان مادریش داره؛ زبانی که خودش اون رو تاتی نامیده و بخشی از روشنفکران معاصر سرزمین باستانی مازندران اون رو تبری مینامند و به زعم من و بنا به دلایل مختلف اون رو گیلکی مازندران یا اون طور که در مازندران تلفظ میشه گِلِکی میدونم. اجازه بدین پیش از اینکه در گل و لای بحث پیرامون نام زبان مردم مازندران گیر کنیم از این نقطه بگذریم و برسیم به شعرهای زیبای نیما به زبان مادریش.

گلکی یا گیلکی این شعرها شاید برای گیلکی زبانان غرب و مرکز گیلان دشوارفهم باشه اما برای ما ساکنان شرق گیلان به نسبت بیشتر قابل فهمه و اگر فقط اندکی بیشتر با گیلکی شرق و مرکز مازندران آشنا باشیم اون وقت دیگه چندان دشوار هم نخواهد بود.

نيما در سرودن اين شعرها به سنت امیری سرایی و به طور کلی به سنت شعر هجایی گيلان و مازندران توجه داشته و اين شعرهای دوازده و یازده هجایی در مجموعه ای به نام رۊجا (به معنی ستاره) سالها پيش (و البته خيلی سال پس از مرگ نیما) چاپ و منتشر شد و در سالهای گذشته گلچینی از این شعرها همراه با موسیقی احمد محسن پور و با خوانش علی اکبر مهجوریان و خوانندگی محمد ابراهیم عالمی (که شیفتهٔ صداشم!) و حوران یوسفی به صورت یک آلبوم موسیقی و شعر منتشر شد.

شنیدن این شعرهای انتخاب شده با صدای گرم علی اکبر مهجوریان و در کنار موسیقی زیبای ساخته شده برای این کار تجربه ای دلنشين و عميق از مواجهه با ادبیات مازندرانه و برای خودم به شخصه سفری درخشان بوده در زبان و فرهنگ مردم مازندران و تماشایي بوده تماشایی از افق اندیشهٔ نیما در عرصهٔ زبان گیلکی مازندران.

فايلهای صوتی این آلبوم رو اینجا برای دانلود میذارم والبته در اینجا هم میتونین این آلبوم ارزشمند رو بخريد.

فايلهای آلبوم روجا: طرح جلد آلبوم – پشت جلد آلبوم – قطعهٔ ۱ – قطعهٔ ۲ – قطعهٔ ۳ – قطعهٔ ۴ – قطعهٔ ۵ – قطعهٔ ۶ – قطعهٔ ۷ – قطعهٔ ۸ – قطعهٔ ۹.