برچسب: ورگ (Page 1 of 3)

دۊ رۊز پيش (نؤرۊز ما ۱۴، ۳۰ مرداد، ۲۱ اۊت) اي وبلاگ بيس ساله بۊبؤ. بيس سال پيش (۲۰۰۵ اۊت ۲۱) ائره مي کار-ه سرأگيتم ؤ خئلي قصصأن ؤ خئلي کارؤن ؤ خئلي دۊستيئن هي وبلاگ ٚ مئن ؤ هي وبلاگ ٚ جي سرأگيته. بسچي گه اعصاب خؤردي ؤ دۊشمندي ؤ دردٚسر أن کم نبۊ. حتی ىپاره مطالب مي ارشيو أجي پاکأبؤ ؤ مي ديل بسۊته؛ چن سور «زيندگي دکش‌وأکش» اۊ جۊر چارۊق ننأ مي پاى ئبه کي ائره تامتۊمي بۊ؛ هرچي بۊ حلئه سره دأنه ؤ ىک عالم پيل پيله کار مي وير دره کي مي ديل ؤ مي مردۊم ؤ مي جامعه وأسي خأ پى بگيرم.
اي بيس ساله کي فيسبۊک بمأ ىپاره ادمؤن گۊتن «تي وبلاگ-ه دبد کي هرکي فيسبۊک نئسه هي کس اين-ه نۊخؤنه»؛ بأزۊن تلگرام ؤ اينستاگرام ؤ چي چي گرام بمأ ؤ هندئه گۊتن هرکي اينستاگرام نئسه أويرأبنه ؤ دئه وبلاگ نيويشتن ؤ مقاله نيويشتن ٚ زمت دوأرسه.
ائره ولي هميشک خۊش ٚ خؤندنکسؤن-ه دأشت ؤ اۊشؤني گه اي گبؤن-ه زئن خۊشؤن نأ کتاب ٚ زمت، نأ رۊزنامه زمت، نأ وبلاگ ٚ زمت، نأ فيسبۊک ؤ تلگرام ؤ استريمينگ ٚ زمت، خؤندنکس نبۊن ؤ نئن. اي سالؤن بفأمسم خؤندنکس خؤنه؛ ايسه کاغذ ٚ سر ىا سنگ ٚ سفالٚ سر!
اۊنچي گه أنديفه کؤنه اينه کي چي نيويسنيم ؤ کي به نيويسنيم ؤ کي خۊ درد ٚ دوا دۊمبال تي نيويشتن ٚ مئن وامجنه!
اي وبلاگ ٚ بنويشتأن اين أن نۊشؤن دئنه کي اي سالؤن چني دگرسم ؤ هأگرسم ؤ چي عقاىدي دأشتم ؤ ألنى چۊتؤ نيگا کؤنم ؤ فيکر کؤنم. شيمه دم أن گرم کي سالؤن همرا بين ؤ بد ؤ خۊب، تل ؤ شيرين، قأر ؤ اشتي پابه‌پا بمأين. شيمه خؤنابدؤن.

پس‌نيويشت:
بد نئه ايشؤن-أن بۊخؤنين:
دأه سال ٚ پسي
دیه شوِ تاریک سی دیدنِ صو

عطاک-ه کشأگينم گاز گینم این-ه گۊنم: رئه کمته شيطؤني بکۊن بئه بنيش أمئه ورجه مؤستند نيگا بکۊن یک چي یاد بگير! شيمه «جۊر» نخأنه ادمؤن ٚ مۊرسؤن پیشرفت بکۊنه؟ هأگرش ٚ مئن نخأنين پيش بشين؟
عطا اؤجا دئنه: پيچأن لازم ندأنن ايتؤ پیش بۊشۊن. أمه أمئه چم ٚ رچگي-ئه هيتؤ خۊش دأنيم. شمه أگه مریخ أن بشين أمه-ره شيمه همرأ بئنين تازه أمئه خؤردن ؤ رئن ٚ فکر أم کؤنین. أمه ایتۊ هأگردنيم جؤن.
ايشؤن-ه بۊته پس يٚکته «ميؤ» بۊده، خۊ يٚته لگ-ه جؤرأدأ بناگۊده خۊ لگبنه-أ وأليشتن.

_{جۊر: Specie.
هأگرش/هأگرسن: Evolution.}

احمدرضا قائم‌مقامی خۊش ٚ ىکته وأنيويسؤن ٚ مئن بنويشته دأنه کي:

از لغاتی که لغت نیستند: آموت
الموت را مخصوصاً نویسندگان اهل جبال مانند زکریای قزوینی و حمد مستوفی مرکب از دو جزء آله به معنای «عقاب» و آموت به معنای «آموخته» تصور کرده‌اند. آموت صفت مفعولی است معادل آموختهٔ فارسی که در آن لهجات استعمال داشته و آن گاه گروهی از اهل آن نواحی گمان برده‌اند که چون عقاب در آشیانش بچگانش را آموزش می‌دهد، پس به مجاز آشیان عقاب را آله‌آموت گفته‌اند و چون قلعهٔ الموت بر جایی است بلند، آن قلعه را نیز به جهت اغراق «آشیانهٔ عقاب» خوانده‌اند. این روایات، که اهم آنها در لغت‌نامه در ذیل الموت درج است و در ضمن آنها وجوه دیگری هم برای این نام برشمرده‌اند، احتمالاً همه خیالاتند. با این حال، این روایات به لغت‌نویسان هند نیز رسیده و رند و شیاد آنان، که صاحب فرهنگ جهانگیری باشد، بیتی هم به شاهد آنها ساخته (یا در بیت کس دیگری تصرف کرده) و آن را به منجیک ترمذی نسبت داده است. آن بیت چنین است:

بر قلهٔ قاف بخت و اقبال
آموت عقاب دولت تست

آقای حسن‌دوست نیز در فرهنگ خود چیزی از خیالات آقای گرتسنبرگ را به اوهام پیشینیان افزوده، اما آقای سعادت در جلد اول فرهنگ جامع زبان فارسی در مورد اشتقاق این لغت سکوت کرده. کار درست را او کرده، ولی درستتر آن است که آن مدخل از فرهنگ جامع حذف شود و به ذیلی منتقل گردد که باید مشتمل بر «لغتواره‌های» فرهنگهای پیشین باشد.

اۊنچي گه احمدرضا قائم‌مقامي «لغتواره‌های فرهنگهای پیشین» دۊخؤنه راسوري (درواقع) ىکته دئه زبؤن ٚ لۊغته ؤ اي ىکته دئه زبؤن ٚ نؤم کي قائم‌مقامي خۊ وأنيويس ٚ مئن أول «لهجات» ؤ سراخر «فرهنگهای پیشین» دۊخؤنه، ايسه گيليکي!
أگه فارسي-ئه بدئه، گيليکي سيوا بؤن ؤ اين ٚ زبؤن بؤن-ه انکار نکۊنيم، بأزين دئه همه چي رؤشنتره. گيليکي مئن کي خۊشئبه سيوا دستۊر ؤ سيوا فرهنگ دأنه، امۊت لؤغتي نئه کي لؤغت نبۊن؛ خالي ىکته واجه-أ هزارؤن هزار گيليکي واجه أجي.

گۊتن بگۊبشتؤ ؤ گب زئن ؤ دايالؤگ بئترين کاره؛ ولي هرچي ويشته دۊنىا ادمؤن ٚ حال ٚرۊز ٚ مئن دئيق بنم فأمنم کي جامعه مئن، گبزني ؤ بگۊبشتؤ بکت، دۊ ته دئه راه دأنيم: ىکته تامزني، ىکته ني خۊ کار-ه گۊدن ؤ عمل. همه ته جي ويشته هي اخري همرأ شأنه ادمؤن-ه هاوجيرانئن [قانع گۊدن].

اين متن پاسخیه که برای پرسشهای مهرداد پیله‌ور و مسعود پورهادی نوشتم. این دوستان این پرسشها رو پیرامون شعر گیلکی با من و چند نفر دیگر در میان گذاشتن و پاسخها رو در کانال تلگرامی گیله‌برازه منتشر میکنن. حالا میتونید متن کامل پرسشها و پاسخهای من رو در اینجا بخونید:

مهرداد جؤن، تي سؤالات ٚ سر مي آؤجان-ه بنويشتم. گيلکي بنويشتم چۊن فيکر کؤنم گيلکي شائرؤن ؤ گيلکي نيويشتنکسؤن أجي کمترين انتظاري کي شأنه دأشتن اينه کي گيلکي همرأ نيويشتن ؤ خؤندن ؤ فيکر گۊدن ؤ همه ته أجي مؤهمتر گيلکي هأزئن-ه خۊشؤن أجي سرأگيرن تا بأزين فرسه ديگرؤن ٚ نؤبه.
بنويشتم هأزئن؛ ائره نقد ٚ جا نيويسنم هأزئن. اين که چره نقد ٚ جا نيويسنم هأزئن، ائره مفصل تؤضيح بدأ دأنم: نقد ٚ جا گيلکي مئن چي شأنه گۊتن؟
ايسه چره أول سر ايشؤن-ه گۊته‌درم چۊن اي وؤت[۱] ٚ مئن مي جوابؤن ٚ مئن حقسأی بۊدم کي گيلکي شئر ٚ فضا-ا هأزنم. ارزۊ دأنم اي وؤت، خۊش ٚ خؤندنکس-ه بيأجه.

Continue reading

اين درسته که مردم گیلکی‌زبان چه گیل چه دیلم، چه شهری چه گیلمرد چه کلایی و چه گالش، چه کشاورز چه دامدار چه کارگر و چه کارمند بهرحال گیلک هستن و وارث فرهنگ باستانی مشترک و این هم درسته که تقويم دیلمی میراث مشترک این مردمه و این هم درسته که مردم جلگه (گیلان در گیلکی یعنی مناطق جلگه ای) هم حق دارن جشن باستانی نوروزبل رو به عنوان داشتهٔ خودشون (داشتهٔ مشترک گیل و دیلم) برگزار کنن و این هم درسته که هرچه این جشن در جاهای بیشتری برگزار بشه، بیشتر احیا و معرفی خواهد شد اما…
چرا به نظر شخص بنده بهتره این جشن در مناطق کوهستانی برگزار بشه و مردم گیلان (مثل خودم) برای شرکت در این جشن زحمت بکشن و به مناطق کوهستانی (دیلم) تشریف ببرن؟
چون تاریخ مردم ما تاریخ حرکت و توسعهٔ تمدنی از کوه به جلگه بوده و هرچه در جلگه هست، اصیلترش در اون بالاست و با برگزاری نوروزبل در کوه، پیوند بین مردم پایین و بالا بر اساس تقسيم کار اجتماعی تاریخی و روابط مشخص به کمک این باز برگشتن به کوه برای همه یادآوری میشه؛ چرا که نوروزبل یادآوری اين حقیقته که ریشهٔ ما کجاست و ما دو دنیا و دو قوم متفاوت نیستیم و نوروزبل بهانه‌ای میشه برای اینکه مردم جلگه و مردم کوه دیدار داشته باشن.
از همه مهمتر درسته با توسعه تمدنی در جلگه، متاسفانه مناطق کوهستانی استان گیلان و مازندران در بن‌بست و انزوا قرار گرفته‌ن اما این انزوا حاصل توسعهٔ ناموزون سرمایه‌داری طی دو قرن اخیره وگرنه مناطق کوهستانی ما زمانی مراکز ارتباطی و تجاری و فرهنگی بودن و نوروزبل بهانه‌ایه برای احیای این مساله و ایجاد ارتباط بیشتر بین این مناطق.
چه اشکالی داره فرزندان ما سالی یک بار با این آموزه روبرو بشن که ریشه و تاریخشون فقط همون جلگه نیست و ما مردمي هستیم که از بالاترین ارتفاعات البرز تا پست‌ترین باتلاق‌های جلگه رو با کار و زحمت و خلاقیت قابل سکونت کردیم و زبان و فرهنگ خودمون رو پراکندیم؟
اجازه بدیم در ذهن نسل بعد تصویری واقعی، مادی و تاریخی از مردم خودش داشته باشه و ببینه و تجربه کنه که افرادی در جاهایی متفاوت از اقلیم خودش به زبان مشترک گیلکی حرف میزنن اما با لهجه‌های متفاوت و چه بسا خیلی اصیلتر!
و چه اشکالی داره که فرزندان ما در کوهستان و کوهپایه هم ببینن که مردم جلگه (گیلؤن) همزبان و هم‌فرهنگ خودشون هستن و اینها تنها نیستن و زادگاهشون ارزشهای تاریخی و اقتصادی داره و میتونه میعادگاه تمام گیلکان گیلکی‌زبان جهان باشه که سالی یک بار به آغوش مادر (البرز) برگردن؟
مگه غیر از اینه که سرزمین ما هر روز از صبح تا شب با گردش تبخیر آبهای دریا و جلگه و حرکتش طی روز به سمت البرز و عبورش از شش‌های سرزمین ما، یعنی جنگل، خودش رو دم غروب به جؤرا (یلاق) می‌رسونه و این چرخهٔ زندگی‌زا این مجموعه رو در هماهنگی با هم هر روز پیش می‌بره و بازتولید می‌کنه؟ به این دلایل به نظرم بهتره تا جایی که می‌تونیم نوروزبل رو در ارتفاعات برگزار کنیم که توی این گرمای تابستون معنای خودش رو هم داره.

نقد چيسه ؤ گيلکي مئن نقد ٚ جا چي شأنه گۊتن کي هم دقيق بۊبۊن هم اشتقاق ساتن ٚ را أمئبه وا بۊمؤنه؟

بٚينيم نقد کؤره أجي بمأ؛ يۊناني مئن نقد-ه گۊتن کریسیس (krisis) کي سۊ ته معنا دأنه:

یکته معني بؤحران (crise) ؤ تشنج ؤ آشۊب ؤ حالتي کي چیزؤن يا کسؤن دکئنن يک جۊر حالت ٚ مئن کي بؤحراني (critique) گۊنيم. اي حالت ٚ مئن اۊ چيز ٚ بي تعادؤلي ؤ اين که اۊن ٚ مئن تضادي دره، مألۊم بنه.

دؤوؤمي معنا أولي همرأ أننی تضاد دأنه. یعني ائکته معنا مئن کريسيس ضد ٚ اختلاط ؤ التقاط ؤ خلط ٚمعنا ايسسه. اي معنای ٚ مئن کريسيس، سيوا گۊدن ؤ تفکيک ٚ سر دلالت کؤنه ؤ وينش (بصيرت) ؤ داوري (قضاوت) ٚ معني اي کلمه أجي بيرين هأنه. هين وأسي قضايي ؤ فلسفي کلمأن ٚ مئن دياکريسيس (diakrisis) یک جۊر وير (أنديشه) ٚ حرکت-ه کي تضادؤن ؤ تؤفيرؤن-ه تشخيص دئنه.
پس کريسيس هم بؤحران ؤ آشۊب ؤ بصيرت معني دئنه هم تصميم گيتن ؤ حؤکم صادر گۊدن. (دقيقا هرچي کي امرۊز ٚ به‌اصطلاح مؤنتقدؤن بد دأنن!)

Continue reading

در این نوشته کوشش میکنم توضیح بدم چرا فکر میکنم اون چه که به نام زبان مردم دیلم یا زبان دیلمی ازش نام برده میشه همون زبانیه که امروز گیلکی نام داره. گرچه توضیح این موضوع برای کسی که با زبان گیلکی و گويشهای مختلفش در جلگه و کوهستان و درون و بیرون استان گیلان آشناست خیلی راحتتره و نیاز به این همه بحث روی جزئیات نداره.

چرا گیلکی و دیلمی یک زبانند؟

در صحبت از زبان دیلمی (که در واقع همیشه با عنوان زبان مردم دیلم از آن نام برده شده) نوعی مغالطه رخ داده است. یعنی یک منبع از انقراض زبانی به نام دیلمی حرف زده و مدعی می‌شود که دیگری هم از این زبان نام برده است. (مانند استخری و…) یعنی چون یک نفر در گذشته از «زبان مردم دیلم» نام برده و حالا هم یک نفر مدعی انقراض زبانی به نام دیلمی شده پس همه چیز درست و مرتب است و زبانی به نام دیلمی داشتیم که «متمایز از زبان گیلکی امروز» بوده است. (به این نتیجه‌گیری آخر دقت کنید.)

فراموش نکنیم همین امروز هم هر کسی که بی‌خبر باشد و به گیلان بیاید خواهد گفت زبان مردم شرق گیلان با زبان مردم مرکز و غرب گیلان متفاوت است و در فومن حرف خ زياد و در لاهیجان حرف ن زياد به کار می‌رود. و لابد باید نتیجه بگیریم دو زبان داريم!

Continue reading

بر آستانهٔ چهارمین مجموعهٔ قصه‌های گیلکی‌اش (این متن به عنوان مقدمه در کتاب ولگ چاپ شده است.)

قصهٔ گیلکی یا آن طور که در گفتار رسمی معمول است «داستان کوتاه» گیلکی، گرچه در نشریهٔ دامون و پیش از گیله‌وا شکوفه زد اما رسایی و بلوغش در ارتباطی تنگاتنگ با آن چه در دههٔ هفتاد در مجلهٔ گیله‌وا چاپ شده بود و آن چه در دههٔ هشتاد در گروه داستان گیلکی خانهٔ فرهنگ گیلان تولید می‌شد شکل گرفت و بالاخره در اوایل دههٔ هشتاد در قالب کتاب ارائه شد. از نخستین گام یعنی دو مجموعه داستان چاپ شده از محمدحسن جهری و محمود طیاری تا امروز بدنهٔ داستان گیلکی تجربیات زیادی را از آن خود کرده است و چندین کتاب داستان گیلکی چاپ شده که از این میان می‌توان روی نام‌هایی همچون هادی غلام‌دوست و مسعود پورهادی و علیرضا بشردوست به عنوان نویسندگانی دست گذاشت که توانستند آثاری با کیفیت مطلوب و نگاهی مدرن و غنابخش نسبت به ادبیات بومی بنویسند. البته بررسی نقادانهٔ این نام‌ها و سایر نام‌هایی که این سال‌ها به گیلکی نوشتند و قصهٔ خوب به خواننده رساندند (و نه گزارش و خاطره و جوک و انشا) فرصت و تلاش دیگری می‌خواهد و نام بردن از این سه نفر به معنای رد سایر تلاش‌ها و نوشته‌ها نیست. چه بسا در میان کارهای دیگران هم آثار درخشانی موجود باشد که باید سر فرصت به آنها پرداخت.

Continue reading

وبمجي پؤستؤن ورگ ٚ مئن، ىکته فؤرصته تا تجاري پلتفؤرمؤن أجي بيرۊن بأىم ؤ بىنيم گه اينترنت خالي اينستاگرام ىا تلگرام نئه. شاىد عجيب بۊبۊن کي خئلئن ايران ٚ مئن وختي گۊنن اينترنت (اينترنت دأنم ىا مي اينترنت قطعه ىا اينترنت ٚ مئن فلان چي-ئه بدئم) ايشؤن ٚ منظۊر فىسبۊک ىا اينستاگرامه! بسچي گه اينستاگرام ىا فیسبۊک ٚ مئن أن شأنه خؤرؤم چي ىاتن (خئلي کم!) ولي اينترنت ٚ دۊنىا اي شرکتؤن ٚ انحصار أجي خئلي واشاده‌تره. خؤ! ايسه بىنيم اي نؤهؤمي وبمجي مئن چي دأنيم!

– شاىد شیمئبه أم جالب بۊبۊن کي فارسي مئن أن ىپاره مؤشکلؤن هننأ کي أمئبه آشنا ایسسه ولي حئف کي أمئه «اساتید» همیشک خیال کؤنن همساىه کرک غازه!
مؤشکلاتي گه عزیز حکیمی اي مقاله مئن گۊنه، گیلکي مئن أني دأنیم. رشت ٚ مئن ىپاره رسمي جریانات ىا ىپاره رسانأن کي رسمي جرىانات-ه تنأشنن، گیله قصه یا سرخط ٚ مۊرسؤن، هيتؤ مؤحتوا تؤلید کأدرن ؤ هي آسیبؤن-ه گه افغانستان ٚ مئن تجربه کأدرن أمه ني تجرۊبه کأدریم ؤ ايشؤن ٚ جواب أم هینه گه «عامیانه ؤ مردۊم‌پسند عمل کأریم!» ولي أمه دؤنیم گه مردۊم‌پسند عمل گۊدن، غلط عمل گۊدن ؤ پسين نسل-ه وأپیته ؤ غلط ٚ گيلکي-ئه تحویل هأدأن ٚ همرأ تؤفیر کؤنه.
ائ خؤرؤم وانیویس-ه بۊخؤنین: سیاست‌زدگی، تیغی بر گلوی زبان فارسی در افغانستان

– اي بگۊبشتؤ خئلي جالبه. سیرۊس شاملۊ، أحمد شاملۊ پسر، اي بگۊبشتؤ ٚ مئن خئلي گبؤن زئنه کي تایسه خئلئن نۊدؤنسن. أگه خأ نشر ٚ صنعت ؤ بازار-ه بئتر بشناسین ؤ شاملۊ همرأ ویشته آشنا ببین اي بگۊبشتؤ-ه حتما بۊخؤنین.

– امئه خط عربئه ىا فارسي؟ ىا آرامي؟ شمه ني گۊنین اي خط هرچيسه، أمئه زبؤن-ه مننئه جوابگۊ بۊبۊن؟ اي وانیویس-ه بۊخؤنين کي خئلي جالبه.

– مرادیان گروسی-ئه شناسنین؟ ىته قدیمي رشتي گه أمئه أدبیات ؤ فرهنگ-ه خئلي خدمت بۊده. ائره قدیم ٚ رشت أجي گب زئدره، باقراباد أجي.

– این-ه حتما نیگا بکۊنین! فقط تینم هین-ه بۊگؤم کي اي ویدئؤ-ؤ حتما نیگا بکۊنین.

– أنزلي مۊرداب أننی أننی خۊشکأبؤدره؛ ىپاره مسۊلین ىکته ۹۰۰ میلیارد تۊمؤني قرارداد دبستن ىکته اصفهاني شرکت ٚ همرأ کي اي مۊرداب-ه «باىؤجمي» همرأ نجات بدئن. ولي گۊیا اي باىؤجمي خؤدش پیله خطره!
أگه خأنین أنزلي مۊرداب ؤ باىؤجمي أجي ویشته بۊدؤنین، اي گۊزارش-ه بۊخؤنین.

– ائره تینین ىکته بگۊبشتؤ بشتؤىین گیلان ؤ نفت أجي ؤ این أجي کي نفت ٚ تجارت چۊتؤ بمأ گیلان ٚ مئن.

– دؤنين ميم چيسه؟ خؤ! ايسه ىکته کانال ؤ صفحه خأ معرفي بکۊنم کي گيلکي ميم واتينأدئنه. اين ٚ نؤم؟ گيلکي ميم.

– ایران ٚ أرمنیئن-ه چني شناسنین؟ أرمنیئن کي گیلان ٚ مئن نیشتن ؤ دئه کم‌کمی همه بۊشؤن کي بؤن؟ کیسن؟
اي خؤرؤم مقاله-أ بۊخؤنین تا أمئه قدیمي همخؤنه‌أن ٚ همرأ آشنا ببین.

آؤ! مأ ىادأشؤدبۊ کي اي خؤرؤم کتاب ٚبيرين أمأن ٚ خبر-ه دۊمرته ائرهبنئم. مأمولي مظفري شئرؤن ورگ ٚ مئن بيرين بمأ، تر ٚتميز ؤ خؤجير.

بالاخره این کتاب آماده شد و باري از دوشم برداشته شد. در مقدمه توضيح دادم در مورد اين بار. حالا اما خوشحالم که تمام اين زحمات ثمر داد و اولين کتاب از مجموعه کتابهای گيلکي شئر ورگ منتشر شد.

اين کتاب رو با کليک روی تصویر بالا یا از اینجا در فرمت پی‌دی‌اف دریافت کنید و از خوندن شعرهای محمدولی مظفری لذت ببرید مخصوصا که این کتاب به نوعی چندرسانه‌ایه و توی فهرستش روی هر شعر اگر کلیک کنید به همون بخش خواهید رفت و در بخش شنیدن هم می‌تونید شعرها رو با صدای خود شاعر بشنوید.

و البته میتونید این کتاب رو در قطع A5 چاپ کنيد و از داشتن نسخه‌ کاغذی قطع پالتویی لذت ببرید. کاش عمری باشه تا بقیه کتابها هم منتشر شه. این هدیه ورگ به شماست برای نوروزبل امسال. شمه خؤنابدؤن.

شمه نؤرۊز خۊرؤم بۊبۊن ؤ شمه خؤنابدؤن. ۱۵۹۵ برسئه ولي أمئه دیلخۊشیئن اي چن ساله کمتر ؤ کمترأبؤ ولي أگه زیندگي فصلؤن ٚ شؤن ؤ أمأنه، اي سیا فصل أني دوأرنه. مأمولي مظفري قؤلي أمه ره رأن بهار أیه.

اي دیواري تقويم، یه جرگه هۊنرمند ٚ. جغلأن ٚ زحمته کي تینین عکس ٚ سه بزنین ؤ اۊن ٚ أصل ٚ فایل-ه هأگیرین کي بۊتؤنین چاپ بکۊنین. فایل پي‌دي‌ئفه ؤ هم تینین A2 چاپ بکۊنین هم A3.

این گفتگو مال چند ماه پیشه که با آروین ایل‌بیگی داشتم و خیلی از گفتنی‌هام رو توی این گفتگو گفته‌م. از شما دعوت میکنم این گفتگو رو ببینید و بشنوید.

ضمنا اون مایع ظرفشویی پشت سر هم توی فجازی داستان شد. ? فقط در این حد بگم که استیکرم در اومده. این هم از شانس منه که پشت سر اساتید ردیف کتابهای فاخره و پشت سر بنده مایع ظرفشویی. قبل از مصاحبه ظرف می‌شستم چون نوبت ظرفشوری من بود. قرار بین من و همسرم توی خونه اینه که هر کی غذا درست کنه، شستن ظرفهای اون وعده کار دیگریه.

بگذریم؛ این شما و این پرحرفی شبانهٔ من پیرامون مسائلی که از نظر خودم خیلی مهم هستند.

چندی پیش آروین ایل‌بیگی ادمین صفحهٔ احمد عاشورپور در اینستاگرام از من خواست تا در گفتگویی شرکت کنم که پیرامون عاشورپور و فرهنگ و موسیقی گیلکی باشد. پذيرفتم و این اولين تجربه‌م در استفاده از امکان لایو اینستاگرامه.
در این گفتگو به زعم خودم بسیاری از گفتنی‌هام رو که گمان میکردم باید به گوش نسل تازه‌نفس برسونم گفته‌م.

اگر به سایت یوتوب دسترسی دارید که میتونید از طریق این لینک یا زیر همین نوشته در همین جا فیلم این گفتگو رو ببينيد و اگر هیچ راهی برای عبور سد سانسور ندارید، این ویدئو در اینستاگرام به صورت آی.جی.تی.وی در دسترس شماست.

سلام جغلأن. شيمه عيد مۊبارک بۊبۊن. پیک ٚ نؤرۊزي بأردم شيمئبه! ? اي وبمجي مئن پۊر پۊر ٚلينک ؤ مطلب ؤ وانيويس ؤ آهنگ ؤ خؤرؤم چئه. شمه-رأني بنويسين کي دۊس دأنين وبمجي مئن چي معرفي بۊبۊن.

۱. «کۊچ ٚ سیا مایي» یته داستؤن ٚ نؤمه کي صمد بهرنگي بنویشته. اي داستؤن کي زأکؤن ئبه بنويشته بۊبؤ، تایسه چن دفأ گیلکي ترجۊمه بۊبؤ. یکته اي ترجۊمأن دامؤن ٚ شئه که کم‌کمی نأ دره خۊش ٚ وبلاگ ٚ مئن.

۲. اين أن یکته تازه تجرۊبه، گیلکي أجي.

۳. اي وؤت قدیمئه ولي هندئه خأ خؤندن تا شاید انگیزه بۊبۊن که ویکیپدیای ٚ من یاور بأین. ائره ژیویر گیلکي ویکیپدیا یأجي بنویشته.

۴. محسن کیوانفر یته داستؤن ترجۊمه بۊده گابریل گارسیا مارکز أجي کي این ٚ نؤم ایسسه: دؤنیا خؤجیرترین دمرده‌کس؛ اي قصه-أ بۊخؤنین که خؤرؤم قصه‌أ. البته نۊدؤنم چره دمرده جا بمأ دمرده‌کس؟ چۊن دمرده خۊشئبه «غریق» معنا دئنه؛ دئه لازم نئه اۊن ٚ دۊمباله چیزي بأریم.

۵. وارۊژان-ه شناسنین؟ أگه نشناسنین گه خأ بۊدؤنین یته پیله خؤرؤم مۊزیکدؤن بۊ که این ٚ چأگۊده یا تنظیم‌بۊده کارؤن-ه بعید دؤنم نشتؤسه بین. گۊگۊش ؤ داریۊش ؤ فرهاد ئبه آهنگ چأگۊده دأنه؛ «بوی خوب گندم» ؤ «پل» ٚ مۊرسؤن.
ایسه ائره تینین واروژان ٚ کارؤن ٚ سر یکته خؤرؤم تحلیل بۊخؤنین. اي تحلیل چن بخش دأنه که تینین بشین ائره اۊن ٚ أولي قسمت-ه بۊخؤنین ؤ باخي بخشؤن ٚ لینکم هۊن ٚ جیر هننأ.

۶. آخري عکسي گه نصرت رحمانی أجي بیته بۊبؤ، اي عکس خۊش‌ئبه داستؤن دأنه! ائره تینین عککاس ٚ نقل-ه بشتؤیین اي عکس ٚ کندن أجي ؤ نصرت ٚ زیندگي أجي اۊ زمت کي رشت نیشت.

۷. اي وؤت خؤندن دأنه! نیما ؤ شاملو ؤ فروغ ؤ سعید سلطانپور ؤ صمد بهرنگی چره پیله کس بؤن؟ چره رسمي رۊزنامه‌نیویسؤن اي پنج نفر أجي کینه دأنن ؤ هر کاري کؤنن که بۊگؤن ایشؤن هأچي پیلله بۊبؤن؟ راسسه هأچي پیلله بۊبؤن؟ هایده ترابی وؤت-ه بۊخؤنین.

۸. بفرماييد! اين أن یته أپلیکیشن شیمه گۊشي به، تا گیلکي کلمه‌أن ٚ مئن وامجيد.

۹. اي وبلاگي که خأ معرفي بکۊنم، مئبه خئلي عزیزه چۊن لایجؤن‌مجي-ئه اینترنت ٚ مئن آسؤن بۊده. اۊنم نأ خالي جؤغرافیايي متن بلکي تاریخي‌أم تینین لایجؤن-ه اي وبلاگ ٚ مئن بینین. محمدرضا توکلي، خئلي ساله کي خۊش ٚ وبلاگ ٚ مئن یته خؤرؤم آرشیو چاکأدره کي حتی گیلؤن ٚ باخي ٚ شهرؤن ؤ دهاتؤنم شامل بنه. عکس ؤ وؤت (متن)، بۊگذشته زمت أجي تا هي ألنئک ٚ مردۊم ٚ زیندگي بازار ؤ خیابؤن ؤ طبیعت ٚ مئن تا گۊلؤن ؤ واشؤن ؤ مۊرغؤن. خؤدتؤن بشین نیگا بکۊنین.

۱۰. مشرۊطه تاریخ أجي چقد چي دؤنین؟ گیلؤن ؤ گیلؤنئن ٚ نقش أجي اۊن ٚ مئن چي؟ چي دؤنین؟ ناصر عظیمي خۊش ٚ «تاریخ گیلان» ٚ کتاب أجي که سۊ جلده ؤ تازگي بیرین بمأ، یک فصل-ه اینترنت ٚ مئن مؤنتشر بۊده؛ اۊ فصل-ه کي تهرؤن-ه گیتن ؤ مشرۊطه زينده واگۊدن ٚ نقله. اي فصل کي یته مقاله‌أ، ائره پي‌دي‌ئف هننأ کي تینین بۊخؤنین.

۱۱. اینأم یته خؤجیر ٚ آهنگ، کي آرش شفيعي‌ثابت بۊخؤنده: وؤزین! ویریسین! سیمبر دکین!

۱۲. اي کارتۊن-ه حتما بنیشین. «فلاسۊت» زحمت بکشئه اۊن ٚ سر گیلکي صدا بنأ ؤ جیرنیویس أم دأنه.

۱۳. تایسه گیلکي أجي روانکاوي سر چيزي بۊخؤنده یا بنویشته دأنین؟ اي کانال-ه پی بگیرین بینین چي خبره!

۱۴. این أم یکته خؤرؤم ترجۊمه، آنتؤن چخؤف أجي.

۱۵. اي تلگرام ٚ کانال ٚ مئن خؤرؤم فیلمؤن ٚ سر گیلکي جیرنیویس نئنن. بشين خؤدتؤن بینین. جالبه.

۱۶. جۊما، یته مۊزیک ٚ جرگه‌أ کي أنزلي مئن پا بیته ؤ چنته خؤرؤم گیلکي کار أم ضبط بۊده. حتما ایشؤن ٚ کانال-ه سر بزنین ؤ ایشؤن ٚ کار-ه بشتؤیین.

۱۷. جن هفته پيش يکته بۊبشتؤ دأشتم آروين ايلبيگي همرأ اي تيتر أجي: از بیه‌پیش تا عاشورپور. اي بگۊبشتؤ ٚمئن مي خيالي مي مؤهم گبؤن-ه بزئم. بد نئه بشتؤيين. أگه يۊتۊب ٚ مئن تينين بشين، تينين ائره اي بگۊبشتؤ-ه بنيشين. أگرأن شيمه يۊتۊب سانسؤر بۊبؤره ؤ مننين سانسؤر ؤ فيلتر-ه سروؤزين، بشين ائره تا اينستاگرام ٚ مئن بينين.

۱۸. اين أن يکته خؤجير آهنگ ۱۲۷ جرگه أجي: آهنگ اساسي. شيمه وهار خۊش بۊبۊن ؤ پۊر پۊر ٚ سبزي ؤ نۊر.

متنی که می‌خوانید، مستندات مربوط به خط پیشنهادی و امکانات فنی مربوط به این خط است که برای زبان گیلکی طراحی شده و پس از چهار سال تجربهٔ عملی، طی زمان و پس از استفادهٔ کاربران بسیاری در اینترنت و بیرون از آن، به مرور ضعفهای آن مشخص و برطرف شده و یا پیشنهاداتی به آن افزوده شده است. اين متن در واقع بر اساس متن اولیه‌ای که به همراه میرعماد موسوی با هم منتشر کرده بودیم، بنا شده و صورت گسترش‌یافتهٔ همان است.

بخش اول متنی که می‌خوانید، بحثی نظری است دربارهٔ خط و پاسخی است به برخی انتقادها. بنابراین اگر حوصله ندارید و می‌خواهید سریع بروید سر اصل مطلب و ببینید در چارچوب پیشنهادی ما چگونه باید گیلکی نوشت، می‌توانید بدون خواندن این بخش بروید به این بخش: چطور باید با این خط، گیلکی نوشت؟

باید یادآوری کنم که این پروژه تنها یک پیشنهاد به همهٔ گیلکان و اهل قلم گیلک است وگرنه دنیای امروز بسیار گسترده‌تر و بسگانه‌تر از آن است که کسی یا گروهی نقش قیم و آقابالاسر دیگران را بازی کند؛ طراحان و مشاوران و کوشندگان این طرح نیز بدون چنین توهمی، بر اساس یک و نیم دهه تجربه در حوزهٔ ادبیات و زبان گیلکی و پس از مشورت و همفکری و گفتگوهای دامنه‌دار، این پیشنهاد را کارآمد و شدنی و سودمند می‌دانند و همهٔ گیلکی‌زبانان را به همراهی با آن فرا می‌خوانند.

Continue reading

در میان انواع و اقسام تلاشها و نگاه‌هایی که به موضوع هویت قومی و زبان و فرهنگ گیلکی وجود دارد، در وبلاگ ورگ و جاهای دیگر همیشه ادعا کرده‌ام که در کنار این نگاه‌ها وفادار به نگاهی هستم که گرچه آبشخورش تمام تلاشهای پیشینیان ماست اما تباری از آن خود هم دارد.

از مشروطه به بعد و در جنگل و چلنگر و بعدها در دههٔ پنجاه و شصت، و بعدتر سنت گیلان‌شناسی (به طور مشخص در گیله‌وا و پژوهشکدهٔ گیلان‌شناسی و نشریات و رسانه‌های دیگر) و موج بیداری قومی در فضای مجازی و برآمدن نسلی از جوانان ناسیونالیست و علاقمند به هویت قومی، فارغ از سنجش خوب و بد تمام این تاریخچه، ورگ خودش را گرچه در همین بستر ديده اما همواره روی تبار فکری و عملی خودش هم تاکید داشته است. چرا که این تبار وجه تمایزی اساسی در ارائه راه‌حل و شکل عمل در مورد پرسشهای مختلف (از موضوع گویش معیار تا شیوهٔ نگارش و موضع سیاسی و اجتماعی و شکل نگاه به ناسیونالیسم و ملی‌گرایی گرفته تا بحث مرکزگرایی و یا نگاه انتقادی به خویشتن و طرح موضوع بسگانگی و درک حضور دیگری و نگاه به سنت و بحثهای مربوط به بازبرگزاری جشن نوروزبل و تقویم دیلمی و پيشنهاد خط لاتین کیسوم و بعدتر شیوهٔ نگارش موجود) ايجاد کرده است.

Continue reading

– اي رۊزؤن تمؤم ٚ دۊنیا کؤرؤنا ویرۊس ٚ گرفتاره. کؤرؤنا ويرۊس باعث بۊبؤ امه بفأميم که اي دۊنیایٚ مئن چۊتؤ همه چي کس‌به‌کس-ه ربط دأنه ؤ ايتؤ نئه که بۊتؤنيم يکته ديمه بنيشيم ؤ امئه حساب-ه دۊنيا يأجي سيوا بکۊنيم.

کؤرؤنا ويرۊس اينأن نۊشؤن بدأ که هرته کشور ٚ مئن دؤلتؤن ؤ حۊکۊمتؤن أول حقسأی بۊدن اي خطر-ه انکار بکۊنن ؤ وختي «تۊمؤن دکته کينؤنه» تازه به صرافت دکتن که خأن يک کاري گۊدن! ایران ٚ مئن البته دۊ ماه انکار ٚ پسي، حۊکۊمت ٚ برنامه بۊبؤ اين: مردۊم-ه دس ويتن!

دوأريم. خأنم یته مقاله بنئم ائره که کؤرؤنا جي بنويشته ولي نأ اۊتؤ که اي رۊزؤن همه جا پۊرأگۊده دره. اي مقاله خئلي خۊب ؤ مؤفيده؛ مي نظر-ه بخأين گۊنم اين-ه نۊخؤنده ننين. اي مقاله تؤضيح دئنه کي چره همه‌گير ناقۊشيئن، زيويشر ؤ جنگلؤن ؤ سرمايه ؤ بازار ٚ همرأ ربط دأنه.

– امرۊز خأنم يته جرگه کانال (تلگرام ٚ مئن) شمه-ره معرفي بکۊنم کي خئلي جالبن. ایشؤن یته دسسه کانالن گه خئلي خۊب کار کأدرن ؤ مایيئن ؤ مۊرغؤن ؤ واشؤن ؤ حیوؤنؤن ٚ نؤم-ه گيلکي مئن معرفي کؤنن، اۊنأن عکس ٚ همرأ. البته کاش ایشؤن ٚ اینگیلیسي یا علمي نؤمم بنئن کي مؤفیدتر بۊبۊن. (خۊدا نبخشه اۊن-ي گه تلگرام-ه سانسۊر بۊده. تلگرام ؤ يۊتۊب دۊ ته خؤرؤم آمۊزشي ابزار ايسسن گه امئه حۊکۊمت ايشؤن-ه سانسۊر (فيلتر) بۊده دأنه.)

– اي وؤتي گه محمد قائد بنویشته خئلي جالبه ولي امئبه هندئه ویشته خأ جالب بۊبۊن چۊن اۊن ٚ مئن یک نفر أجي گب زئنه کي هر زمت خأنن میرزا کۊچي خؤن ٚ کارؤن-ه بي‌ارزش ؤ بد نۊشؤن بدئن، اۊن ٚ گبؤن أجي حتما نقل کؤنن؛ محمد تقی ملک الشعرای بهار!

– نۊدؤنم «هلو» اپلیکیشن-ه شناسنین یا نأ. هلو (هؤلۊ) یته أپه زبؤن آمۊتن ٚ وسي که تازه واخؤ ببۊم کي گیلکي‌م اضافه بۊبؤ اي أپ ٚ مئن.

– شکنجه! چیزي گه هي کس نئسأ کي بۊگؤی خۊبه؛ ولي یپاره آدمؤن بأزۊن یته «أمما» أبئنن ؤ اي أممای ٚ پسي استثناؤن سرأگینن. شکنجه أجي چي دؤنیم؟ چي خأ گۊدن کي دئه انسان شکنجه نبۊن؟ چره همه ته دؤلتؤن شکنجه کؤنن حتی اگه شکنجه نۊدن ئبه قانۊن تصویب بۊده بي؟
اي مقاله، جالبه چۊن اي سؤالؤن-ه ور دئنه ؤ رسنه اصل ٚ گب ٚ سر: شکنجه بۊبؤرؤن ئبه چي شأنه گۊدن؟ شکنجه همرأ چي شأنه گۊدن؟

– اي رۊزؤن هأی ويشتر ؤ ويشتر أمئه پيش‌بنأ خط کارأگيته بؤدره. ائره یته گۊزارش مؤنتشر بۊبؤ گیلکي خط أجي که منم اي گۊزارش ٚمئن گب بزئم.

– اي مقاله‌أم کي امین حق‌ره بنویشته (جدایی یا حفظ تمامیت ارضی-ملی) خئلي جالبه. خأ خؤنن! من أني یته نظر اۊن ٚ جیر بنویشتم. ؛)

– نۊدؤنم چقد سیاست ؤ اقتصاد شیمئبه مؤهممه ولي آدم أگه ایراني بۊبۊن حتی تاکسي مئنم امکان دأنه اي بحث اینئبه مطرح بۊبۊن کي اي نفتي گه ايران ٚ مئن دأنيم چني أمئبه خۊشبختي بأرده چني بدبختي!
مردۊم عادت بۊدن حۊکۊمتؤن ؤ پیله کسؤن ٚ عمل-ه وختي خأنن قضاوت بکۊنن، که بفأمن فلؤن کسی آیا خۊش‌ ٚ مللت ٚ خادم بۊ یا خائن، حتما نیگا کؤنن بینن نفت ٚ سر چي بۊده ؤ کۊ سياست-ه پيش ببرده!
دؤکتؤر سیروس بینا، مینه سۊتا دانشگای ٚ مئن یته مؤمتاز ٚ اۊستاده کي نیم قرن نفت ٚ سر هامۊته (تحقیق بۊده) ؤ اي هف ته فیلم درواقع هف جلسه کلاسه، که امئبه فؤرصت فراهم بۊبؤ تا اي اۊستاد ٚ درس أجي بهره ببریم.
بسچي گه جؤمۊري اسلامي قوانین یۊتۊب ٚ سایتم سانسۊر بۊده دأنه تا امه فقط بنيشيم اینستاگرام ؤ صداسیمای ٚ پیش ؤ تتلۊ کرد ٚکار ؤ قؤماربازي ؤ رۊبيکا ؤ عصرٚجديد نیگا بکۊنیم، نکتا ایسکالی دؤنا ببيم که بأزين امئه حق-ه طلب بکۊنيم!
ولي پیشنهاد کؤنم حتما وخت بنين ؤ اي هف جلسه-أ بنیشین.

– أگه زیویشر ؤ زؤباله ؤ سراوان ؤ تمۊشل ؤ… شیمه ذهنم درگير بۊده دأنه، اي فیلم-ه بنیشین. یته قهرمؤن ؤ یته کأرسنه (فاجعه). فیلم‌ ٚ داستؤن‌ ٚ مئن ٚ قهرمؤن، یته سۊلۊک دأنه خۊش ٚ شخصي زيندگي مئن، لايجؤن ٚ مئن، گه اۊ کارسنه همرأ ارتباط دأنه. هیتؤ که فيلم ٚ مئن پیش شنیم، ویشته أمئبه سؤال پيش هأنه کي اي کارسنه ؤ اۊ سۊلۊک ٚ مئن چۊتؤ شأنه ارتباط ایجاد گۊدن؟ چۊتؤ شأنه اي کارسنه پيش ايسأن؟

شمرأني أگه سايت يا وبلاگ يا کانال يا صفحه يا هرچي که خؤندن‌شا ؤ دئن‌شا ؤ اشتؤسن‌شا بۊبۊن شناسنين، معرفي بکۊنين ؤ خبر بدين تا وبمجي مئن معرفي بکۊنم. شيمه سلامتي مۊراقب ببين، دؤنم گه کار ؤ نؤن بيرين أردن ئبه خأ خؤنه أجي بيرين شؤن، ولي هرجا گه ايسأين، شیمه دس-ه شيمه ديم-ه وأنسينين ؤ حتما هرچي گه خأ بۊخؤرين، أول شيمه دسؤن-ه آؤ ؤ صابۊن أجي بۊشؤرين، يک جۊر گه حتما کئخ (کف) ۲۰ ثانيه شيمه دس ٚ سر بۊمؤنسه بي. ديگرؤن ٚ جي أم حتما يکؤ نيم متر فاصله بگيرين چۊن کؤرؤنا ويرۊس آدمؤن ٚ نفس أجي تا يک ؤ نيم متر تينه بۊشۊن شيمه چۊشم ؤ دۊماغ ؤ دهن ٚمئن. شيمه خؤنابدؤن. شيمه جؤن ساق.

از اونجایی که هربار در توصیف این پدیده، تکرار عبارت دراز «ثبت اسمهای گیلکی با پیشفرض فارسی» سخته، به خودم گفتم بيا و کلمه ای در توصیف این پدیده بساز و دستکم کار خودت و افراد بعد از خودت رو –که ميخوان دربارهٔ اين پديده بنويسن و فکر کنن- کمی راحت کن. توی گیلکی فعل پریختن به معنی صاف کردن و از صافی و فیلتر عبور دادنه که فرهيختن و فرهیخته و فرهنگ در فارسی رو به یاد میاره. مادهٔ حال/آیندهٔ این فعل مثل اغلب مصدرهای منتهی به ختن/تن (دۊختن/دۊتن/ سۊتن/مۊتن/…) با ج یا ز ختم میشه: پریج. یعنی امرش میشه بپریج و نفی‌ش نپریج! Continue reading

این بیست و ششمین برنامه از برنامه های رادیو اینترنتی (پادکست) بیس دئقه است که میتونید از اینجا دانلود کنید یا برید به این کانال تلگرامی و اونجا بشنوید یا اگه دوست دارید توی ساندکلاد بشنوید.
یادتون نره که شنونده های این برنامه فقط به کمک همرسانی و معرفی شما بیشتر خواهد شد.

توی این برنامه این موزیکها رو خواهید شنید:

نؤرزبل أمؤندره، آرش ثابت
بئه پا به پا بشیم، آرش ثابت با همخوانی دیگران (اجرای زنده در نوروزبل ۱۵۸۳، دیلمان)
کاری از دیزی گیلسپی (Dizzy Gillespie) به نام اول یا کو (Ool Ya Koo)
کاری از یوهان یوهانسون (Johann Johannsson) به نام The Lord’s Prayer.

چن سور وبمجي ندأشتيم ولي اي شمه اينأن سیا مای ٚ وبمجي!

دؤلت ؤ اۊن ٚ پۊشت ٚ سر سرمایدارؤن هيتؤ اصرار دأنن کي خۊشؤن ٚ طرح’ (انتقال آب دریای کاسپین به فلات) اجرا بکۊنن. دامؤن خۊش ٚ مبلاگ ٚ مئن دۊ ته مقاله دؤجه کي پيشنهاد کؤنم بۊخؤنين.

البته خئلي اساتيد ؤ کارشناسؤن هؤشدار بدأن کي اي طرح که اساسا جؤرسري ئن ٚ جيب ٚ وأسي چأگۊده بۊبؤ، امئه سامؤن ٚ زيويشر’ نابۊد کؤنه. مثلا ائره’ نيگا بکۊنين کي پرؤفسؤر علي یخکشي بۊته اي طرح أگه اجرا بۊبۊن دريا ؤ جنگل نابۊد بنن.

اي گندي که امئه حاکمؤن بزئن کم کمی همه’ برده دره نابۊدي سمت. مثلا انجۊمن جنگلبانان ایران ٚ رئيس بۊته کي تا ۳۰ سال ديگه ايران ٚ شۊمال ٚ مئن دئه جنگلي نخأ بدأريم.

اي مقاله‘م راجع به چن زبؤني سیاست خؤندن دأنه.

گیلان خان‘ شناسنین؟ نشناسنین؟ اي خبر‘ بۊخؤنین تا بۊدؤنین یکته پیله کس امئه مۊزيک ٚ مئن بمرده.

نۊدؤنم کریستین برۊمبؤرژه’ شناسنین یا نأ ولي خأن بۊدؤنين کي اي آدم یکته پیله گیلانشناسه ؤ گیلان ٚ فرهنگ ٚ سر خئلي هامۊته دأنه. اي بگۊبشتؤ’ بۊخؤنین کي مهدي بازرگاني اي پیله کس ٚ همرأ بۊده.

هارمۊني تاک ٚ سایت یکته سلسله وؤت مؤنتشر کأدره راجع به مازرۊن ٚ امیري ؤ مۊزيک. تایسه سۊ ته واوین’ بنأن خۊشؤن ٚ سایت ٚ مئن.

اي وانیویس راجع به کارگري کؤنتؤرؤل ؤ انقلابم جالبه. يک عالم ايده هأدئنه اۊشؤن’ گه خۊشؤن ٚ سامؤن ٚ آينده ؤ سرنيويشت ئبه نگرؤنن.

نۊدؤنم دؤنين يا نأ کي اۊنچي گه النی مۊسيقي سؤننتي ايراني دۊخؤنن درواقع يکچي ايسسه که خئلي عؤمر ندأنه ؤ اۊن ٚ مئن ايرؤن ٚ اقوام ٚ مۊزيک نقشي ندأنه يا اگرم بدأره ايتؤره کي اۊشؤن’ يکته تنگ ؤ دبسته چارچۊب ٚ مئن جا بدأن. اينکه چۊتؤ ايراني ناسيۊناليسم مۊزيک ٚ مئن همه چي’ حذف ؤ تغيير بدأ (مثلا ديلمؤن ٚ آواز’ چۊتؤ صاف ؤ صۊف بۊدن تا ايراني مۊزيک ٚ مئن بۊگؤنجه!) اي وانیویس ٚ مئن دۊمبال بنه.

يکته مؤضۊع أن کي اي رۊزؤن خئلي ئن ٚ ذهن’ درگير بۊده دأنه، مۊهاجرته. اي مقاله مئن رضا عليزاده سعی کؤنه مۊهاجرت ٚ سر گب بزنه ؤ اۊن ٚ نتايج’ بررسي بکۊنه.

حتما دئه تا الؤن شمرأني خبر دأنين کي فرانسه مئن نؤتردام ٚ کلیسا بسۊته. اينأم لابؤد دؤنين کي فرانسه مئن چن سوره کي مردۊم دکتن خيابؤن تا ستم ؤ استثمار’ اعتراض بکۊنن. اي مقاله‘ خؤنده دبۊم راجع به اۊ کليسا ؤ مئبه فکر کأدبۊم کاش يک نفرم پيدا بۊبۊن يکته هيتؤ چي رشت ٚ شهرداري ؤ شهرداري میدؤن ئبه بنويسه!

خأنم یکته وبلاگ شمره مۊعرفي بکۊنم کي خؤندن دأنه! بخساد یکته وبلاگه کي گیلکي أجي نيويسنه. مثلا یکته پؤست ٚ مئن اينأجي بنويشته کي گیلکي’ محدۊد به گیلان نکۊنيم. یا ائکته مئن بنويشته کي چره گیلکي علم ٚ زبؤن نئه؟

اینأن يکته انیمیشنه کي گیلکي دۊبله بۊبؤ. البته ائره شمه تینین اۊن ٚ تیزر’ بينين ؤ اي تيزر أجي معلۊمه کي حرفه يي کار بۊدن. خؤدم حلئه اصل ٚ انیمیشن’ ندئم.

امما! امما! آخري ؤ مؤهمترين لينک اگه بۊتين چيسه؟ بعله! حتما دؤنين که امه يک عالم اؤستاد دأنيم کي هيأت علمي ايسسن ؤ گاگلف سياسي ؤ فرهنگي ؤ اجتماعي مسائل ٚ سر اظهار ٚ نظر کؤنن ؤ مخصۊصا انتخابات ٚ زمت کي بنه يپاره ايشؤن اصلاح طلبؤن ئبه رأی جۊمأکؤنن يپاره اۊصۊلگرا’ن ئبه. ولي اي اساتيد واقعا چني علم ؤ تحقيق ٚ مئن کار کأدرن ؤ چۊتؤ پۊل در أبئنن؟ أگه خأن بۊدؤنين پيشنهاد کؤنم اي لينک’ بينين. ائره تينين ريز ٚ جؤزيات ٚبۊدجهٔ مۊطالعات ٚ پژۊهشي‘ بينين کي گيلان ٚ مئن اختصاص پيدا کؤنه حۊکۊمتي ؤ مؤرد ٚ تأييد ٚ اۊستادؤن’. ايسه چي اصلاحطلب چي اۊصۊلگرا. خؤدتين بينين ؤ قضاوت بکۊنين.

اۊ آقای ٚ دؤکتؤر مۊسوي که اي ليست ٚ مئن چن جا چرب ٚ بۊدجه هأيته دأنه هۊني ايسسه کي مۊصاحبه بۊده بۊ بۊته بۊ رشت ٚ مردۊم خۊشبختي’ حس کؤنن. بلي آقای ٚ دؤکتؤر. منم تي مۊرسؤن بۊدجه هأگيرم خۊشبختي’ احساس کؤنم! مخصۊصا که گيلانشناسي پژۊهشکده رئيسم ببۊم!

يک دؤر ايشؤن ٚ تحقيقات ؤ طرحؤن ٚ اسمؤن’ نيگا بکۊنين تا بينين فاجعه چني جلفه!

شریر مای ٚ دیلمي مئن ایسأیم. اینم اي ماه ٚ وبمجي ایسسه که اؤمید دأنم شیمئبه مؤفيد ببۊن. وبمجي یکته بهانه’ کي همدیگر ٚ دؤنسه چيئن’ همرسؤني بکۊنيم.

أول، اي آهنگ’ بشتؤیین کي این ٚ نؤم ایسسه کاکۊلی، ارسلان یاورزاده خؤندگي جي.

چرا باید منطقهٔ آزاد را از بندر انزلی بیرون کرد؟ اي مطلب خؤندن دأنه چۊن یکته واقعیت ٚ سر دس بنأ کي رسانه’ن ؤ مؤدیرؤن ٚ تبليغات ٚ جير دفن بۊبؤ!

سؤرخپۊستؤن (آمریکای ٚ بۊميئن) خۊشؤن ٚ مئن پنج ته جنسیت شناختن! خئلي جالبه که معمۊلا خیال کؤنيم همه جا همه ته مردۊم هي دۊ ته جنسيت’ (مرد ؤ زن) به رسمیت شناسنن امما اي مطلب گۊنه کي سؤرخپۊستؤن پنج ته جنسیت شناختن ؤ ايشؤن ٚ فرهنگ ٚ مئن دبۊ که اگه کسي دۊجنسيتي يا تراجنسيتي ببۊن اين’ دۊخؤندن دۊ-رۊحه (کسي گه دۊ ته رۊح دأنه) ؤ اين’ احترام گۊدن.

یکته پیله خؤرؤم اتفاق کي انزلي مئن دکته: عکس ٚ تماشا، زحمتکشؤن ٚ جي. اي نمايشگاه ٚ گؤزارش ؤ عکسؤن’ حتما ائره نيگا بکۊنين.

اي فقط اسماعیل بخشي نئه که خۊش ٚ دسمؤزد ؤ قانۊني حق ٚ وأسي دکته زندؤن ؤ اؤره شکنجه بۊبؤ ؤ وختي نامه بنویشته بۊته که مأ شکنجه بۊدين تمام ٚ مسؤلين اين ٚ دادخازي’ تکذيب بۊدن ؤ بۊتن اسماعیل بخشي هأچي ادعا کؤنه که شکنجه بۊبؤ! اي مملکت ٚ مئن حتی وختي پلنگ فترکنه يکته گالش ٚ گلله’، مؤديرؤن ؤ مسۊلؤن چۊن نخأنن طبق ٚ قانۊن بيمه ؤ خسارت هأدئن، پلنگ ٚ فترکم تکذيب کؤنن ؤ گۊنن چۊپان ادعا بۊده پلنگ اين’ فترکسه! آدم’ مرگ ٚ خنده گینه اي ستم ٚ جي. دئه کارگر ؤ معلم ؤ رؤشنفکر که جای ٚ خؤد دأنه، ايشؤن پلنگم تکذيب بۊدن! D:

کاسپي دریا آؤ ٚ انتقال ٚ بحث حلئه داغه. هرچي کارشناسؤن ؤ مردۊم ؤ رسانه’ن گۊنن اي کار غلطه، دؤلت گۊنه نأ دۊرۊسه مۊ خأنم اي کاره بکۊنم! ائره تينين ويشتر راجع به اي طرح ؤ اين ٚ خطرؤن بۊخؤنين.

آخري خبرم اينکه مسعود پورهادي، هفتهٔ پیش خانهٔ فرهنگ گیلان ٚ مئن سؤخنراني بۊده. این ٚ سؤخنراني مؤضۊع بۊ: زبان گیلکی و ارتباط آن با زبانهای کهن ایرانی. اي سؤخنراني’ تینین اي تلگرامي کانال ٚ مئن بشتؤیین.

اینم دومي وبمجي! اگه اي وبلاگ’ دۊمبال کؤنین ؤ دؤنین بیس‌دئقه‌ چیسه، پس حتما اینم دؤنین که مۊ خئلي رۊمي عددنیویسي’ دۊس دأنم. هۊتؤ که بیس‌دئقه برنامه’ن’ رۊمي عددؤن ٚ جي نیویسنم، تصمیم بیتم وبمجي مطالبم رۊمي اعداد ٚ جي شۊماره بزنم. أگه خأ بۊدؤنين دئباري رۊم (رۊم ٚ باستان) ٚ مئن نؤمره’ن (عددؤن) چۊتؤ بنويشته بنأبۊن، ائره’ بۊخؤنين.

أمما برسیم اي ماه ٚ وبمجي’. یعني ۱۵۹۲ مۊردال ما وبمجي:

– پیشتر علیرضا پنجه‌اي یکچي بنویشته بۊ راجع به عاشۊرپۊر ؤ پۊررضا ؤ مسعۊدي؛ بأزین امین حق‌ره یکته نقد بنویشته پنجه‌اي وانیویس ٚ سر. اي نقد جالبه چۊن یپاره پیشفرضؤن’ بئنه سؤال ٚ جير کي اغلب همه اي پیشفرضؤن’ چیشم‌دبسته دۊرۊس گینن. اي نقد’ ائره تینین بۊخؤنین.

– تایم ٚ مجلله، سال ۲۰۱۸ بئترین اختراعؤن ؤ تکنؤلؤژيئن’ لیست بۊده. اي مجلله معیار اۊتؤ کي خۊدش گۊنه اینه کي کۊ اختراع ؤ تکنؤلؤژي، امئه دۊنیا’ بئتر ؤ هۊشمندتر ؤ حتی سرگرمأکۊن‌تر چأکؤنه. حتما بشین اي لیست ؤ این ٚ تؤضیحات’ ائره به فارسي بۊخؤنین کي خئلي جالبه.

– نۊدؤنم چني کلاسیک ٚ مۊزیک’ خۊش دأنین ولي دؤنم اي اجرا’ اگه گۊش بدین کئف کؤنین. اي آهنگ، یکته چئللؤ کؤنسرتؤ ایسسه که ائلگار (Elgar، پیله آهنگساز) چأگۊده ؤ ائره، ژاکلین دۊ پره، لندن ٚ فیلارمۊنیک ٚ اؤرکستر ٚ همرأ اجرا کأدره. حتما بینین ؤ بشتؤیین.

– حتما دئه تایسه خبردار بۊبؤین که خۊزستان ٚ مئن، هفت‌تپه کارگرؤن اعتصاب بۊدن ؤ خۊشؤن حق ؤ حۊقۊق ؤ خۊشؤن ٚ کارگري شؤرای ٚ سر بجنگسن ؤ خئلئنم ایشؤن ٚ همرأ همدل ؤ همصدا بۊبؤن. یکته اي همدلي‌ئن ؤ همصدایي‌ئنم، شکیب مصدق ٚ صدا بۊ که اي ویدئؤ کیلیپ ٚ مئن، هفت تپه کارگرؤن ئبه بۊخؤنده. ترانه البته کامیار فکور ٚ شي ایسسه. هم ترانه، هم آهنگ هم ویدئؤ محشره! حتما اي ویدئؤ بینین.

– ایسه کي مۊزیک ٚ گبه، نشأنه پینک فلؤید ٚ جي گب نزئن! اي جرگه (Band) یکته آهنگ دأنه که مۊ خئلي دۊس دأنم. اصلا هي آهنگ ؤ هي ویدئؤ کیلیپ باعث بۊبؤ مۊ راک ٚ مۊزیک’ خۊش ویگیرم! اين ٚ ویدئؤئه کي درواقع یکته أنیمیشنه، تینین ائره بینین ؤ أگه راک (Rock) دۊس ندأنین شاید مي مۊرسؤن، اي کیلیپ ٚ پسي این’ دۊس ویتین.

– قؤم چیسه؟ ملت چیسه؟ ایشؤن چي فرقي دأنن؟ امه چۊتؤ تینیم أمئه قؤمیت یا ملیت‌ئبه حقسأی بکۊنیم بیدین ٚ اینکه دککیم شؤونیسم ؤ ناسیۊنالیسم ؤ نژادپرستي مئن یا بي اینکه آدمؤن ٚ مئن تفرقه ؤ سیوایي’ ویشترأکۊنیم؟ پیشنهاد کؤنم اي مطلب’ بۊخؤنین.

– گیلؤن ٚ مئن، زمین فۊرتن ؤزمین‌خؤري دئه هني زیادأبؤ که جؤرجؤري‌ئنم به‌گب بمأن. یک نفر که این ٚ شؤغل ٚ نؤم ایسسه «معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان» بۊته که زمین ٚ اؤضاع خراب اندر خرابه. خؤدتؤن بۊخؤنین بینین چي بۊته!

– تأمین اجتماعي، یکته سازمانه کي قرار بۊ مردۊم ٚ پۊشت ؤ پناه ببۊن. قرار بۊ مردۊم ٚ زحمت بکشئه پۊل ٚ جي کي خۊشؤن ٚ دسمؤزد ٚ جي زئن ؤ هأدأن تأمین اجتماعي یکته صندۊق چأگۊده ببۊن تا مردۊم دئه بهداشت ؤ درمان ؤ بازنشستگي غم’ ندأرن. ولي اخیرا گۊته درن تأمین اجتماعي ورشکست بؤدره ؤ امکان دأنه اين همه آدم ٚ. حق ؤ حۊقۊق بایه ببۊن! جریان چیسه؟ اي مقاله مفصل ؤ دقیق، تأمین اجتماعي سیر تا پیاز’ تؤضیح دئنه شمئبه.

– اینم آخري، اصل ٚ جنس! یکته هأکشي وانيويس کي فرانسه مئن ٚ جلیقه زردؤن ٚ جي گۊنه. محشره اي وانیویس!

*شمرأني أگه لینک یا مطلب یا چیز ٚ جالبي دأنین یا شناسنین حتما کامنت بنین یا ایمیل بزنین که وبمجي مئن معرفي ببۊن. شیمه قۊربؤن.

این قراره بخش جدیدی باشه توی ورگ که البته صورت تکامل‌یافته لینکدونی قدیم وبلاگستانه. اگه از خواننده‌های قدیمی ورگ باشید حتما میدونید که توی ستون کناری وبلاگ ورگ هم بخش وبمجی به انتشار لینکها و مطالب جالب (از نگاه ورگ) اختصاص داشت. بعدها جادی این امکان رو در فرم سلسله پست‌هایی با عنوان لینکهای شاد دوشنبه‌ها توی وبلاگش ادامه داد و نکته‌ش اینجا بود که این تغییر (از ستون کناری قالب سنتی وبلاگ به وضعیت یک پست مستقل در ردیف سایر پستهای وبلاگ) خودش حاصل تغییرات اساسی بود که این سالها در چند و چون وبگردی (وبمجی) کاربرها پیش اومده. حالا وبلاگ‌خون‌ها (از جمله خودم) بیشتر از توی گوشی و تبلت وبلاگ میخونن و در نتیجه ستونهای کناری، کاربرد خودشون رو از دست دادن و از طرف دیگه وجود شبکه‌های اجتماعی مجازی با خصلت استریم (جریان پست‌ها) باعث شده که خصلت استریمی پستهای وبلاگ هم دوباره به ویژگی مثبت وبلاگها تبدیل بشه. خلاصه اینکه حالا توی ورگ هم هر ماه با پستی مخصوص وبمجی روبرو خواهید بود که توش ممکنه همه جور آجیلی پیدا کنید و حتی خودتون میتونید لینک و مطلبی پیشنهاد بدین تا توی این بخش منتشر بشه.

برای شروع، این از لینکهای این ماه:

– ترجمهٔ گیلکی الواح افسانهٔ گیلگمش کار جالبیه که دامون توی وبلاگش پی گرفته. ترجمهٔ لوح سوم رو میتونید اینجا بخونيد.

– وبلاگ مجلهٔ گیلان ٚ اؤجا راه افتاد! توی این وبلاگ خبر انتشار شمارهٔ جدید این مجله (اؤجای ۲۱) به همراه ویژه نامهٔ زنان اؤجا با عنوان «یاور» منتشر شده.

– مقاله خوندنی فرهنگ کرمی و علی نجفی رو بخونین. دربارهٔ نام دیلم و گالش نوشته‌ن و اینکه گیلکهای کوه‌نشین رو باید چی بنامیم؟

– این هم مطلبی جالب دربارهٔ کودکان کار به زبان گیلکی که خوندن داره.

– پخش فیلمهای سهراب شهید ثالث در رشت و چند شهر دیگر استان گیلان هم خبر خوبیه و پیشنهاد میکنم این فیلمها رو از دست ندین. متاسفانه هرچی گشتم لینکی پیدا نکردم که لیست فیلمها و زمان پخششون رو یکجا نشون بده در نتیجه پیشنهاد میکنم به سایت هفت‌ساز برین و اطلاعات بیشتر رو از اونجا بگیرین، چون نهایتا برای خرید بلیط هم باید از همونجا اقدام کنین.

– این کانال تلگرامی هم به زبان گیلکی برای ذهن گیلکی محتواهای خاص خودش رو تولید میکنه که باید خودتون برین و ببینین!

ایمرۊ ۱۵۹۲ نؤرۊز ما یکؤمه؛ شيمه نؤ سال ؤ نؤرۊز ؤ نؤرۊزبل مۊبارک ببۊن. ديشؤ، اؤمام ٚ مئن (املش ٚ یلاق) صد ؤ چن نفر مرد ؤ زن ؤ زأک نؤرۊزبل’ جشن بیتن ؤ سال’ تازه واگۊدن. یکته پیله تش دچئن ؤ خؤندگي بۊدن ؤ شؤچره بۊخؤردن. اؤمام ٚ جوؤنؤن، دببه دسأگیتن ؤ بۊخؤندن. اۊشؤنم گه ايرأ اۊرأر ٚ جي بمأ بۊن بۊخؤندن.

راستي اینم بشتؤسم گه ديشؤ تهرؤن ٚ مئنم چنته زأکؤن نؤرۊزبل بیتن. دمشؤن گرم. یپاره جغلأنم دۊمأرته شفیلد ٚ مئن (اینگیلیس ٚ مئن) تش دچئن ؤ نؤرۊزبل بیتن. أمه نؤرۊز ٚ يکته قشنگي هينه گه هر سال يپاره غير ٚ گيلکم أمئه شادي مئن شريکه. کۊرد ؤ فارس ؤ تۊرک ؤ… دئه اينأجي خؤجيرتر چي خأنيم؟

شيمه نؤ سال مۊبارک ببۊن. مهربؤني بکۊنيم.

عکسؤن کاوه مظفري جي.

چن سور پیش یکته دۊستؤن (ستار نؤم) يکته ايده مطرح بۊده «ماندي گۊدن» ٚ سر کي جالب بۊ. گۊت: گيلکي مئن يکته کلمه دأنيم، مانده؛ کي تازه بچئه گۊساله’ گۊنيم. وختي شۊکؤم‌دار گؤ فارغ بنه، خئلي بيحال ؤ واکته’. شاید «ماندي کۊدن» هينأجي بمأبۊن. يعني هأني خسته بۊبؤم کي بخيالي شۊکؤم‌دار گؤ ٚ مۊرسؤن تازه مأنده (ماندي) بچئم (بۊدم). اينم دؤنيم که گۊدن ٚ فعل زأک ؤ کۊته ؤ کۊله به کارأگيته بنه. مثلا فلؤن مؤجۊد زأک کؤنه. پس گيلکي مئن مأنده (ماندي) کۊدن «گوساله به دنيا آوردن» معني دئنه. Continue reading

به بهانهٔ انتشار جشن‌نامهٔ م.پ. جکتاجی به کوشش رحیم چراغی

 

توضیح بیرون از متن: این مقاله در پاسخ به درخواست رحیم چراغی برای چاپ جشن‌نامهٔ م.پ. جکتاجی نوشته شده بود اما پس از تحویل مطلب، جناب چراغی مقاله را نپسندیدند و در نامه‌ای مفصل، چاپ آن را مشروط به حذف نیمهٔ دوم مقاله کردند. حال آن جشن‌نامه با کوشش و پیگیری فراوان رحیم چراغی چاپ و منتشر شده و از آن‌جایی که همیشه آرزو داشتم حس و تجربهٔ خود را دربارهٔ مرد بزرگی که خود ر ا شاگردش (و نه پیروش) می‌دانم بنویسم و این متن جامانده از آن مجموعه، صورت عملی این آرزوست که تصمیم گرفتم به بهانهٔ چاپ جشن‌نامه، تقدیم اؤجا کنم. این متن از نقطهٔ عزیمت نسبت و ربط جکتاجی و نثر گیلکی آغاز شده و تلاش کرده این نسبت را به کلیت وضعیت فرهنگی و تاریخی ما و جایگاه تاریخی م.پ. جکتاجی گره بزند. باشد که روشنفکران، موبدان آتش پرسشگری و نقد در این سامان باشند تا خاموشی نگیرد.

Continue reading

این متن به درخواست دوستانم در نشریه قاف در پاسخ به پرسش درباره «گویش معیار در زبان گیلکی» نوشته و در شمارهٔ اخیر این فصلنامه چاپ شد.

 

یکی از مهمترین پرسش‌های پیش‌روی نویسندگان و شاعران و فعالان قومی گیلک، پدیدهٔ چندگویشی یا چندلهجه‌ای بودن زبان گیلکی است. پیش از اینکه در باتلاق بحث قدیمی و بی‌مزهٔ «گیلکی زبان است یا لهجه یا گویش و اصلاً هر یک از این سه چیستند؟» گیر کنیم با شتاب از روی سنگ‌های واقعیت عملاً موجود بپریم و به کمک این سنگ‌ها و جای پاها که گذشتگان ما برای ما تعبیه کرده‌اند خود را به این پرسش برسانیم که با این چندگویشی بودن یا در‌واقع بس‌گانه بودن زبان گیلکی چه کنیم؟ زبان گیلکی طیفی پیوسته از رضوانشهر تا مناطق گسترده‌ای از مازندران را دربرمی‌گیرد، از گیلکی بیه‌پس تا گیلکی مرکز استان تا گیلکی بیه‌پیش و گیلکی گالشی (دیلمی) و گیلکی تبری و… و منابع متعدد مکتوب تاریخی و شواهد متعدد موجود محلی و میدانی نام این زبان را گیلکی یا گلکی (به کسر گاف و لام) می‌نامند. برخی این چندگویشی را تشتت می‌دانند و از آن با عنوان مشکل یاد می‌کنند؛ مثل خود من، اگر که چند سال پیش از من می‌پرسیدید. بسیار پیش آمده که فلان شاعر یا نویسندهٔ هم‌ولایتی در پاسخ به این پرسش که «چرا در کنار کارهای فارسی، به زبان مادری‌ات هم نمی‌نویسی؟» پاسخ داده باشد «آخر به کدام لهجه؟» و نویسندگان و شاعران و روزنامه‌نگاران گیلکی‌نویس هم با این پرسش دست به گریبان اند و چه بسا بسیارانی از هر دو گروه که خلق شاهکارهای ادبی در زبان گیلکی را به بعد از حل این «معضل» موکول کرده‌اند و البته این گروه اغلب منظورشان از حل معضل، راه حل مشخصی است که در ذهن دارند. بله. راه حل گویا مشخص است و فقط راه رسیدن به آن صعب است که مسالهٔ ما چند دهه لاینحل باقی مانده. به عنوان مثال در خانهٔ فرهنگ گیلان جلسه‌ای برای بررسی این مشکل برگزار می‌شود و اسم این نشست، خود راه حل پیشنهادی برگزارکنندگان است. همیشه، راحت‌ترین کار رجوع کردن به عادت‌های ذهنی و عرفی است؛ کمترین شوک را به ما وارد کرده و بیشترین امتیاز را به نفع وضع موجود می‌دهد. تغییر اما داستان دیگری دارد.
ترجیح می‌دهم برای توصیف این پدیده از مفهوم بَسگانگی استفاده کنم. زبان گیلکی همچون هر زبان زنده و طبیعی دیگری بَس‌گانه (Multiple) است. چه از نظر تنوع لهجه‌ها و چه از نظر پیوند طیفی میان این لهجه‌ها و پیوند طیفی این زبان به طور کل با زبان‌های همسایهٔ خود. پس موضوع این متن رودررویی با این ویژگی است که اگر از من بپرسید خواهم گفت رودررویی با زبان، چون زبان بس‌گانه است. Continue reading

بهار امسال، گفتگويى با دوستان فصلنامهٔ قاف داشتم و در سومین شمارهٔ اين مجله چاپ شده که در این جا می‌خونید؛ دست به سبک نگارش و ویراستاری متن نزدم.

 

گیلکی… احساس کردیم از او فاصله گرفته‌ایم. داریم می‌گذاریمش در صندوقچه خاطرات مغزمان و پشت ویترین شبکه‌ی استانی. اما ما نمی‌خواستیم. نمی‌خواستیم زبان گیلکی بمیرد. کلی علامت سؤال داشتیم و می‌خواستیم این دفعه نقطه‌ی پایان جمله را، اولِ راه چاره بگذاریم.
پرونده‌ی زبان گیلکی را در «قاف» باز کردیم و باید جایگاه واقعی امروز زبان گیلکی در زندگی روزمره و مقدار عمق زخم فراموشی را ارزیابی می‌کردیم تا بگردیم در پی نوشدارو …گوشمان از خیلی حرف‌ها پر بود و می‌دانستیم این زخمْ داروهای بی‌اثر زیادی چشیده. کلیشه‌ها و حرف‌های تکراری را کنار گذاشتیم و در گفتگوها به دنبال حرف تازه‌ای بودیم. حرف تازه یعنی سؤال های نزدیک‌تر به زمان حال بپرسیم و جواب‌ها هم فقط جواب نباشند، دنبال ناگفته‌ها و کم‌گفته‌ها بودیم.
…پای زبان مادری که وسط باشد، فرزندان دلسوزی را پیدا می‌کنیم که تلاش‌ها و تحقیق‌های زیادی کرده‌اند. به تیترهای پرونده که فکر می‌کردیم دیدیم قطعه‌ی پازل هر زبانی رسم‌الخط است. اسم رسم‌الخط زبان گیلکی را که آوردیم امین حسن‌پور را معرفی کردند و از فعالیت‌هایش گفتند. برای دیدن او باید به زادگاه و محل زندگی‌اش می رفتیم؛ به لاهیجان.
می‌خواستیم برای مصاحبه در مورد رسم‌الخط زبان گیلکی سراغ کسی برویم که از دانشگاه گیلان مهندسی مکانیک در حرارت و سیالات خوانده و از حدود ١٢ سال پیش وبلاگ «وَرگ» را راه انداخته. وبلاگی که مدرسه‌ی زبانی گیلکی نامیده می‌شود و بعدها شخصِ حسن‌پور را با همین نامِ ورگ شناخته‌اند. می‌دانستیم با زبان مادری قصه می‌نویسد، روزنامه‌نویسی و ویراستاری می‌کند و واقعاً دغدغه‌ی زبان گیلکی دارد.
… با یک دنیا علامت سؤال به سمت لاهیجان حرکت کردیم، بدون آنکه عکسی از حسن‌پور دیده باشیم و یا تاریخ تولدش (١٣۶٣) را بدانیم. ساعت سه عصر بود که با چشم‌های پف‌کرده و خستگیِ ناشی از روزهای کاری به سمت رشت و سپس لاهیجان حرکت کردیم. ساعت پنج قرار ملاقات داشتیم و من در ذهنم داشتم امین حسن‌پور را تجسم می‌کردم. به ما گفته بودند در زبان‌شناسی گیلکی آدم کاربلدی است. در خیالم مرد 60-50 ساله‌ی سپیدمویی را می‌دیدم که با جثه‌ای کوچک مقابلم نشسته و از پشت عینکش هنگام پرسیده‌شدن سؤال‌ها تماشایم می‌کند. راننده که انگار بیشتر از ما برای رسیدن عجله داشت خود را به هر مانع و سرعت‌گیری می‌کوبید تا رشته‌ی افکارمان را پاره کند. سه نفری به این فکر افتادیم سؤال‌ها را مرور کنیم تا آن‌جا سردرگم نباشیم، ولی خیلی زود در یکی از خیابان‌های لاهیجان بودیم و به دنبال خانه‌ای با درب کوچک خاکستری می‌گشتیم. نیم‌ساعت زودتر رسیدیم و برای این که خیلی هم زود نرویم، سرکوچه ایستادیم و سؤال ها را بالا و پایین کردیم، اما 10دقیقه ای بیش‌تر توان مقاومت نداشتیم و من زنگ در را زدم و خودم را به صدای پشت آیفون، تحت نام مصاحبه‌کننده‌ی «قاف» معرفی کردم. مردی در را باز کرد؛ نمی‌دانستم پسرش است یا یا یکی از اقوامش! مرد 30 تا 35 ساله‌ی قد‌بلند و شادابی ما را به داخل خانه‌ی کوچک و دنجی راهنمایی کرد. خود امین حسن پور بود!! (باید با آن پیرمرد عینکی خیالاتم وداع می‌گفتم.) روی یک مبل سه‌نفره نشستیم، چای دم گذاشت و مقابل‌مان نشست و بعد از احوالپرسی‌های رایج، ضبط‌کننده‌ی صدای گوشی‌ام را زدم که برویم سر اصل موضوع: زبان گیلکی. Continue reading

نمیدونم چقدر با بازی‌های وبلاگی آشنا هستید ولی قبل از به وجود اومدن سرگرمی چالش (که دیگه معنی کلمهٔ چالش رو هم لوث کرده) رسم طرح یک موضوع و نوشتن از اون موضوع در وبلاگستان رایج بود؛ که البته من با جادی موافقم که امروزه اسم مناسبترش میتونه بازی شبکه‌ای باشه.

این بار “نظام مشکل‌دار پزشکی ایران” موضوع بازی شبکه‌ای یا وبلاگی شده و من هم قصد دارم در همین مورد بنویسم.

Continue reading

نوروزبل امسال هم مثل یک دههٔ اخیر برگزار شد. این بار در هألي دشت (هلو دشت) املش. در تمام این ده سال، با همهٔ فراز و نشیب‌ها و مشکلاتی که از جاهایی خاص اعمال شد، آتش نوروزی گیلکان خاموش نموند و این باعث افتخار و خوشحالی همهٔ ماست.

خوشبختانه خبرگزاری‌های بسیاری هم خبر برگزاریش رو پوشش دادند* تا دیگه مثل سالهای اول نیازی به وبلاگ ورگ نباشه؛ پس امسال فقط هشت اصل بسیار مهم دربارهٔ برگزاری این جشن رو یادآوری می‌کنم. اصول هشتگانه‌ای که طی سالها مطالعه دربارهٔ تقویم دیلمی و تلاش برای احیا و برگزاری این جشن بهشون رسیدم.

Continue reading

چیزی نزدیک به یک سال از انتشار پیشنهاد ما برای گیلکی‌نویسی گذشته. توی این مدت دائم در حال بحث و شنیدن نقد و نظر دوستان بودم و از طرفی تاکید داشتم که در عمل این روش رو آزمایش کنیم.

در این مدت حتما شما هم این شیوهٔ نگارش رو دیده و با متنهایی مربوط به این شیوه برخورد کردید (+)؛ پس بد نیست در نظرسنجی ورگ شرکت کنید.

این نظرسنجی به ما کمک میکنه تا بهتر از میزان نفوذ این پیشنهاد و عیب و کاستیهاش باخبر بشیم.

اگر علاوه بر گزینه‌ای که انتخاب میکنید، نظر مفصلتری دارید هم در قسمت نظرات بنویسید.

[poll id=”4″]

سال ۸۱ کامپیوتردار شدم و وبلاگنویس. یک وبلاگ که جز دو نفر رفیق نزدیک هیچکس نمی‌دونست نویسنده‌اش منم. (محض آسایش خاطر بعضی‌ها که به خیرشان امید نیست عرض کنم که وبلاگ سیاسی نبود لطفا شر مرسانید.)
اون زمان وبلاگها اغلب موزیکی برای خودشون داشتند. این آهنگ یکی از وبلاگهایی بود که یک شب توی اینترنت پیدا کردم. شعری به زبان لری بختیاری:

دیه شوِ تاریک سی دیدنِ صو
تی به ره منشین
ایبَرت خَو
حالا ایتری
دی نگو نترم
خوت وُری بدرو
بیاو چی افتو…

(دیگر، شبِ تاریک، برای دیدن صبح/ چشم به راه منشین/ که به خواب خواهی رفت،/ می‌توانی/ نگو نمی‌توانم/ خودت طلوع کن و/ همچون خورشید بیرون بیا)
Continue reading

خئلي زمتؤن ىکچي گۊنيم ؤ تترج اۊنˇ سر استدلال کؤنيم ؤ نۊدؤنيم کي اۊن غلطه. بعضي عقيده’ن ىا ىپاره باورؤن، هيتؤرن. چاگۊده بۊبؤن ولي راسه-راسه نئن. اي باورؤنه اؤسانه (افسانه) ىا اسطۊره دۊخؤنيم. پيشتر مۊ ائره حقسأى بۊدم ىپاره اي اؤسانه’نه گيلکي زبؤنˇ سر نۊشؤن بدئم. (أگه تايسه نۊخؤندين ألنى بۊخؤنين.)

 

أمما ىکته اؤسانه راجه به گيلکي اينه کي اي زبؤن مرده-دره؛ فکته-دره؛ اصطلاحاً مؤنقرضأبؤدره!
Continue reading